कांदो(पियाव) कांद्याचो उगम पुराणकाळापसून जाल्लो दिसता.ह्या देशांतल्यान कांद्याची लागवड मागीर हेर देशांनी जाली. भारतांत सुमार २३४ हजार हेक्टर जमनींत कांदो पिकता (१९७९-८०) आनी एकूण २४४० हजार टन वर्सूकी उत्तपन्न मेळटा. भारतांत महाराष्ट्र राज्यांत सगळ्यांत चड कांदो पिकता. गोंयांत सुमार २०० ते २५० हेक्टर जमनींचेर कांदो पिकता, असो अदमास आसा. जाती: कांदो दोन तरांचे आसतात, धवे आनी तांबडे (तांबसार-गुलाबी). धवे कांदे कमी रूचीचे आनी कमी तीख आसतात. जाल्यार तांबडे कांदे चड तीख आनी बरे रूचीचे आसतात. महाराष्ट्रांतल्या निफाड वाठारांत १९४६ वर्सासावन कांद्याचेर संशोधन चालू आसा. थंय काद्याच्यो वेगवेगळ्यो जाती तयार करतात. संशोधन चालू आसा. थंय कांद्याच्यो वेगवेगळ्यो जाती तयार करतात. तातूंतल्यो कांय जाती अश्यो: पुसा रोड, रेड ग्लोब, स्पेनीश व्हायट, को-१, अर्ली. लागबड: उश्ण प्रदेशांत कांद्याचें पीक बरें तरेन जाता. समुद्रपातळेपसून १८०० मी. उचायेच्या वाठारांत कांद्याची लागवड जाता. जून-जुलाय आनी डिसेंबर-जानेवरी अशें वर्साक दोन फावट कांद्याचें पीक काडटात. उदक सारकें मेळ्ळ्यार बाराय म्हयने कांद्याचें पीक काडूं येता. पूण चड पावसांत कांद्याची लागवड केल्यार कांदो कुसपाचो संभव आसता. गोंयांत कांद्याची लागवड वांयगणांत म्हळ्यार डिसेंबर-जानेवरी म्हयन्यांत करतात. कांद्याक भुसभुशीत मोव आनी उदकाची सांठवण करपी जमीन, तशेंच १९-२७°से. तापमान लागता. कांदो रोवपाच्यो पध्दती दोन एक बीं घालून, दुसरो कांदो रोवन. पीक काडपाची पध्दत अशी: जमीन निवळ करून खणप, दिखळे फोडून माती बारीक करप. मातयेच्यो १x२ मी. अश्यो बांदयो तयार करप आनी तातूंत बीं घालप. बीं घाल्ल्यो बांद्यो उपरांत तणान धांपप. तणान धांपतकच दोन फायदे जातात. पयलो-उदक बियांचेर पडन बीं उसळना आनी कोंब मोडनात. दुसरो, वातावरण गरम उरता आनी कोंब येवपाक आदार दिता. तेचपरी कोंब तणांतल्यान वयर येता म्हणसर कांय दीस वतात. ताकालागून शेवणीं तें खावपाक पावनात. बीं घाल्ल्या बांदयांचेर दिसपट्टे उदक शिंपडाचवें पडटा. आठ दिसांनी बियांक कोंब येतात. कोंब तणांतल्यान वयर दिसूंक लागले म्हण्टकच तण काडून उडयतात. हे कोंब आनीक एक म्हयनोमेरेन वाडोवपाचे आसतात. सादारणशे स ते आठ इंच उंचायेचे रोंपे जातकच ते हुमटावन दुसरेकडेन रोयतात. ह्या रोप्यांक ‘पात’ म्हण्टात. हे पातीची भाजी करून खातात. पात रोवपाच्यो बांदयो, खणून बीं वेवस्थीत तयार करतात, उपरांत १०x१० सेंमी. अंतराचेर कांद्याची पात रोयतात. एका हेक्टर जमनीखातीर सादारणपणान ६ ते ८ किल बियांची पात लागता. रोवपाचो काळ दरेक वाठारांत वेगवेगळो आसता. कांद्याची वाड बरेतरेन जावपाखातीर गोबोर कुकडाचो गू आनी मळपी जमनींत घालतात. मळपेंतलें शेण जमीन तयार करता, ओली तशीच भुसभशीत दवरता. कॅल्शियम, अमोनियम, नायट्रेट, सुपर फॉस्फेट आनी म्युरिएट ऑफ पॉटॅश असलीं रसायनीक सारींय कांद्याचे लागवडीखातीर वापरतात. कांद्याच्या शेतांत नडणी करप भोव गरजेचें आसता. ‘टॅनोरान’ हें वखदय नडणी मारपाखातीर वापरतात. पात रोयल्या उपरांत कांय दीस सांज-सकाळ आनी उपरांत दिसाक एक वेळ शिंपपाची गरज आसता. सादारणशें तिस-या म्हयन्यांत, म्हळ्यार पातीचीं (जमनीवयल्या भागाचीं) तोंकां सुकूंक लागलीं म्हण्टकच शिंपणे बंद करतात जाय. ह्या वेळार भितल्ल्या कांद्यान आकार घेतिल्लो आसता.’कांद्याची पात पुराय सुकता म्हणसर जमनींतलो भाग बरो फुगता आनी कांदो तयार जाता. तयार जाल्लो कांदो थोडे दीस जमनींत तसोच सांडपाचो आसता, उपरांत तो हुमटावन वा खणून काडटात’. कांदो तयार जावपाक कमीत कमी १२० दीस लागतात. हो कांदो कांयकडेन पातीसकट सांठ्यतात. हुमटायल्लो कांदो थोडे दीस थंयच पातळशी रास मारून सुकपाखातीर दवरतात. पातीसकट कांदे सांठोवपाची एक खाशीली पध्दत आसा. खूब कांदे एकठांय घेवन तांची पात एकामेकांत घुस्पावन विणी घालतात आनी अशेतरेन कांद्याच्यो चुडयो करतात. दोन चुड्यांच्यो विणयो एकामेकांक बांदून त्यो वयर दांडयेर हुमकाळायतात. अश्यो चुडयो बांदिल्लो कांदो चड तेंप तिगता.ह्या कांद्याचें मोलय चड आसता. कांद्याच्यो बांदिल्ल्यो चुडयो बाजारांत मेळटात, पूण त्यो चड तेंप तिगपाखातीर घरा हाडून तातले कुशिल्ले कांदे आनी सुटिल्ल्यो साली कडेक काडून आनी सुकिल्ल्या तणाच्या आदारान विणयो परत्यो घालच्यो पडटात. कांदो रोवन पीक काडपाची पध्दत अशीं: कोंब आयिल्ले कांदे रोप, ते वाडोवप, वेवस्थीत सारें-उदक जाले म्हण्टकच तांकां फुलां येतात. हीं फुलां धवसार रंगाचीं आसतात. तांकां बियां जातात. बिंया पुराय तयार दवरतात. पयलीं संबंद गोंयांत, मयडें हो गांव बीं पावयतालो. आतां भायलें तयार बीं लोक वापरतात. बीं रोवन लागवड केल्ल्या कांद्याचे पातीक फुलां येनात, फक्त कोंबेल्ले कांदे रोवन जी लागवड करतात, ताचे पातीक फुलां येतात, आनी तांचेपसून बीं मेळटा. बीं काडल्या उपरांत, पोदचो कांदो काडटात. हो कांदो रूचीक कमी आसता,पूण तो लोक खावपाक वापरतात. उपेग: घरच्या खाण जेवणांत कांद्याचो उपेग करतात. पात आनी कांदो, अश्या दोन तरांनी कांद्याचो वापर करतात. कांद्यापसून जेवणाक एक वेगळे तरेची रूच येता. १०० ग्राम कांद्याभितर ८६.६% उदक, १.२% प्रथिनां, ०.७% चरबी, ११.१% पिष्टमय पदार्थ (carbohydrates) ०.६% फायबर आनी ०.४% खनिजां आसतात. तेभायर गंधक, साकर, कॅल्शियम,फॉस्फोरीक, अल्म,लिग्निन,अल्ब्यूमीन, ‘अ’, ‘ब’ आनी ‘क’ गटांतलीं जीवनसत्त्वां आसतात. वखदांखातीर कांद्याचो उपेग खूबतरेन जाता. कातीचेर जावपी जायत्या पिडांचेर कांद्याचो वापर करतात. फोड येवप, गोळ जावप हाचेर भाजिल्लो कांदो (poultice) वापरतात. कान दुखप आनी दोळ्यांचे पिडेखातीर कांद्याचो रोस उपेगाक पडटा. ल्हान भुरग्यांक जाल्ली थंडी आनी खोंकली निवळावपाक कांद्याच्या रोसाचो उपेग जाता. कांदो खाल्यार भूक वाडटा आनी मुतूंक साफ जाता. ते भायर कामीण, पीत्त, कफ, अजीर्ण, आमांश, पटकी, घुंवळ, मोडणें ह्या दुयेंसांचेरय उपाय म्हूण कांद्याचो वापर करतात. बायलांची मासिक पाळी सुरू करपाकय
