विचारसरणेंतल्यान फॅसिझम हें नांव सगळ्याक पावलें. खून, दहशत ह्या सारक्या गजालींचो उपेग करून तांणी देशभर आपलो भंय निर्माण केलो. 1922 मेरेन फॅसिस्ट पक्ष बरोच बळीश्ट जालो आनी ताणी सगळ्या इटलीचेर आपलो शेक गाजोवंक सुरवात केली. तिसऱ्या व्हिक्टर इम्यॅनुएलान तांची सत्ता मान्य केली आनी मुसोलीनीक पंतप्रधान करून शासकीय सत्ताय ताच्या हातांत दिली. फुडें मुसोलीनीन स्पेन आनी आल्बेनिया (1926), हंगेरी (1927), इथियोपिया, ग्रीस (1929) आनी ऑस्ट्रिया (1930) ह्या रास्ट्रांकडेन इश्टागतीच्यो कबलाती केल्यो. 1930 त लश्कर वाडोवपाचो निर्णय घेवन नौदलाची वाड करपाक सुरवात केली. पोपविशींचे प्रस्न 1929 त बरेपणान सोडोवपांत तो जैतिवंत जालो. पोपाचो हक्क आनी स्वतंत्र अस्तित्व हांका मान्यताय मेळ्ळी. 1930-1935 ह्या काळांत गांगाची अर्थीक स्थिती सामकी वायट जाल्ली.
इटलीन इथियोपियाचेर 1935 त घुरी घाली आनी राश्ट्रसंघाकडेन वायटपण घेतलें. 1936 च्या स्पेनांतल्या यादवी झुजांत इटलीन बंडखोरांच्या वटेन वांटो घेतलो, तेन्ना फ्रांस आनी इंग्लंड हांका इटलीच्या वाडत वचपी सत्तेविशीं दुबाव येवंक लागलो आनी इटली त्याच वर्सा जर्मनीवांगडा बरेपण करून फ्रांसाच्या बळाड उबो रावलो. जर्मन आनी जपान हांच्याकडेन कम्युनिस्टांआड कबलात करून 1939 त ताणें आल्बेनियाचेर जैत मेळयलें.
दुसऱ्या म्हाझुजाचे सुर्वेक (सप्टेंबर 1939) इटली तटस्थ रावलो. जून 1940 त मात ताणें फ्रांस आनी इंग्लंडाआड झूज सुरू केलें. सप्टेंबर 1940 त जर्मनी, इटली आनी जपान हांणी एकामेकांक धा वर्सांखातीर पुरायपणान पालव दिवपाचें आश्वासन दिलें. 27 ऑक्टोबर 1940 दिसा इटलीन ग्रीस भूंयभरवण करून जर्मनीचो आदार मागलो आनी अमेरिकेआड 1941 त झूज मांडलें. ताचे उपरांत 1946 त तांच्यो आफ्रिकेंतल्यो वसाहती हातांतल्यान झुजाची शक्त सोंपली. मुसोलिनीक राजीनामो दिवचो पडलो. फेब्रुवारी 1944 त इश्ट राश्ट्रांनी इटलीकडल्यान जिखून घेतिल्ले चडशे वाठार परते दिले. जून 1946 त हांगा सार्वमतान प्रजासत्ताक थापणूक जाली.
डिसेंबर 1947 च्या नव्या संविधानप्रमाण सत्तेचें विकेंद्रीकरण जालें. 1948 च्या वेंचणुकांत ख्रिश्चन डॅमोक्रेट पक्षाक भोवमत मेळ्ळें, पूण 1946 ते 1960 ह्या काळांत नव्या फॅसिस्ट आनी कम्युनिस्ट संघटनांची निर्मणी जाली. इटालियन सोशल मुव्हमेंट वा ‘मिसिनी’ ह्या नांवान फॅसिस्ट मुखार आयले. दिसानदिस तांचें बळगें वाडून कम्युनिस्ट संघटनांक भिरांत निर्माण जाल्या उपरांत सगळे दावे पक्ष एकठांय आयले. आनी ताणी जुलय 1960 च्या शेवटाक आमींतोरे फानफानी हाच्या फुडारपणाखाल नवें सरकार हाडलें. ताचेउपरांत इटलींत एका फाटल्यान एक अशे राजकी बदल जायत रावलो. जून 1972 त ज्यूलिओ आंद्रेऑत्ती हाणें पंतप्रधानपदाचो राजीनामो दिलो आनी ताच्या जाग्यार रूमर, हाणें जुलय 1973 त ख्रिश्चन डॅमोक्रेट, सोशलिस्ट, सोशल डॅमोक्रॅट्स आनी रिपब्लिकन हांका एकठांय हाडून सरकार घडयलें. 1974 च्या ऑक्टोबरांत ह्या सरकाराक राजीनामो दिवचो पडलो. मोरो हाणें ख्रिश्चन डॅमोक्रॅट्स आनी रिपब्लिकन पक्षांक एकठांय हाडून आपलें सरकार सत्तेर हाडलें. हाच्या उपरांत खंयच्याच एका पक्षाक स्पश्ट भौमत मेळ्ळे ना आनी विंगडविंगड पक्षांचीं भरसल्लीं सरकारां सत्तेर आयलीं. 1963 उपरांत आयिल्लीं सगळीं सरकारां चडशीं दाव्या आनी मदल्या पक्षांच्या प्रभावाखाला आशिल्लीं.
राज्यवेवस्थ: युरोपांत ग्रीसा फाटोफाट इटलीची राज्यपद्धत पोरनी आसा. हांगाचे परिस्थितीक लागून जगाच्या राजकरणांत इटलीचे राज्यवेवस्थेक एक खाशेलें म्हत्व आसा.
ह्या देशाचें संविधान मुखेल करून इंग्लंड, अमेरिका आनी फ्रांस ह्या देशांच्या राज्यपद्धतीच्या आदारावेल्यान तयार केलां. संविधानाचे 18 वांटे आनी 139 वळेऱ्यो आसात. हातूंत समेस्तांक समताय, जिवीत, संपत्ती, स्वतंत्रताय हांची राखण, भाशणस्वतंत्रताय, धर्मस्वतंत्रताय दिल्या. राश्ट्राध्यक्ष हो राश्ट्राचो मुखेली आसता आनी वेंचून आयल्या उपरांत सात वर्सां खातीर तो राज्यकारभार चलयता. ताची निवड दोनूय सभाघरांनी करतात. वयलें सभाघर (सीनेट) आनी सकयलें सभाघर (चेंबर ऑफ डेप्यूटीज) हांच्या पालवान राज्यकारभार चलता. सकयल्या सभाघरांत 630 सभासद आसतात. वेंचणउकांनी उमेदवारीखातीर अर्ज भरतल्यांची पिराय 25 वर्सां पुराय जाल्ली आसूंक जाय. ह्या सभाघरांची वेंचणूक दर पांच वर्सांनी जाता. 21 वर्सां पुराय जाल्ल्या दरेकल्याक मत दिवपाचो अधिकार आसता. सीनेटचे वेंचणूकेंत उबो रावतल्याक 40 वर्सां पुराय जावंची पडटात आनी मतदाराची पिराय 25 वर्सां आसची पडटा.
सद्द्याक हांगा वट्ट मुखेल 9 राजकी पक्ष आसात. राज्यकारभाराच्या सोपेपणाक लागून रीजन्स, प्रोव्हिन्सिस आनी कम्युन्स अशे प्रादेशिक वांटे केल्यात. ह्या देशांत मरणाची ख्यास्त ना.
अर्थीक स्थिती: रोमन साम्राज्या उपरांत इटलीची अर्थीक स्थिती इबाडत गेली. प्रबोधन काळांउपरांतय हांगा अर्थीक नदरेंतल्यान चडशी उदरगत जाली ना. विसाव्या शेंकड्याच्या सुरवेक मेरेन इटली युरोप खंडांतलो फाटीं पडिल्लो शेतवडीचेर चलपी देश जावन आशिल्लो. दोनूय म्हाझूजांक लागून अर्थीक मळार ह्या देशाचें व्हड लुकसाण जालें. 1950 उपरांत सरकारान आपणायिल्ल्यो नव्यो येवजण्यो, उद्देगीक धोरण, परकी पालव, पर्यटकांकडल्यान मेळपी उत्पन्न हांका लागून राश्ट्रीय उत्पन्न वाडलें.
शेतवड हो हांगाचो एक म्हत्वाचो उद्देग जावन आसा. पूण अस्तंत युरोपाच्या हेर देशांपरस आधुनिकीकरणाच्या मळार हो देश शेतवडीच्या मळार फाटीं आसा. गंव, तांदूळ, मको ही हांगाची मुखेल पिकावळ. चडसो गंव दक्षिण इटलींत, सिसिली आनी प्युग्लियन वाठारांत जाता. युरोपांत सगळ्यांत चड तांदळांचें पीक हांगा येता. पिदमाँत आनी लाँबर्दी राज्यांनी तें चड जाता. पिकावळीचो बरोच वांटो निर्यात जाता. सोरो आनी ऑलिव्ह तेल हांचेय बरेंच उत्पादन हांगा जाता. इटलीचो सोरो जगभर नांवाजला. सोऱ्याची निर्यात चडशी फ्रांस, स्पेन आनी हेर युरोपीय देशांनी जाता. टमाटां तशींच हेर फळां हो शेतवडीचो मुखेल आदार आसा. गोरवां पोसपाचो धंदो मातसो उणो जायत चल्ला. बोकड्यो, म्हशी, गायो ह्या जनावरांचें दूद आनी मांस देशांतल्या लोकांची गरज भागोवंक शकना ताकालागून तांची जायत जाता.
सार्डिनियांत शिशें आनी कथील, सिसीली हांगा गंधक, टस्कनी हांगा पारा (Mercury), आब्रुत्झी हांगा बॉक्साइट आनी हेर वाठारांनी मँगनीज, पायराइटीस, जस्त, अँटीमनी, अँस्बॅस्टस आनी केओलीन हीं खनिजां सांपडटात. पारा आनी गंधकाची निर्यात जाता. इटलींतलें संगमरवर, अँलॅबॅस्टर, ट्रॅव्हर्टिन हे सारके बांदपावळीचे फातर पुर्विल्ल्या काळासावन म्हत्वाचे आसात. दर्यादेगांचेर मिठाचें उत्पादन बरेंच जाता. सैमीक वायू आनी तेल हांचे सोद लागिल्ल्यान अर्थीक परिस्थिती बदलपाक बरोच पालव मेळ्ळा.
अँकोव्हिन, ताल्ले, ट्यूना हें नुस्तें हांगा चड प्रमाणांत सांपडटा. तेभायर बांगडे, मोस्यूक्स आनी तरांतरांचे खुबे हांगाच्या दर्यादेगांचेर मेळटात. हांगा नुस्तें मारपाच्या धंद्याचो फाव तसो उपेग जायना. कांय तेंपाआदी नुस्तें मारपाचें प्रमाण बरेंच वाडिल्ल्यान सद्याक नुस्त्याचें प्रमाण उणें जायत चल्लां. ताका लागून नॉर्वे, डेन्मार्क हे सारक्या देशांकडल्यान हवाबंद नुस्त्याची आयात हांगा जाता.
तरांतरांचे कपडे विणपाचे बरेच कारखाने ह्या देशांत आसात. रसायनीक उद्देगधंद्याभितर अमोनिया, अँसिड, सुपरफॉस्फेट हांचें उत्पादन बरेंच जाता. चडशे उद्देग धंदे मिलान-तुरिन- जेनोआ ह्या उद्देगीक शारांच्या वाठारांनी आसात. तुरिन हांगा मोटारी, जेनोआ आनी पाँतेदेरा हांगा स्कूटर, बारी हांगा तिखें, नेपल्स हांगा बोटी, मिलान हांगा कपडो, कॉमो हांगा रेशीम, ब्येल्ला आनी बेर्गामो हांगा लोकर, जेनोआ,
