प्रति ताजमहाल असो ‘बिबि का मकबरा’ औरंगाबाद शारांत बांदला. म्हैसूर शारां टिपू सुलतान आनी हैदर अली हांच्यो कबरी आसात.- कों. वि.सं.मं.
कम्युनिस्ट पक्ष
- मार्क्स आनी एंगेल्स हांच्या तत्वगिन्यानाचो प्रचार आनी प्रसार करप, क्रांतीच्या मार्गान कामगारवर्गाचे राजकी सत्तेची थापणूक करप आनी मार्क्सवादी तत्वांचेरूच समाजरचणूक करपाखातीर सत्चेर वापर करप अशें ध्येयधोरण दवरून संघटित जाल्ल्या पंगडाक ‘कम्युनिसट पक्ष’ अशें म्हण्टात. रशियांतल्या कम्युनिस्ट पक्षाचो आग्रही पुरस्कर्तो आनी एक संस्थापक लेनिन हाणें कम्युनिस्ट पक्ष म्हळ्यार ‘कामगारवर्गाचें संघटिक अग्रदल’ अशें वर्णन केलां. ह्या पक्षान कामगारवर्गाक संघटित करप, ते संघटनेच्या बळाचेर समाजांतलो भाडवलदारवर्ग आनी पक्ष हांचेकडल्यान सत्ता हांतासप, तेउपरांत समाजांतलीं सगळीं उत्पादन साधनां राज्याचे मालकीचीं करप आनी तातूंतल्यान निमाणें वर्गविरयत समाजरचणूकेचें ध्येय तडीक व्हरप, अशी ह्या पक्षाच्या ध्येयधोरणाची रूपरेखा आसा.
रशियां १९१७ त जाल्ले राजकीय क्रांतीची प्रेरणा घेवन संवसारांतल्या हेर जायत्या देशांतूय कम्युनिस्ट पक्षांची थापणूक जाली आनी रशियाच्या मार्गदर्शनाखाला तांणी आपापल्या देशांत राजकीय मळाचेर कार्य केलें. १९६० तले आंकडेवारीप्रमाण संवसारांतल्या ८३ देशांत कम्युनिस्ट पक्षाची पणूक जाल्ली आसून ची सभासदसंख्या सुमार कोटींच्या लागसार आशिल्ली. हातूंतली सुमार ८५ टक्के सभासदसंक्या रशीयआ आनी चीन ह्या दोन देशांतल्या कम्यनिस्ट पक्षांची आसून हेर १५ टक्के सभासदसंक्या ८१ देशांतल्या पक्षवांगड्यांची आसा.
कम्युनिस्ट पक्ष अस्तंत युरोपांल्या उध्येगीक नदरेन फूडें पाविल्ल्या देशांत वाडटालो आनी कामगारसंघटनांवरवीं तो त्या देशांत क्रांती घडोवन हाडटलो, अशी मार्क्सवाध्याची अपेक्षा आशिल्ली. पूण प्रत्यक्षां मात कम्युनिस्ट पषाचें बळ खास करून अर्दविकसित आनी अविकसित देशांत वाडलें. पयल्या म्हाझुजाउपरांत चीनांत क्मुनिस्ट पक्षान सत्ता हातासली. दुसरें म्हाझूजसोंपता आसनाच रशियान उदेंत युरोपीय देशां कम्युनिस्ट पक्ष आपल्या लश्करी बळाच्या नेटाचेर सत्तेर हाडले. हंगेरी, चेकोस्लोव्हाकिया, पोलंड,रूमानिया,बल्गेरिया,उदें जर्मनी ह्या देशांत कम्युनिस्ट पक्षाचें बळगें दुस-या म्हाझूजाच्या काळांत एकदम मार्यादित आशिल्लें. पूण रशियाच्या पालवाक लागून ते पक्ष अधिकाराचेर आयले. उदेंतकडेन चीनच्या कम्युनिस्ट पक्षान आपल्या प्रभावाचो आंवाठ कोरिया, इंडोनेशिया, ख्मेर प्रजासत्ताक, मलेशिया, ब्रह्मदेश, श्रीलंका आनी कांथ प्रमाणाम भारत ह्या देशानी वाडयलो. कम्युनिस्ट पक्ष खआस करून कृषी आनी उध्येगीक नदरेन मागाशिल्ल्या अर्दविकसित देशांनी संगटित जावपाक पावलो. आफ्रिका आनी दक्षिण अमेरिका ह्या खंडांतल्या कांय देशांतूय कम्युनिस्ट पक्ष, सुमार १९५० मेरेन, रशियांतल्या कम्युनिस्ट पक्षाचे आज्ञेवरवीं वावर करताले ही गजाल तात्विक नदरेन जरी थोड्यांक पटना, तरी ती वेव्हारांली खरी वस्तुस्थी आसा. रशियन क्रांतीउपरां सतत तीस वर्सां रशियाचेंच फुडारपण संवसारांतल्या सगळ्या कम्युनिस्ट पक्षांनी बिनविरोध मान्य केलें. पूण १९४८ त, युगोस्लाव्हियान पयलेच खेप ह्या अव्दितीय फुडारपणाक आव्हान दिवन आपल्या देशांतल्या कम्युनिस्ट पक्षाचें धोरण स्वतंत्र आसचें, असो आग्रो केलो. ते उपरांत, चीन देशान आपल्या देशाचो कम्युनिस्ट पक्ष स्वतंत्र रितीन धोरण आंखतलो अशें जाहीर केलें. स्टालिनच्या मरणाउपरांत हंगेरी, पोलंड,चेकोस्लोव्हाकिया ह्या देशांतल्या कम्युनिस्ट पक्षान रशियन फुडारपणाआड अपेशी उठाव केले. रशिया आनी चीन हांच्यामदले दुस्मानकायेचो परिणाम आशियांतल्या, द. अमेरिकेंतल्या आनी आफ्रिकेंतल्या चडशा सळ्याच कम्युनिस्ट पक्षाच्या धोरणाचेर घडून आयलो. ताका लागून ह्या देसांत रशियावादी आनी चीनवादी अशे कम्युनिस्ट पक्षांचे दोन पंगड जाल्ले दिसून येतात. ध्येय आनी धोरण: सगळ्या कम्युनिस्ट पक्षांचें श्रध्दास्थान मार्क्स आनी एंजेल्स हांचे ग्रंथ अशें मानतात. तातूंत फुडें लेनीन आनी स्टालिन हांणी केल्ली मार्क्सवादाची विस्कटावणी हाची म्हत्वाची भर पडली. स्टालिनच्या मरणाएपरांत ह्या भाष्याकारांल्यान ताचें नांव वगळळें.
कम्युनिस्ट पक्षाच्या उद्देशाचीं सुत्रां अशीं: १. देशांतली सगळीं उत्यादनसाधनां समाजाचे मालकीचीं करप. तातूंत उध्येगधंदे आनी शेतकाम हांचोय आस्पाव आसा. २.कम्युनिस्ट पक्षाच्या फुडारपणान क्रांती करून सत्ता हारासप. ३. सशस्त्र क्रांतीचेर विश्वास दवरप. ४. राज्यक्रांतीउपरांत हेर पक्ष आनी संघटना बरखास्त करप. ५. शिस्तबध्द आनी कृतिशील अशा पक्षफुडारपणाकडेन समाजान राजकीय शासन आनी अर्थीक साधनां हांची जापसालदारकी सोंपोवप.
रशियन कम्युनिस्ट पक्ष: एकुणिसाव्या शतमानाचे अखेरेक उध्येगीक मळावेल्या असमाधानाक लागून रशियांत मार्क्सादी चळवळ सुरू जाली. प्लेखानॉव्ह ह्या क्रांतिकारकान मार्क्सवादी साहिय परदेशांतल्यान रशियांत गुप्यपणान व्हरून रशियन भाशेंत ताचो प्रचार सुरू केलो. सुर्वेक मार्क्सवादी पंगडाचो आवांठ मर्यादित आशिल्लो. लेनिन आनी ताचे वांगडी हेय त्या गटांत सामील जाले. १८९० त रशियांत चोवीस लक्ष कामगार आशिल्ले. १८९८ त, मिन्सक हांगा रशियन सोशल डेमॉक्रॅटिक लेबर पार्टीची थापणूक जाली. रशियन कम्युनिस्ट पक्षाची तेन्नासावन अधिकृतपणान थापणूक जाली अशें मानतात. १९०३ त, ह्या पक्षांत फूट पडली आनी बोल्शेव्हिक (व्हडलो) आनी मेन्शेव्हिक(धाकलो) अशे दोन पंगड तातूंतल्यान वेगळे जाले. लेनिन आनी ताचे वांगडी हांचो बोल्शेव्हिक पंगड चड प्रभावी आशिल्लो. रशियन क्रांतीच्या वेळा हो पंगड आघाडेचेर आशिल्लो. मार्च १९९८ , ह्या पंगडान रशियन कम्युनिस्ट पार्टि (बोल्शेव्हिक) हें नांव घेतलें. १९२४ त, ऑल युनियन कम्युनिस्ट पार्टी (बोल्शेव्हिक) अशें नांव बदललें. ते उपरांत १९५ त, बोल्शेव्हिक हो शब्द पुराय वगळ्ळो आनी ‘कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ द सोव्हिएत युनियन’ अशें नांव ताका दिलें.
कम्युनिस्ट पक्षाची रचणूक: रशियांतल्या कम्युनिस्ट पक्षाचे धर्तेचेरूच हेर देशांतल्या कम्युनिस्ट पक्षांच्यो घटना आनी नेम तयार केल्यात. कम्युनिस्ट पक्ष ज्या ज्या देशांत सत्र आसता, थंय सबंद राज्याखातीर एकूच एक संघटना अस्तित्वां आसा. हेर कांय देशांत गेल्ल्या कांय वर्सांत रशिया आनी चीन ह्या देशांतल्या कम्युनिस्ट पक्षांकडेन निश्ठा आशिल्ले दोन वेगवेगळे पंगड तयार जाल्यात. कम्युनिस्ट पक्षाचे रचणुकेंत एकदम ळाकडेन प्राथमिक संघ आनी तेउपरांत जिल्हो, प्रदेश, राज्य ह्यो क्रमान वयल्या पांवड्याचेर प्रतिनिधी धाडटात. प्रदेशाभशेन वेवसाय केंद्रांनीय मुळाव्या पक्षसंघांची थापणूक करा. कारखाने, भौशिळ मळ, शेतकाम, खणी, वीजनिर्मणेचीं केंद्रां, विध्यापीठां, रेल्वे आनी हेर येरादारीचीं केंद्रां अशा सगळ्या सुवातींनी पक्षसंघ वावर करीत आसतात. अशा सगळ्या पक्षसंघांतल्यान पिरॅमिडप्रमाण पक्षाची संघटना तयार जाता. तातूंत पक्षमहासभेक सगळ्यां उंचेली सुवात आसता. पूण प्रत्यक्ष वेव्हारांत सर्वोच्च मध्यवर्ती समिती सगळ्यांत चड बळिश्ट आनी म्हत्वाचे निर्णय घेवपी संघटना आसता.
पार्टी कॉंग्रेसच्या दोन अधिवेशानांच्या मदल्या काळांत पक्षाच्या ध्येयधोरणाचें मार्गदर्शन सेणट्रल कोमेटी करता. पेदटी कॉंग्रेसचें अधिवेशन दर चार वर्सांनी जावचें असो नेम आसलो तरी काटेकोरपणान तो पाळटातूच अशें ना. पार्टी कॉंग्रेसच्या अधिवेशनांत सेंट्रल कमिटी आनी सेंट्रल ऑडिटिंग कमिशन हांची वेंचणूक जाता. सेंट्रल ऑडिटिंग कमिशन पक्षाचो अर्थीक वेव्हार पळेता आनी सेंट्रल कमिटीकडेन पक्षाच्या राजकीय आनी हेर सहळ्या धोरणांची जापसालदारकी आसता. दर स म्हयन्यांनी सेंट्रल कमिटीची बसका जावंक जाय, असो नेम आसा.
पक्षाची कार्यपध्दत: सेंट्रल कमिटीच्या सभासदांची तीन विभागांत
