प्राकार आसा. प्रकाराभायर एक ळी आसा. प्राकाराक रस्त्याचेवटेन सुंदर फातरांचें दुरीग आसा आनी ताका व्हडले कमानी रूंद प्रवेशदार आसा. ह्या दाराभितर सरतकच उजवेवाटेन विस्तीर्ण अशें श्री प्रवेशदार आसा. ह्या दाराभितर सरतकच उजवेवटेन विस्तीर्ण अशें श्री कपिलेश्वर देवाचें ऊंच देवूळ आसा. देवळांत हो देव पाशाणी लिंगरूपांत आसा. सकाळीं ताची पूजा, अभिषेक जातकच दनपरां ताची मकापूजा करून, महाआरती जावचे पयलीं लिंगाचेर रूप्याचें कवच घालतात.
पूर्विल्ल्या काळांत ज्या लोकांनी कवळे गांव वसणुकेक हाडलो, तांणी कवळें गामसंस्था स्थापन करून कपिलेश्वर ग्रामदेवाची थापणूक केली. देखुनूच कवळें ग्रामसंस्थेचे आनी कपिलेश्वर देवस्थानाचे आध्यसंस्थापक एकूच आसात.
कपिलेश्वर देवळाचे घटना नेमावळींत चार वांगडांचो उल्लेख आसा. पयलो वांगड ‘भारव्दाज’ गोत्राचो तातूंत ‘ढवळकर’ उपनांवाचे कुळावी आसात. दुसरो वांगड ‘जनदग्नी’ आनी ‘वत्स’ गोत्रांचो. तातूंत कुमार देसकर उपनांवाचे कुळावी आसात. तिसरो वांगड ‘कौशिक’ ह्या उपनांवाचे कुळावी आसात. पयले तीन वांगड पध्ये ब्राह्मण आसून चवथ्या वांगडाचे कुळावी गौड सारस्वत ब्राह्मण आसात. श्री कपिलेश्वर देवाचो मुखेल वर्सूकी जात्रा उत्सव कार्तिक वध्य चतुर्दशी दिसा सुरू जाता आनी स दीस चलता. प्रत्यक्षांत ही जात्रा मार्गशीर्ष शुक्ल तृतीये मेरेन आसता. पूण हे जात्रेचो मुखेल दीस म्हळ्यार कार्तिक उमास.- विनायक ना.शणवी धुमे
कबड्डी
- एक नीज भारीय सांघिक खेळ. गोंयांत ‘हुतूतू’, बंगालांत ‘हुडू’, दक्षिण भारतांत ‘चेडुगुडु’ आनी उतर भारतांत ‘कबड्डी’ ह्या नांवांन ह्या खेळाक वळखतात.
भारतांत हो खेळ खूब पूर्विल्ल्या काळासावन खेळटा. पूण ताची निर्मण केन्ना आनी कोण केली, हेविशींची नोंद मेळना. संत तुकारामाच्या अभंगांत ह्या खेळाचो उल्लेख ‘हमामा’ , ‘हुंबरी’ आनी ‘हुतूतू’ ह्या नांवांनी केल्लो दिसता.
सुर्वेक ह्या खेळाचे स्वरूप अनियमित आसले पुण्याचे ‘डेक्कन जिमखाना’ हे संस्थेन १९१५-१९१६ वर्सा ह्या खेळाचे नेम तयार करून सामने घडोवन हाडपाक सुरवात केली. सन १९३३ वर्सा अखिल महाराष्ट्र शारिरीक शिक्षण मंडळान भारतीय खेळाचो प्रसार करप ही मोख मुखार दवरून खेळाच्या नेमांत बदल करून खेळाचें आकर्शण वाडोवपाचो यत्न केलो. अणभवी खेळगडी आनी तज्ञांनी भासाभास करून तूंत जायत्यो सुदारणा केल्यो. सन १९५८ त भारतीय ऑलिंपिक खेळाचे समितीन कबड्डीक मान्यताय दिली. सध्या खेळाचें स्वरूप थोडें बदलून ताका ‘कबड्डी’ हें अधिकृत नांव मान्य करून दिलां. ह्या खेळापासत अखिल भारतीय आनी राज्य पातळेचेर संस्थांची थापणूक जाल्या. खेळ खेळपाची पध्दत: कबड्डीचो खेळ दोन पंगडांभिर खेळटात. वरेक पंगडांत धा खेळगडी आसतात. तातूंतले सात खेळगडे खेळ खटळटात, तीन खाळगडे राखीव आसतात. पंगडांतलो एक खेळगडो एकाव वेळार ‘हुतूतू’ ना जाल्यार ‘कबड्डी’ हो सूर धरत पल्या विरोधक पंगडाचेर घुरी घालता आनी आपल्या हातांचो नाजाल्यार पांयांचो वापर करून विरोधी पंगडाचे खेळगडी, हया खेळगड्याक धरून बाद करपाचो यत्न करता. ह्याच वेळार विरोधी पंगडाचे खेळगडी, ह्या खेळगड्याक दुस-या पंगडावटेनचे घुरयेवळीक (घुरये लायनीक) स्पर्श करचो पडटा शेंच दुस-या अर्दांत आसतना ‘कबड्डी’ हो सूर सोडूंक उपकारना. नाजाल्यार घुरी घालपी खेळगडो बाद थारता. सध्या दोनूय पऐगडांवटेन एक बोनस वळ (bonus line) आंखिल्ली आसता. घुरी घालपी खेळगड्यान हे बोनस वळीक स्पर्श केल्यार त्या पंगडाक एक अदीक. ‘बोनस गूण’ मेळटा. पूण तेखतीर दुस-या अर्दांत उणेच पांच खेळगडी आसचे पडटात खंयच्याय पंगडांतलो एक खेळगडो बाद जाता, तेन्ना दुस-या पंगडाक एक गूण मेळटा. जेन्ना एकाद्र्या पंगाचे सगळे गडी बाद जातात. तेन्ना ‘लोण’ पडलो अशें म्हणटात. त्या वेळार विरूध्द पंगडाक थारायिल्ले चड गूण मेळटात.
अखिल महाराष्ट्र शारिरीक क्शिक्षण मंडळाच्या नेमांप्रमाण कबड्डी खेळपाच्यो तीन पध्दती आसात. संजीवनी पध्दत: हातूंत एक फावट बाद जाल्लो खेळगडी ‘लोण’ जायमेरेन वा डाव सोंपमेरेन खेळूंक शकना.
अमेर पध्दत : नाद जाल्लो खेळगडी खेळां भाग घेवंक शकता, पूण तेखातीर विरूध्द पंगडाक, ‘गुण’ मेळटा. खेळ खेळपाची पध्दत मात वयलेवरीच आसता. दादलो हो खेळ २०-५-२० मिनटां खेळटात. तर बायलो १५-५-१५ मिनटां खेळटात. मदलीं पांच मिनटां सुटी आसता.
कबड्डीचें खेळांगण, दादल्यांक, बायलांक तशेंच भुरग्यांक वेगवेगळें आसता. दादल्यांचे खेळांगण १२.५०X१० मी. तर बायलांचे आनी १४ वर्सा सकयल आशिल्ल्या बायलांचे खेळांगण ११X८ मी. आसता. बारा वर्सां सकल्या चलयांचे खळांगणे ९.५०X६.५० मी. आसता. बसपाची चौकट: बाद जाल्लो खळगडे हे चौकटींत क्रमान बसतात. जितले विरोधक पंगडानी खेळगडे बाद जातात तेन्ना हे बाद जाल्ले खेळगडे क्रमान आपल्या पंगडच्या अर्दांत भितर सरतात. बोनस लायन (वळ): सध्या कबडिच्या खेळांगणआंथ बोनस वळ मारपाची चाल आसा. हे बोनस वळीभितर सरल्यार घुरी घेवपी खेळगड्याक एक बोनस गण मेळटा. पूण तेखातीर विरोधक पंगडचे उणेच पांच मैदानांत आसचे पडटात.
घुरयेवळ: विरोधी पंगडाच्या अर्दांत घुरी घआलपी खेळगड्यांक गे वळीक दांग घालून वचचें पडटा. हे वळीकदांग घालीनासतना परतो आयल्यार घुरा घालपी खेळगडो बाद जाता. हे वळीक हुंपचेपयली जर विरूध्द पंगडाचा खेळगडी ताका आफुडलो जाल्यार विरोधक पंगडाचो खेळगडो बाद जाता आनी घुरी घालपी खेळगडो नाबाद उरता.
लॉबी: झूज चालू आसना खेळगडी लॉबींत भितर सरल्यार खेळगडो बाद जायना. पूण करण नासतना खंयचोय खेळगडो ‘लॉबी’ भायर गेल्यार बाद जाता.
मदली वळ: ही वळ कबड्डी खेळागणाची एक सारकी दोन अर्दाम करता. घुरी घालपी खेलगडो मदली वळ हूंपून, ‘कबड्डी’ हो सूर धरीत विरोधक पंगडाच्या अर्दांत घुरी घालपाक भितर सरता. विरोधक पंगड घुरी घालपी खेळगड्यांक हे वलीभितर बाद करता. नांवाजते खेळगडे: अर्जून पुरस्कार जोडपी कबड्डी खेळगडे अशे दादले: १९७२ त सदानंद महादेव शेटये, १९७३ वर्सा भोलानाथ गुईन, १९८० वर्सा शांराम जाधव; बायलो: १९७८ वर्सा शकुंतला खाटनकार, १९८१ वर्सा मोनिका नाथ, १९८३ वर्सा माया काशिनाथ आनी १९८६ वर्सा रमा सरकार.
विठ्ठल उत्तम चोडणकार आनी नीरा नायक ह्या दोन गोंयकार नावाजात्या कबड्डी खेळगड्या १९८१ वर्सा बक्षी बहादूर जीवबादादा केरकार पुरस्कार फाव जाल्ले. खेळासर्ती: आंतरराश्ट्रीय खेळामळार ह्या खेळार आजमेरेन मानाची सुवात मेळूंक ना. आंरराश्ट्री कलकत्ता आनी ढाका ह्या दोन शारांत हो खेळ जालो. १९९० च्या बिजिंग आशियाई खेळांसर्त हो खेळ जालो, तातूंत भारतान वस्तादपन जोडलें. आशिया खंडांक भारत, नेपाळ, बांगलादेश आनी पाकिस्न तशेंच हेर कांय राशट्रांनी हो खेळ खेळटात. भारतांत ह्या खेळाची दरगत चडांत चड गांवगि-या वाठारांनी जाल्ली दिसता.- चंद्रकांत द . पोरोब
