Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/381

From Wikisource
This page has not been proofread.

दक्षिणेवटेन आपलो प्रभाव वाडयलो. सतराव्या शतमानामेरेन कर्नाटकांतले चडशे संस्थानिक आदिलशायेचे माडलीक जाल्ले. शहाजीराजे भोंसले हाणें केल्ल्या वावराखातीर, आदिलशायेचे सरदार म्हूण ताका बेंगळूरची जहागीर मेळ्ळी. 1687 वर्सा बिजापूर मोगलांनी हातासलें आनी कर्नाटकाच्या सगऴ्या ल्हान व्हड राजंकडल्यान खंड वसूल करून घेतलो. मराठ्यांच्या पालवान मोगलसत्तेक तोंड दिवपाचें कसब पाळेगारांनी दाखयले. मोगलांचे सैनिक बळगें मतींत घेवन जोडली. तेखातीर ताका तिरूमलराय ह्या मंत्र्यान बरो पालव दिलो.

हैदरअली आनी ताचो पूत टिपू सुलतान हांच्या काळांत म्हैसूर राज्याचो व्हड विस्तार जालो. 1799 वर्सा टिपू सुलतान ब्रिटिशांवांगडा झुंजतना सोंपलो. म्हैसूर संस्थान सोडून हेर वाठार ब्रिटिशांचे सत्तेखाला उरले. कोप्पळ (1819), बीदर (1827), बादामी (1841) हांगा ब्रिटीश सत्तेक खर विरोध जालो. 1857 वर्साच्या बंडाळेवेळार म्हैसूर संस्थान तटस्थ रावलें. नरगुंद आनी मंडरगि हांगाचे संस्थानीक, हलगळ्ळीचे बेरड हांणी ह्या झुजांत वांटो घेतलो.

1907 वर्सा म्हैसूर संस्थानांत विधीमंडऴाची थापणूक जाली. 1923 वर्सा ह्या विधीमंडळाक अधिकार वाडोवन मेळ्ळे. 1940 वर्सा जयचामराज वोडेयर अधिकारार आयलो. 1947 वर्सा ताणें म्हैसूर भारतांत विलीन करपाक मान्यताय दिली.

सुटके झुजाचो इतिहासः 1905-06 वर्सा लोकमान्य टिळकान उत्तर कर्नाटकाचो भोंवडी करून लोकांमदीं स्वतंत्र्याविशीं जागरूकताय तयार करपाचो यत्न केलो. 1920 वर्सा पयली कर्नाटक राजकी परीशद जाली. 1924 वर्सा बेळगांव शारांत महात्मा गांधीच्या यजमानपणाखाल अखिल भारतीय काँग्रेस अधवेशन भरलें. भारताच्या स्वातंत्र्याची आनी विभत्त्क कन्नड भाशिकांच्या कर्नाटक एकीकरणाची चळवळ ह्यो दोनूय वांगडाच चलल्यो. कर्नाटकाच्या एकीकरणाची मागणी सरदार पटेलान 1946 वर्सा मानून घेतली.

भारताच्या सुटकेउपरांतच्यो घडणुकोः राज्य पुनर्रचणूक समितीचे शिफारशीवेल्यान कन्नड भाशीक लोकांचें राज्य 1 ऑक्टोबर 1956 ह्या दिसा अस्तित्वांत आयलें. 1967 वर्साच्या न्या. महाजन अहवाला हाच्या उपरांतूय महाराष्ट्र कर्नाटक राज्यांमदलो हो प्रस्न सुटूंक ना. 1 नोव्हेंबर 1973 ह्या दिसा ह्या राज्याचें आदलें नांव म्हैसूर बदलून कर्नाटक अशें दवरलें.

राज्यवेवस्थाः कर्नाटक राज्य बेंगऴूर (शार), बेंगळूर (ग्रामाण), बेळगांव, बळ्ळरी, बिजापूर, बीदर, चिकमगळूर, चित्रदुर्ग, दक्षिण कन्नड, धारवाड, कोडगु, गुलबर्गा, हासन, कोलार, मंडय, म्हैसूर, रायचूर, शिमोगा, तुमकूर, उत्तर कन्नड अशा 20 जिल्ह्यांभितर वांटलां.

विधानसभेंत 224 तर विधानपरिशदेंत 63 वांगडी आसतात. भोवमत आशिल्लो पक्ष राज्याचें प्रशास़न चलयता. बी. डी. जत्ती, एस्. आर. कंटी, वीरेन्द्र पाटील, देवराज अरस, आर. गुंडूराव, रामकष्ण हेगडे, एस्. आर. बोम्मायि हांणीय ह्या राज्याचें मुखेलमंत्रीपद सांबाळळां. सध्या व्ही.