आसा. १५. मकासरी: हे लोक नैऋत्य सूलावेसींत रावतात. तांची आनी बुगिनी लोकांची संस्कृताय एकसारकी आसा. हे चडशे मुसलमान धर्माचे आसात. १६. दायाक: कालीमातांनांतल्या लोकांक, जे मुसलमान नात तांकां दायाक म्हण्टात. मलायी भाशेंत जो मुसलमान न्हय, तो दायाक असो अर्थ जाता. हांचे दुसून, मुरून, क्लेमंतान, कलावित, मेलानाडा, हबन, वा दर्यावेले दायाक, खुश्की दायाक, बाहाऊ, कायन, केन्याह, ओतू-दानोत, ओलो-अंगाडूजू, पूनान अशे पोटवांटे आसात. १७. बालीनीज: बाली आनी लाँबॉक जुंव्यांचेर हे लोक रावतात. हे चडशे हिंदू आसात आनी तांची संस्कृतायय हिंदू आसा. ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आनी शूद्र हे हिंदू समाजांतलें वर्ग हांगाय सांपडटात. रंगकाम, लांकडी आनी धातूंवेले नक्षीकाम, कपडे विणप, संगीत, नृत्य ह्या कलांमदीं ते बरेच हुशार आसात. १८. ससाक: लाँबॉक जुंव्याचेर हे लोक रावतात. मुसलसमान धर्माचे हे लोक बरे शेतकार जावन आसा. १९. मादुरी: जावा जुंव्याच्या, मादुरा जुंव्याचेर हे लोक रावतात. हेय चडशे मुसलमानूच आसात. २०. अंबोइनी: मोलूकू व्दिपांच्या चोम्यांतल्या अँबोइना आनी ऊली आसरा ह्या जुंव्यांचेर हे लोक राबितो करून आसात. हांच्यामदीं इस्लाम आनी किरिस्तांव हे दोनूय धर्म सांपडटात.
इंडोनेशियाचे सुमार ९०% लोक इस्लाम धर्माचे, ४% किरिस्तांव, ३% हिंदू आनी ३% हेर विंगड विंगड धर्मांचे आसात.
विंगड विंगड धर्मांमदीं एकचार आनी समजिकाय तिगोवन दुवरूंक सरकारी पांवड्यावेल्यान यत्न चल्ल्यात. १९८६-८७ मेरेन हांगा वट्ट ६,००,३२९ प्रार्थना मंदिरां आसात. हातूंतल्यो ५,२५,१३७ मुसलमानांच्यो मशिदी, २६,५४७ प्रॉटेस्टंट इगर्जी, १२१०६ कॅथलिक इगर्जी, ३४,२८३ हिंदू देवळां आनी २,२५८ बौद्ध विहार आसात. सरकारी पांवड्यावेल्यान १९८६-८७ वर्सा १४,६९,५४५ पवित्र पुस्तकांच्या प्रतींचें वांटप जालें. हातूंत ११,५६,००० कुराणाच्यो प्रती, १,३५,६०० प्रॉटेस्टंट बायबल, १,००,००० कॅथलिक बायबल आनी ६०,४५५ हिंदूंचें धर्मीक ग्रंथ हांचो आस्पाव जाता.
हांगाचे कलेचेर भारतीय आनी चिनी संस्कृतायेचो बरोच प्रभाव आसा. जोगजाकार्ता हांगा आशिल्ल्या सुलतानाच्या राजवाड्यांत लांकडाच्या खांव्यांचेर कोरीव, रंगीत आनी नक्षीदार काम पळोवंक मेळटा. बोरोबुदूर हांगाचे बौद्ध देवूळ भारतीय शैलीचे आसा. उबूद हांगाची भांगरावेली आनी तांब्यावेली कलाकुसर नामनेची आसा. हांगाचे जरीचे आनी हेर कपडेय बरेच नांवाजिल्ले आसात. बांडुंग हांगाच्या अॅफन्डी ह्या चित्रकारान संवसारभर नामना मेळयिल्ली. स्वतंत्रताय मेळ्ळ्या उपरांत झैनी, ओ. एफेन्डी हांचेसारकी नामनेचे चित्रकार इंडोनेशियांत जाले.
हांगा पेंडेट, बेदाया, सेरिम्पी, वायांग, केतजाक, वायांग-टोपेंग आनी लिलिन हे मुखेल नाचाचे प्रकार आसात. रामायणांतल्या कणयांचेर आदारित नाटकां, खामसुत्री बावल्यांचे खेळ आनी नृत्य-नाटकां हांगाच्या लोकांमदीं बरींच लोकप्रिय आसात.
सगळ्यातरांचे धर्मीक सण आनी उत्सव हांगाचे लोक मनयतात.
शिक्षण: ६२% लोक साक्षर आसात. साक्षरतेच्या मळार इंडोनेशियाचो जगांत ७४ वो क्रमांक लागता. ७ ते १२ पिरायेमेरेन शिक्षण फुकट आनी सक्तीचें आसा. शिक्षण मुळाव्या, माध्यमिक आनी उंचल्या अशा तीन पांवड्यांचेर आसा. शिक्षणीक वर्स जानेवारी ते डिसेंबर मेरेन आसता. भाशा-इंडोनेशिया हे भाशेच्या माध्यमांतल्यान शिक्षण चलता, पूण माध्यमिक पांवड्यार इंग्लीश भाशेंतल्यान शिक्षण दितात. इंडोनेशियांत २८ सरकारी आनी २३ खाजगी विश्वविद्यांलयां आसात. ते भायर हांगाचे बरेच विद्यार्थी अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, नेदरलँड्स, ऑस्ट्रेलिया, बेल्जियम, ब्रिटन आनी अस्तंत जर्मनी ह्या सारक्या देशांनी शिक्षण घेतात.
भाशा: इंडोनेशियन भाशा मलायो-पॉलिनीशयन भाशा पंगडाच्यो आसात. भाशा- इंडोनेशिया ही जरी राज्यभाशा आसली तरी हांगाच्या लोकांच्यो विंगडविंगड 25 भाशा आनी सुमार 250 बोली आसात.
म्हत्वाचीं थळां: जाकार्ता ही इंडोनेशियाची राजधानी आनी सगळ्यांत म्हत्वाचें केंद्र. बांडुंग, सुराबाया, सामारांग, मेडान, पालेंबांग, माकॅसर, मालांग, जोगजाकार्ता हीं शारां म्हत्वाचीं आसात. बांडुंग हांगा 1955 वर्सा आफ्रो-आशियाई राश्ट्रांची पयली परिशद जाल्ली.
-कों.वि.सं.मं.
इंत्रूज: इंत्रूज म्हळ्यारच ‘कार्नावल’ (*) अशें म्हणूं येता. तरी आसताना ‘इंत्रूज’ अशें म्हण्टाले. हें उतर पोर्तुगेज intrude हाचेवेल्यान आयलां. कार्नावाल हो व्हडलो दबाजो धरलो तर इंत्रूज हो ताचो एक वांटो अशें मानू येता.
इंत्रूज हो किरिस्तांव गोंयकारांचो उत्सव आसलो, तरी माघ म्हयन्यांत कांय इतिहासीक कारणांक लागून हें नांव हिंदूंच्या एका सणाकूय लायलां. हो किरिस्तांवांचो सण आसलो तरी हाका किरिस्तांव धर्माची वा इगर्जीची मान्यताय ना.
लोकसंगीत आनी लोकनाचाचें दायज सांबाळपी इंत्रूज ही मौजेची परब, व्हडल्या गोंयांसावन 9 किमी. अंतराचेर आशिल्ल्या डोंगरी ह्या गांवांत मनयतात. इंत्रूज म्हळ्यार किरिस्तांवांचो कार्निवाल जालो तरी डोंगरेर जावपी इंत्रूज म्हळ्यार हिंदूंचो शिगमो कसो मनयतात. हे परबेक इंत्रूज हें नांव कशें पडलें हेविशीं एक गजाल सांगतात ती अशी- ‘पोर्तुगेजांच्या काळांत गोंयकारांचेर खूब बंधनां आसतालीं. एक परब मनोवपाची आसल्यार सरकारा कडल्यान मान्यताय घेवंची पडटाली. तातूंत हिंदूंच्या परबेक मान्यताय दितना पोर्तुगेज अधिकारी आडमेळीं हाडटाले. देखून, जेन्ना शिगमो करपाक मान्यताय घेवंक डोंगरेवेलीं जाण्टा मनशां गेलीं, तेन्ना ताणा शिगमो म्हणी नासतना इंत्रूज मनोवपाखातार मान्यताय मागली. ह्या नांवान पोर्तुगेज फटवले आनी तांणी परब मनोवपाखातीर मान्यताय दिली. तेन्नाच्यान डोंगरेवेल्या शिगमोत्सवाक ‘इंत्रूज’ हें नांव मेळ्ळें.
कार्निवाल आनी इंत्रूज ह्यो परबो गोंयांत वांगडाच मनयतात. डोंगरेवेलो इंत्रूज हो गोंयांतलो पयलो शिगमो. ‘सुंवारी’ आनी ‘मेळ’ हांकां लागून इंत्रूजाक म्हत्व मेळ्ळां माघ म्हयन्याच्या कृष्ण पक्षांतल्या पयल्या सुक्राराक ही परब सुरू जाता. ही परब पांच दीस चलता. पयले दीस ‘फट्यां-सुंवारी’ आसता. ह्या दिसा त्या त्या माटवांतलो लोक एकठांय येता. वर्सभर बंद आशिल्लीं घुमटां, कासाळीं ह्या सारकीं वाद्यां माटवांत हाडटात आनी ‘फट्यां-सुंवारी’ वाजयतात. ताका फट्यां-सुंवारी हें नांव कशें पडलें तेविशीं एक गजाल सांगतात ती अशी – कोंकणीत फटें म्हळ्यार कांबळ. इंत्रूजाच्या दिसांनी तेन्ना खूब थंडी पडटाली. देखून, घरचे दादले घरा भायर सरता आसताना कांबळ पांगुरताले. कांबळ (फटें) पांगरून वाजयल्ली सुंवारी ती फट्यां-सुंवारी. त्या दिसा हेर खंयचेच धर्मीक सुवाळे करीनात.
इंत्रूजाच्या दुसरे दिसा शेनवाराक बरेंच म्हत्व आसा. त्या दिसा कितलेय पयस गेल्लो गांवचो मनीस सत्री फुलोवंक येता. हेच रातीं इंत्रूजाचे विधींक सुरवात जाता. थंयच्या पांच माटवांतले लोक आपआपल्या माटवांत एकठांय येतात. गुड्यो, तोरणां, अब्दागीर सजोवन दवरतात. दिवटी घेवन कुळावी तयार रावतात. शेनाय वाजोवंक आनी शिंग फुंकपाक वंशपरंपरेन काम करपी लोक थंय आसतात. गांवचे जाण्टे लोक शांतादुर्गेक, ग्रामदेव साखळयाक, रवळनाथ आनी पांच पंचिष्टांक गाराणें घालतात, सत्रेच्या देवाक सत्रेर वचून बसपाचें आवाहन करतात. उपरांत झगझगीत दिव्यांच्या उजवाडांत शेमेळ, घुमट आनी कासाळ्यांच्या आवाजान सत्र्यो फुलयतात. उपरांत हो पुराय मेळ गांवांतल्यान भोंवता. व्हडल्या
