इथिओपिया
राजेशाय काबार जाली. मिकायल इम्रू हाका लश्करान हांगाचो पंतप्रधान नेमलो. नवें संविधान जाहीर जालें. रोखडीच संसद बरखास्त करून लेफ्टनंट जनरल अमान मिकायल अँडम हाणें सत्ता आपल्या हातांत घेतली. ताचे उपरांत 1975 त पर्थून राजकी बदल जावन सत्ता पयलीं लेफ्टनंट जनरल तेफेरी आनी उपरांत कर्नल मेंगीस्तू हाच्या हातांत सत्ता गेली. अमेरिका आनी इथिओपियाचे संबंद इबाडले आनी हो देश रशियेच्या धोरणावटेन बागवलो. मेंगीस्तू हाणें 1979 त मार्क्सवादी लेनिनवादी विचारसरणीचो एकूच पक्ष देशांत आसतलो आनी रशियन राज्यपद्धतीप्रमाण इथिओपियाची राज्यपद्धत आसतली अशें जाहीर केलें. त्याच वर्सा सोविएत प्रधानमंत्री कोसिगीन हाणें ह्या देशाक भेट दिली.
राज्यवेवस्था: सद्याच्या इथिअापियाच्या सरकाराक कायदो आनी संविधानाची बुन्याद ना. 1975 राजेशाय काबार करून प्रजासत्ताकाची घोशणा केली. तरीपूण सत्ता अजून प्रजेच्या हातांत ना. प्रोव्हिजनल मिलीटरी अॅडमिनिस्ट्रेटिव काउंसिल (PMAC) देशाचो राज्यकारभार पळेता. 1977 त ह्या राज्य चलोवपी मंडळांत मात्शे बदल केले. 1979 त मार्क्सवादी तत्वांचेर राज्यवेवस्था चलतली अशें थारलें. चेअरमेन हो देशाचो मुखेली आसता. ताच्या हाताखाला सगळीं शासकीय मंडळां आसतात. एका अर्थान हांगा एकाधिकारशाय चलता अशें म्हणूं येता. थळावो राज्यकारभार 14 प्रांतांतल्यान चलता. ह्या प्रांतांचेर मुखेली नेमपाचो हक्क राश्ट्राच्या चेअरमनाक आसता. गांवच्या प्रशासनांत पंचायत पद्धतीन राज्यकारभार चलता.
अर्थीक स्थिती: इथिओपिया शेतवडीचेर आदारिल्लो देश आसा. 90% लोक शेतवडाचेर जियेतात. हांगाची जमीन बरीच पिकाळ आसा. तणाचीं मळांय हांगा बरींच आसात. रशिया सारक्या देशाकडल्यान पालव मेळिल्ल्यान शेतकामांत आतां नव्या यंत्रांचो आनी रसायनीक साऱ्यांचो उपेग बऱ्याच प्रमाणांत जावंक लागला. हांगाची कॉफी अरेबिका जगभर नामनेक पावल्या. तंबाखूचें उत्पादनय बरेंच जाता. नूग, तलबा, गोमन ह्या सारक्या बियांचें तेल काडटात. टेफ हें हांगाचें मुखेल पीक. तेभायर बार्ली, गंव, मको, डुरा आनी हेर दाळींचीं कड्डणां हांगा जातात. गोरवां आनी मेंढरां पाेसपाच्या उद्येगाकय बरेंच म्हत्व आसा. जनावरांची चामडी, लोणी, हाडां हांची हांगा निर्यात जाता.
अडोला (किब्रेमेंगेस्त) हांगा भांगर, युद्धो (वोल्लेगा) वाठारांत प्लॅटिनम, देबारुआ आनी सकार (एरिट्रीया) हांगा तांबें, सिडामो हांगा निकेल, दानकिल वाठारांत पोटॅश तशेंच हरार, एपिट्रीया, वोल्लेगा, शोआ हांगरा भांगरावस्तींक वापरपाचे खडे; आसाव, मसाव हांगा मीठ; तांबड्या दर्याचे देगेर सैमीक तेल आनी एंके फेल्ला (तीग्रे) हांगा मँगनीज मेळटा. गंधक, युरेनियम, अभ्रक, असबॅस्टोस, कथील विंगड विंगड वाठारांनी सांपडटा.
ताना सरोवर, नीलनायल, आवाश, न्हंय, तांबडो दर्या आनी देशांतली हेर सरोवरां हातूंत नुस्तेमारीचो धंदो बरोच उदरगतीक पावला. नुस्तें निर्यात जाता.
भारतांतल्या बिर्ला आनी गोएंकासारक्या उद्देगपतींनी हांगा कारखाने सुरू केल्यात. तेभायर हेर भोवरराश्ट्रीय कारखाने बरेच आसात. शिमीट, कागद, साकर, सुती कपडे, गालिचे, लोखण, पांयतणां, तेलशुद्धीकरण हांचे कारखाने हांगा आसात. रशियेच्या पालवान हांगाच्या उद्येगधंद्याक उंचल्या पांवड्यार पावोवपाचे यत्न चल्ल्यात.
ह्या देशाचे रशियाकडेन चडशे आयात-निर्यातीचे वेव्हार चलतात. तेभायर हेर युरोपीय आनी उदेंतेकडल्या देशांकडेनय आयातनिर्यात जाता. चडशें तंत्रगिन्यान आनी हेर संत्रांची आयात जाता. पिकावळीची निर्यात जाता.
1980 सावन बिर्र हें हांगाचें अधिकृत चलन जावन आसा. पयलीं इथिओपियन डॉलर हें नाणें आशिल्लें.
1984 त पर्यटनांतल्यान ह्या देशांत 60,00,000 अमेरिकन डॉलर्सची उलाढाल जाली.
संवसारांतले हो एक गरीब देश जावन आसा. हालींच्या वर्सांनी दुकळाक लागून हांगाचे बरेचशे लोक मरतात. हेर देशांकडल्यान दुकळाआड इथिओपियाक पालव दिवपाचे यत्न चालू आसात.
येरादारी आनी संचारण: इथिओपियांत 1984 मेरेन 30,000 किमी. लांबायेचे रस्ते आशिल्ले. आदीस अबाबा हें राजधानीचें शार नायरोबीकडेन रस्त्यांन जोडलां. 1984 त हांगा 41,300 मोटार गाड्यो, 8,800 ट्रक आनी लॉरी, 3,041 बसी आशिल्ल्यो. रेल्वेमार्गांची लांबाय 782 किमी. (मीटर गेज) आसा. बारो हे एकेच न्हंयतल्यान उदकांतली येरादारी वेवसायीकरणाखातीर चलता. हरशीं उदकांतल्या मार्गांची लांबाय 225 किमी. आसा; हातूंतले 114 किमी. लांबायेचे मार्ग वर्सुयभर उपेगी पडटात. आसाब आनी मसावा हीं हांगाचीं मुखेल बंदरां. ह्या बंदरांवेल्यान आंतरराश्ट्रीय मार्गांवेली येरादारी चलता. इथिओपियन एअरलायन्स ही राश्ट्रीय विमानकंपनी. आदीस अबाबा आनी आसमारा हांगा आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसात.
1984 मेरेन हांगा 3 खबरांपत्रां आशिल्लीं. हातूंतलीं दोन आदीस आबाबा हांगा तर एक आसमारा हांगासावन उजवाडाक येतात. दोन खबरांपत्रां आम्हारिक भाशेंत जाल्यार एक इंग्लीशींत आसा. रेडिओ, दूरचित्रवाणी आनी खबरांपत्रांसयत सगळ्या प्रसार माध्यमांचेर सरकाराचें पुरायपण नियंत्रण आसता.
लोक आनी समाजजीण: हांगाचे चडशे लोक सेमेटिक आसात; पूण गाल्ला लोक कुशियाटीक कुळाचे आसात. कांय निग्रो वंशाचे लोक सुदान शीमेलागीं आसात. तशेंच ज्यू धर्मीयांचीय ल्हानशी संख्या आसा. देशांत आम्हारा, गाल्ला, सोमाली, सिठामा, आफारसाही, निग्रो, गुरोगे, फुलाशा ह्यो जाती आसात. तांतल्या आम्हारा जातीचें समाजांत फुडारपण चलता. इथिओपियाचे सगळे राजा टेच जातींतल्यान आयिल्ले. चड करून हांगा किरिस्तांव आनी मुसलमान धर्माचे लोक आसात. एझाना राजान किरिस्तांव धर्म आपणायल्या उपरांत ‘मोनो फिजाईट’ किरिस्तांव धर्म हांगाचो राजधर्म जावन गेलो. किरिस्तांव धर्माआदीं ज्यू धर्म, मूर्तीपूजा, सैमाची पूजा असले प्रकार हांगा चलताले. बरींच धर्मीक उतरां आनी विधी हिंब्रू भाशेंतल्यान आयल्यांत. आठव्या दिसा सुंता करपाची हिब्रू पद्धत आनी ‘सब्बाथ’ किरिस्तांव लोक पाळटात. कांय सिरियाक धर्मीक उतरांय वेव्हारांत आसात. इथिओपियांतल्या किरिस्तांवाचो भुतांखेतांचेर बरोच विस्वास आसा. ते 52 दिसांचो उपास करतात. त्या काळांत ते मांस, दूद, तूप खायनात. सप्तकांतले दोन दीस, बुधवार आनी शुक्रार उपासाचे दीस आसतात. साधुसंतांचे दीसय उत्सव म्हूण मनयतात. शिश्टाचाराच्यो कल्पना भारतीय कल्पनांक बऱ्योच लागींच्यो आसात. देखीक-ल्हान भुरग्यांनी जाण्ट्यांच्या पांयांक हात लावप, एकमेकांक मेळ्ळ्या उपरांत घरच्या मनशांवांगडा घरांतल्या पोशिल्ल्या जनावरांची आनी सुकण्यांचीय खबर घेवपाची पद्धत आसा. सोयरे आनी इश्ट रस्त्यार मेळ्ळ्यार एकमोकांचो उमो घेवपाचीय पद्धत आसा.
इथिओपियाचें पंचांग (आमाना मिहरत) वेगळें आसा. 9 सप्टेंबर 1969 दिसा इथिओपियाचें 1962 वर्स सुरू जालें. वर्साक वट्ट 365 दीस आनी 13 म्हयने (12 म्हयने 30 दिसांचें आनी तेरावो 5 वा 6 दिसांचे) आसतात.
सदच्या जेवणांत ‘इंजिरो’ आनी ‘वत’ (तोंडाक लावपाचें) आसता. तैफचें पीठ आंबोवन डोशाभशेन पूण बरोच व्हड इंजिरो तयार करतात. वाटाणे, मसुरची दाळ, बटाट, कोबी, तांतयां, कोंबडीं, मांस हांचो उपेग करून ‘वत’ तयार करतात. ह्या सगळ्यांपरस गाय-बैलांचें हरवें मांस रुचीन खातात. तांचें राश्ट्रीय पेय ‘मितामिता’ (तारवटी मिरसांगांचो पिठो) वांगडा खातात. तांचें राश्ट्रीय पेय ‘तेल्ला’ (बीअर) आनी ‘तेज’ हें आसा. म्होंव, उदक, सड्डेचीं पानां नाजाल्यार गेशोचीं पानां एकठांय करून मागीर ती आंबायतात आनी ताचें ‘तेज’ तयार करतात. राश्ट्रीय भेस काठेवाडी पद्धतीभशेन आसता, फकत फरक म्हळ्यार
