कन्याकुमारी-कपिलेश्वर
चरण अशीं सव्वादोन मखेत्रां हे राशींत येता. एका हांत गांवांचें कणस आनी दुस-या हातांत उजो घेवन व्हड्यांत उबी राविल्ली बायल, ही हे राशीची आकृती अशें दीपिका ह्या ग्रंथांत म्हळां. कन्येचो स्वामी बुध, कन्या राशींत जल्मल्ल्या मनशाचीं लक्षणां अशीं आसतात.
कन्यालग्नोद्भवो मर्त्यो नानाशास्त्रविशारद:। सौभाग्यगुणसम्पन्न: सुन्दर: सुरतप्रिय:।। (कोष्ठीप्रदीप) अर्थ- कन्यालग्नाचेर जल्मल्लो मनीस वेगवेगल्या शास्रांत पंडित, भाग्यवान, सुंदर आनी विलासप्रीय जाता.
हे राशींत सवे प्रीमेरेनचीं ४३ नखेत्रां आसात. ही रास २४ मे च्या सुमाराक रातची ९ वरांचेर मध्यमंडलाचेर येता. हातूंतलें चित्रा (स्पायका) हें नखेत्र (प्रत १.२१) सूर्यापरसूय जीश्ट जावन आसा. गॅमा हें तारकायुग्म (दोट्टी गिरो) आसा. हे राशीच्या उत्तय भागांत शेंकड्यांनी अभ्रिकां (nebula) दिसतात. एम्-९९ ही एक सरपळी (helix) अभ्रिका च्यातलीच एक जवान आसा. शरत संपातबिंदू (सूर्य आपल्या वर्सूकी भासमान गतीन शरद ऋतूंत जंय खगोलीय विषुववृत् हुंपता तो बिंदू) हेच राशींत येता. १६ सप्टेंबराक निरयन (संपातचलन मतीं घेवन) कव्या राशींत सूर्यप्रवेश जा. गुरू कन्या राशिमत आसलो म्हण्टकच त्या वर्साक कन्यागत अशें म्हण्टात. सुमार १२-१३ वर्सांनी अशें वर्स येता. त्या वर्सा भागीरथी कृष्णेक भेटूंक येता. असो एक समज आसा. ह्या काळांत कृष्णा आनी भागीरथी हांच्या वाठारांत लग्न करचें न्हय, सो संकेत आसा.- कों. विं. सं. मं.
कन्याकुमारी
- एक नामनेचें तीर्थक्षेत्र. भारताचें सामकें दक्षिणेकडलें तोंक. अरबी समुद्र, हिंदी महासागर आनी बंगालचो उपसागर हांचे संगमस्र्न. कांय वर्सा आदीम हें भुशीर तमीळ राज्यांत आसलें , जाल्यार सध्या चो आस्पाव केरळ राज्यांत आसा. भआरतांतल्या ५१ शक्तीपीठांपैकीं एक, म्हूण हिंदूंचे नदरेन पवित्र आशिल्लें हें ठिकाण, त्रिवेंद्रमचे आग्नेयीक सुमार ८० किमी. आनी नागरकोइलाचे दक्षिणेक १३ किमी. अंतराचेर आसा. हें एक मुखेल नुस्तें माराचें केंद्र आसून थंय नुस्त्यांविशींचें संशोधनकेंद्र आसा. इंग्लीश लोक हे सुवातेक ‘केप कोमोरीन’ अशें म्हण्टाले.
हांगा भोंवडेकार यारीक चोम्यांनी येतात. तीर्थां न्हाण घेवन पवित्र जावपाचे भावनेन येवपी भाविकांक न्हावपाखातीर हांगा घाट बांदल्यात. श्राधदाचीं कृत्यां, पिंडदान सारके पिरांक होरावपी मरण उपरांतचे धर्मीक संस्कार आनी विधी हांगा करतात. दर्याच्या सामक्या तोखार जंय भारतभूंय सोंपता थंय देगे
कन्याकुमारीचें सोबीत देवूळ आसा. दर्याच्या उदकांत दोन व्हडल्या खंडपांचेर बसून स्वामी विवेकानंद आपली साधना करतालो म्हूण ताका ‘विवेकानंद खडप’ अशें नांव पडलें .हांगाच १९७० त विवेकानंदाचें व्हडलें यादस्तीक बांदलें. दर्यादेगेकडलें म्हात्मा गांधीचें यादस्तीक बांदतना करून दवरल्या. मोनोझाइट आनी इल्मेनाइट ह्या खनिजांक लागून हांगाची रेंव मोटी आनी रंगयाळी आसा. हांगाचें आनीक एक खाशेलेपण म्हळ्यार हांगा दर्यांतल्यान सुर्योदय आनी सूर्यास्त जाता तो पळोवंक मेळटा; तशेंच पुनवे राती एकाच बरोबर दर्यांतल्यान सुर्योदय आनी सूर्यास्त जाता तो पळोवंक मेळटा; तशेंच पुनवे रीती एकाच बरोबर दर्यांतल्यान सुर्योदय आनी चंद्रोदय पळोवंक मेळटा. हो अपूर्व खीण पळोवपाक भोंवडेकार गर्दी करतात.
हे सुवातेक कन्याकुमारी नांव कशें पडलें, ताचेविशीं एक आख्याखिका आसा ती अशी: पौराणिक कथेप्रमाण बाणासुर ह्या भिरांकुळ राक्षसाचो संहार करपी हांगाची पराशक्ती ही कुमारी कन्या कालीचोच अवतार आसा. बाणासुर हे कुमारी लन्येचे हांल्यान मरपाचो आसता. ती ताप करून शंकराक लग्नाखातीर प्रसन्न करता म्हूण देव कन्याकुमारीसावन ३२ किमी. अंतराचेर आशिल्ल्या शुचोंद्रम् हांगा शंकराचो म्हूर्त चुकयात. बाणासूर तिका मागणीघालपाक वता आनी तातूंतल्यान उप्राशिल्ल्यां झुंजांत का मरण येता. उपरांत यच तपाक बसता. आंकवार कन्येचे हे सुवातेक घेतिल्ली आनी शंकराची वाट पळेत आशिल्ली पराशक्तीची सुंदर मूर्त कन्याकुमारीच्या देवळांत आसून नवरात्रांत थंय उत्सव जाता. कन्याकुनारीचें देवूळ कोरिवकामयुक्त, दाक्षिणात्य पध्दतीचें आसा. आयज कन्याकुनारी हें भारतांतलें एक ओडलायणें पर्यटन केंद्र जालां. –एन्. शिवदास == कपिलेश्वर ==
- कपिलेश्वर हें शंकर देवाचें नांव. ताका ईश्वर अशेंय म्हण्टात. ताचें प्रतीक लिंग आशिल्ल्यान ताका लिंगरूपान पुजतात.
ताका कपिलेश्वर हें नांव कशें पडलें हेंविशी अशी खबर मेळटा. कवळें आनी फोंडें हांचे मजगतीं सध्या आशिल्ली. तातूंत एक पाशाणी शिवलिंग आशिल्लें आनी ताचे भोंवतणी सुंदर धवीं कमळां फुलतालीं. एकदां कपिल नांवाचो एक राजा थंय पावलो. शिवभक्त आशिल्लो; ताका दिसलें, ते प्रमाण णें तें पाशाणी लिमग काडून, देवूळ बांदून तातूंत तें स्थआपन करचें. ते प्रमाण ताणें तें व्हडले तळें पुरोवन ताचेर देवूळ बांदले आनी तातूंत लिंग स्थापन केलें. ताका ताणें कपिलेश्वर नांव दवरलें. खरें म्हळ्यार कवळें गांवचो हो एक भाग, पूण त्या वाड्याक सध्या कपिलेश्वरी म्हण्टात. कपिलेश्वर नांव कशे पडलें, हाचेविशीं आनीक एक मत आसा. कवळें ह्या गांवांक कपिलग्राम अशें वेगळें नांव आसा. कवळें (कपिलाग्राम) गांव ज्या काळाम मूळ वसणुकेक आयलो त्याच काळांत ही वसणूक केल्ल्या लोकांनी आपलो ग्रामदेव स्थापन केल्लो जावंक जाय आनी त्या ग्रामदेवाक कपिलेश्वर नांव दिलें आसूंक जाय.
कपिलेश्वर ह्या वाठारांत पोर्तुगेज इ.स. १५१० वर्सा आयले. १३४८ वर्सा आदीं सावन, कपिलेश्वर देव हेच सुवातेर आशिल्लो असो पुरावो एका तांब्यापट्यावरवीं मेळटा. ह्या देवाक आनीक पंचिश्ट देव आसात, चीं नांवां अशीं-श्री गणपती, श्री भगवती, श्री बेताळ, श्री कमलेश्वर, श्री गोविंद. हांची स्थापणूक वेगवेगळ्या स्वतंर देवळांनी केल्ली आसा.
कवळें आनी फोंडें हांचेमजगतीं एकेचकडेन कपिलेश्वर नांवाच्या देवाचें देवूळ आसा. फोंड्यासावन कवळें वचपाच्या रस्त्याचेर दावेवटेन मुखेल रस्त्याचे उबारेपरस देड मी. ऊंच श्री कपिलेश्वर देवस्थानाचो
