एप्रिल-एरंड
टंकलिखाणाच्यो आवृत्त्यो काडपाखातिर विध्युत् लेखणीचो सोद लायलो.हाचोच फुडें ‘मिमिओग्राफ’ ह्या स्वरूपांत विकास जालो. कार्बन प्रेषकाचो (ध्वनीतरंगांचें विध्युत् प्रनाहात रूपांतर करपी साधनाचो) सोद लावन ग्रॅहॅम बेल हाचो दूरध्वनी (telephone) वेव्हारांत उपेगाक हाडपाक ताणें हातभार लायलो.
एडिसन हाचो परिचित तशेंच सगळ्यांत पयलो सोद सगळ्यांत पयलो सोद म्हळ्यार फोनोग्राफचो (१८७७). ताचो मूळ नमुनो हा ता न घुं व डा व पा च्या टीनच्या पत्र्याचे वूत्त-चिताचो (नळयेच्या आकाराचो) आसलो. धा वर्सांनी ताणें मोटराचेर चलपी आनी मेणाची वृत्त- चि ती का र ताटली आशल्लो फोनोग्राफ तयार केलो. फुडें सांगिल्लो मजकूर बरोवन घेवपाक मदत करपी ‘एडिफोन’ ह्या कच-यांच्या कामकाजाक उपयुक्त आशिल्ल्या उपकरणाचो ताणें सोद लायलो. उद्दीप्त (तापिल्ल्या तंतूंपसून उजवाड दिवपी) दिवो तयार करपाखातीर ताणें केल्ले कितलेशेच प्रयोग निर्फळ जाले. पूण अखेरेक २१ ऑक्टोबर १८७९ दिसा कंवचेच्या निर्वात (vacuum) बोमाड्यांत दवरिल्ल्या कार्बनयुक्त कापसाच्या धाग्याचो उद्दीप्त दिवो तयार करपाक ताका यश आयलें. फुडल्या १० वर्सांत ताणें वितरणाखातीर तीन तारांच्या पध्दतींचो सोद लायलो. विध्दुत जनित्र(dynamo) आनी मोटर हातूंत सुदारणा केल्यो आनी विध्दुत रेलवेच्या उदरगतीखातीर मदत केली.
१८९१-१९०० ह्या काळांत ताणें लोह खनिजांची सांद्रता (concentration) चुंबकीय पध्दतीन वाडोवपाविशीं संशोधन केलें. तेउपरांत ताणें शिशाच्या संचायक विध्दुत् घटापरस बरोच ल्हव असो एक नव्या प्रकारचो निकेल हायड्रेट (धन अग्र +), आर्यन ऑक्साइड (ऋण अग्र-) आनी पोटॅशीयम हायड्रॉक्साइ (विद्राव) उपेगांत हापी संचायक विध्दुत् घट (storage cell) तयार केलो. १८९१ त ताणें प्राथमिक स्वरूपाच्या चलच्चित्रपट कॅमे-याचें (किनेटोस्कोपिक कॅमेरा) आनी उपरांत चलच्चित्रपट पड्ड्याचेर दाखोवपी प्रक्षेपकाच्या (projector) इंलेक्ट्रॉनिक नळयेचें प्राथमिक स्वरूप एक धन विध्दयत् भारित धातूचो पटो बसयल्यार दिव्यांतल्या तापिल्ल्या तंतूंपसून (ऋण अग्र-) धातूच्या पत्र्याकडेन (धन अग्र+) विध्दयत् प्रवाह व्हांवता असो ताणें १८८३ त सोद लायलो. हाकाच ‘एडिसन परिणाम’ अशें म्हण्टात. पूण ताचो वेव्हारीक उपेग कांयच जालोना म्हूण ताणें तातूंत फुडें संशाधन केलें ना. १८८५ त ताणें धांवपी आगगाडयेंतसून वा जहाजांतसून प्रवर्तनान (induction) अमेरिकन सरकाराक नावीक प्रस्नांविशी आनी फिनॉल आनी हेर रसायनांच्या निर्मितीखातीर मदत केली.
१९२७ त नॅशनल अकॅडेमी ऑफ सायन्सेसच्या सदस्यत्वाचेर वेंचणूक जावन उडिसन हाका ताच्या फुडल्या वर्साच अमेरिकेन कॉंग्रेसवरवीं भांगरापदकाचो भोवमान मेळ्ळो. फ्रांस, इटली आनी ग्रेट ब्रिटन ह्या देशांकडल्यान ताका खूब भोवमान लेळ्ळे. ताणें सुर्वेक मेन्लो पार्क हांगाच्या आनी उपरांत ऑरेंज, न्यू जर्सी हांगचे स्वताचे प्रयोगशाळेंत विंगडविंग सोद लावपाखातीर ५० वर्सांपरस चड काळ काम केलें आनी एप्रिल १९२७ मेरेन १०३३ पेटंटां मेळयलीं. –कों. वि. सं. मं. एप्रिल
ग्रेगॉरियन कॅलेंडरांतलो ३० दिसांचो चवथो म्हयनो. रोम्युलसान ३०, पॉंपिलिअसान २९, ज्युलियस सीझरान परत ३० अशे हाचे दीसथारायले. रोमनांचो हो दुसरो आनी लॅटीन कॅलेंडरांतलो पयलो म्हयनो आसून तातूंत ताचे ३६ दीस आशिल्ले. पयलींच्या काळांत एप्रिलाक निरोनियस, ईस्टर अशींय नांवां आशिल्लीं. रोमन देवता अफ्रोडायटी (अर्थ:फुलप) ह्या लॅटीन शब्दावेल्यान ‘एप्रिल’ नांव पडलां आसूंक जाय.
हिंदू पंचांगाप्रमाण फाल्गुनांत वा चैत्रांत एप्रिल म्हयनो सुरू जाता. हाचे १३ तारखेक मेषसंक्रांत आसता. रोमचो वाडदीस, गुड फ्रायडे आनी ईस्टर हे सण आनी निसान ह्या हिब्रू म्हयन्यांतल्या ज्यूंचो पेसाह हो सण एप्रिलांत येता.- कों. वि. सं. मं. एप्रिल फूल एप्रिल म्हयन्याची पयली तारीख. हो दीस किरिस्तांव समाजांत फकाणाचो दीस वा मौज-मजा करपाचो दीस म्हणू मनयतात. ह्या दिसा एक फकाणांची हूल उठ्यतात. ती हूल खरी मानून जो फटवता, ताका ‘एप्रिल फूल’ केलो अशें म्हण्टात. शेक्सपियर, सिफ्ट, चार्लस, लॅब सारक्या नामनेच्या साहित्यकारांनी ‘एप्रिल फूल’ दिसा जावपी फकाणाचो उल्लेख केला. ही चाल सगळ्या युरोपियन राश्ट्रांनी तशेंच किरिस्तांव धर्म आशिल्ल्या हेर राशट्रांनी पावल्या. भारतांतूय एप्रीलफूल दीस किरिस्तांव समाजावांगडा हेर धर्मीय, फकाणां-मजा करून, मनयतात.
हे प्रथेची सुरवात कोणे आनी केन्ना केली हाचो उल्लेख खंयच मेळना. पूण कांय लोक हे प्रथेचो संबंद रोमांतल्या व्हीनस आनी फॉर्चुना व्हिरिलस ह्या देवतांच्या उत्सवाकडेन लायतात. ग्रेगॉरियन पंचांग १५६४ सालांत सगळ्यांत पयलीं फ्रांसान आपणायतकच एप्रिल-फूलाचे प्रथेक सुरवात जाली आनी १६०० वर्सामेरेन हेर भागांतय पावली. नव्या पंचांगाप्रमाण ,१ जानेवारी हो वर्साच्या आरंबाचो दीस मानताले. तेपयलीं जें पंचांग आसलें, तातूंत नव्या वर्साचो आरंब १ एप्रिल अशें मानताले. नवें पंचांग चडशा भौसान आपणायलें, पूण समाजांतले पोरन्या चालींचे अभिमानी, पोरन्या चालींक दसून रावले. तेवरवीं हे लोक समाजाभतर फकाणांचो विशय जाले. ते ज्या दिसा नवें वर्स मनयताले, त्या दिसा तांकां नवे चालीचे लोक फटीच्यो भेटी , पागणां धाडून फटोवपाक लागले. पोरने चालीच्या लोकांची पिळगी सोंपली तरी एकामेकांक फटोवपाची परंपरा चालूच उरली. फुडें हे चालीन व्हड रूप घेतलें आनी पुराय संवसारभर ती पातळ्ळी.
कांय लोक हे चालीक लूच्या वसंतोत्सवाची याद मानतात. पूर्विल्ल्या रोमांतल्या होळ्येच्या उत्सवाचें एप्रिल फुलाकडेन लागींचें सारकेपण आसा. होळी आनी हिलेरिया ह्या उत्सवांप्रमाण हो ‘एप्रिल फूल’ वसंत ऋतूच्या आरंबाक मनयतात.
एकामेकांक फटोवपाचो दीस, जो १ एप्रिल दिसा पाळटात ताका इंगलंडात ‘एप्रिल फूल’, स्कॉटलंडांत ‘एप्रिल गॉक’ आनी फ्रांसांत ‘प्वासॉं दाव्ह्रिल’ (एप्रिल फिश) म्हण्टात. ब्रिटीश राजवटीवांगडा ही चाल भारतांतूय आयली. हे चालीक हांगा ‘मुर्खांचो दीस’ ह्या दुस-या नांवांनूय वळखतात. मेक्सिकोंत २८ डिसेंबर दिसा उश्णी घेतिल्ली वस्त परती दिनात. ही चाल एप्रिल फूलाच्या चालीसारकीच आसा.- कों. वि. सं. मं.
एरंड:(मराठी-एरंड; हिंदी- अरंड; गुजराती-तिर्कि, एरंडी; कन्नड- हरळू; संस्कृत-एरंड, चित्रबीज, त्रिपुटीफल; इंग्लीश- कॅस्टर ऑइल प्लॅंट; लॅटीन-रिसिनस कम्युनिस; कूळ-युफोर्बिएसी). उंचाय सुमार
