एक्लिस, सर जॉन (कॅ-यू)- एड्स
एकाच ईश्वराचेर भावार्थ आसता तो. ईश्वर एक आसा, तोच परमात्मो आसून तोच जगाचें सृश्ट-स्थिती- प्रलय घडोवन हाडटा, तो नित्य ज्ञान आनी नित्यानंद स्वरूप आसा, तो निर्दोश आसून साबार गुणांचें भामडार आसा, अशी एकेश्वरवादाची धारणा आसा. हेर खंयचेच देव मानीनासतना एकट्याच परमेश्वराची उपासना करची, असोय आग्रो ह्या मतांत आसा. एकेश्वरवाद हो अनेक देवतांक भजपी बहुदेवतावाद आनी ताच्यासारक्या हेर धर्मसंप्रदायांक विरोध करता आनी उजू चलणूक श्रेश्ठ आसा अशें सांगता. दैवी साक्षात्काराचो आदार घेवन एकेश्वरवाद हो बहुदेवतावादापरस वेगळो अशें मानतात.
ऋग्वेदांत एकेश्वरवादाचीं बीजां मेळटात. ऋग्वेदासावन महाभारताच्या काळामेरेन एकेश्वरदाची उदरगत जायत गेल्या. श्वेताश्वतर उपनिषदांत ईश्वरवादाची तात्विक फोडणीशी आसा. गीतेंत साक्षात् भगवान श्रीकृक्ष्णान आपल्या मुखांतल्यान ईश्वरवादाची महती गायल्या (१८.६१-६२). पांचरात्र, शैव आनी शाक्त ह्या संप्रदायांत लेगीत ल्हवल्हव एकेश्वरवाद द् जायत गेला. सगुणब्रह्मवाध्यांत रामानुजान नारायणाक, मध्वान विक्ष्णूक आनी हेर कितल्याशाच संप्रदायांनी कृष्णाक एकमेव ईश्वर मानला. रामानंद, कबीर, तुलसीदास हे रामाचे भक्त प्रभू रामाक एकमेव ईश्वर मानतात. गुरू नानक हाणें लेगीत एकेश्वरवाद मानला. वैदिक आनी पुराणर्मांतले कांय संप्रदाय कितल्याशाच देवतांचें अस्तित्व मान्य करून तातूंत सगळ्यांभितर एक सगळ्यांत श्रेश्ठ असो देव म्हळ्यार परमेश्वर मानतात जाल्यार किरिस्तांव, ज्यू आनी इस्लाम धर्मांत हेर देवतांचें अस्तित्व न्हयकारूण एकमेव परमेश्वर मानतात. – कों. वि. सं. सं.
एक्लिस, सर जॉन(कॅ-यू):(जल्म:२७ जानेवारी १९०३, मेलबोर्न- ऑस्ट्रेलिया). नामनेचो शरिरक्रियावैज्ञानिक. १९२५ वर्सा ताणें मेलबोर्नची वैजकी पदवी मेळयली. उपरांत ताणें ऑक्सफेडाक (इंग्लंड) वचून १९२१ वर्सा, डी. फिल. ही पदवी मेळयली. १९२१ ते १९34 ह्या काळांत ताणें ऑक्सफर्डाक काम केलें. १९३४ ते १९३७ वर्सा मेरेन तो थंयच्यान मॅगडालेन महाविध्यालयांत फेलो आशिल्लो. १९३७ वर्सा, तो परत ऑस्ट्रेलियांत आयलो आनी १९44 मेरेन ताणें सिडनी हॉस्पिटलाचे वैजकी संशोधन संस्थेत संचालक म्हूण काम केलें. फुडें १९४४ ते १९५१ मेरेन न्यूझीलॅंडातल्या ड्यूनेडीन हांगासल्ल्या ओटागो वैजकीय विध्यालयांत शिकोवपाचें काम केलें. उपरांत कॅनबेराच्याराश्ट्रीय विध्यापीठांत शरीरक्रियाविज्ञान विशय शिकोवपाखातीर ताची नेमणूक जाली.
‘उपागम’ स्थानांत (synapse) संवेदना संचरणा कशें जाता हाचेर ताणें संशोधन केलें. ताणें आनी ताचे वांगडी ए. एल्. हॉजकिन आनी ए. एफ्. हक्सली हांणी कोशिकेच्या वेल्या भागावेलो विध्युतभार उत्तेजक संवेदनाखातीर कमी जाता आनी रोधक संवेदना खातीर हो भार वाडटा अशें दाखोवन दिलें. ह्या तांच्या संशोधनाखातीरच तांकां तिगाकूय १९६३ चें वैजकी आनी शरीरक्रियाविज्ञान विशयाखातीर आशिल्लें नोबेल इनाम फाव जालें.
एक्लिसाच्या ज्या कांय ग्रंथांक नामना मेळ्ळ्या, ते अशें: ‘द न्यूरोफिजिऑलॉजिकल बेसिस ऑफ माइंड: द प्रिन्सिपल्स ऑफ न्यूरोफिजिऑलोजी’ (१९५३), ‘द फिजिऑलॉजी ऑफ नर्व्ह सेल्स’ (१९५७) आनी ‘द सोसायटीचो फेलो सायनॅप्सेस’ (१९६४). १९४१ वर्सा ताका रॉयल सोसायटीचो फेलो म्हूण नेमिल्लो. १९६१ ह्या काळांत तो ‘ऑस्ट्रेलियन अकादेमी ऑफ सायन्सेस’ हे संस्थेचो अध्यक्ष आशिल्लो.- कों. वि. सं. मं. एचॅगारे खॉसे (जल्म:१९ एप्रिल १८३२, माद्रिद-स्पेन; मरण; सप्टेंबर १९६१, माद्रिद).
नामनेचो स्पॅनीश नाटककार, गणीतज्ञ, अर्थशास्त्रज्ञ आनी राजकारणी. सुर्वेक ताणें अभियांत्रिकीच्या मळार आनी पररांत अर्थशास्त्र आनी राजकारण ह्या मळांचेर काम केलें. १८६८ वर्सा स्पेनच्या मंत्रिमंडळांत तो मानादीक पदाचेर आशिल्लो. १८७४ ते १९०५ ह्या काळांत तांणें साठांपरसूय चड नाटकां बरयली आनी एक बरो नाटककार म्हूण नांव मेळयलें. १९ वर्सा ताका फ्रेदेरीक मिस्त्राल हाचेवांगडा साहित्याचें नोबल इनाम वाटून मेळ्ळें.
‘O locura O santidad’ (१८७६;इंग्लीश अणकार’मॅडमन ऑर सेंट’ १९१२, आनी ‘El gran Galeoto’(१८८१; इंग्लीश अणकार- द वर्ल्ड ऍंड हिज वाइफ’१९०८) ह्या ताच्या दोन नाटकांक बरीच नामना मेळ्ळ्या. ताचीं सुर्वेचीं नाटकां चडशीं नव-स्वच्छंदतावादी आसात. उपरांत समस्याप्रधान वास्तववादी नाटकांचो काळ येतकच तो त्या प्रकारचीं नाटकां बरोवंक लागलो.
ताच्या नाटकांचेर ह्यूगो, ध्यूमा फीस, इब्सेन, ब्यॅर्नसॉन, ऑगस्ट स्ट्रिंडबर्ग ह्या नामनेच्या नाटककारांचो प्रभाव पडला. तशेंच स्पॅनिश साहित्याच्या भांगराकाळांतल्या प्रणयप्रधान नाटकांचो प्रभाव ताच्या नाटकांनी दिसता.- कों. वि. सं. मं.
एडन अरबस्थानातल्या दक्षिण येमेन राज्यांतले सगळ्यांत व्हड शार . हें बाब-एल्- मांदेब सामुद्रधुनीचे १७६ किमी. उदेंतेक आशिल्ले एक बंदर. ह्या बंदराक तांबड्या दर्याचे उदेंतेकडलें दार समजतात. ह्या शाराचो एकूण आवांठ २९००८० चौ. किमी. आसा. हांगाचें हवामान चडशें उश्ण आसता. वर्सुकी पावस सादारण ३ इंच आसता.
१5१३ वर्सा आफोंसु द आल्बुकेर्क ह्या पोर्तुगे अधिला-यान एडन शार घेवपाचो अपेशी यत्न केलो. १५३८ त ह्या शाराचेर तुर्कांचो अधिकार आशिल्लो. सतराव्या शेंकड्यांत सन्नाच्या सुलतानाचो हांगा शेक चलतालो. फुडें १८३१ वर्सा सावन एडन शार ब्रिटिशांच्या शेकातळा आयलें. आदी हि ब्रिटीश हिंदुस्थान सरकाराचो शासकीय भाग आशिल्लो. एपरांत एडन संरक्षित प्रदेश जातकच एडन शार ताची राजधानी जालें. १९६७ वर्सा दक्षिण येमेनची रथापणूक जातकच राजधानी मेडिनेत अल् शाब हांगा व्हेली, तरी एडन शार हीच दक्षिण येमेनची अनधिकृत राजधानी मानतात.
रोमन काळासावन एक वेपारी ठाणें म्हूण एडन शाराची नामना आशिल्ली. मदल्या काळांतूय तांबड्या दर्याकडल्यान उदेंतेकडेन वचपी आनी थंयसावन येवपी मालाची ही उतारपेठ आशिल्ली. १८६9 वर्सा सुएझ कालवो सुरू जाल्ल्यान एडन शाराचें म्हत्व खूब वाडलें. सध्याक इंग्लंड आनी युरोपसावन उदेंतेकडेन वतना वेपारी बोटी तेल, कोळसो आदी म्हाल घेवपाखातीर एन हांगा थांबतात. ताकालागून एडनशार म्हत्वाचें वेपारी ठाणें जालां.
हांगाची मुखेल भास अरबी, पूण वेव्हाराची भास इंग्लीश आसा. –कों. वि. सं. मं.
एडस एडस हो एक घातक रोग जावन आसा. एड्स म्हळ्यार ‘एक्वायर्ड इम्यूनो डेफिशियन्सी सिन्ड्रोम’ (Accquired Immuno Deficiency Syndrome) ह्या रोगाक लागून मनशाची प्रतिकारशक्त सामकीच उणी जाता. भलायकेन घटमूट आशिल्लो मनीस ह्या रोगाचे व्हायरस कुडींत पावतकच खंयच्याच रोगांचो प्रतिकार करूंक शकना. मनशाच्या रगतांत प्रतिकारजन्य अशे ‘टि लिम्फोसायटस’ आसतात तांचेंय प्रमाण उणें जावन कॅन्सर आनी हेर बरींचशीं दुयेंसां मनशाक सोपेपणान जावंक पावतात.
हो रोग एकेतरेच्या व्हायरसाक लागून जाता. हाका ‘रिट्रोव्हायरस’ अशें म्हण्टात. पयलीं ह्या व्हायरसाक ‘ह्यूमन सॅल ल्यूकोमिया व्हायरस’ अशें म्हण्टालें. उपरांत ताका ‘ह्यूमन टी लिम्फोट्रोपिक व्हायरस ३’
