ह्या दोगांकूय बरयल्ल्या पत्रांचे झेले ताच्या साहित्यांत आस्पावतात. क्षयरोग जाल्ल्यान ताका वेगवेगळ्या सेनेटोरियमांनी रावचें पडलें. जिणभर उजवाडाच्या झोतापसून सदांच पयस रावन ताणें मरचें पयलीं आपलीं सगळीं हातबरपां आपलो लागींचो इश्ट डॉ. मॅक्स ब्रॉड हाचे सुवादीन केलीं. ताणेंच तीं हातबरपां संपादन करुन उजवाडाक हाडलीं. चडशा हातबरपांक नांवां नाशिल्ल्यान तीं नांवांय ब्रॉडान दिलीं. तेचपरी काफ्काचें चरित्रूय ताणें बरयलें. १९१०-१९२३ ह्या काळांत ताणें बरयल्लो दिसपटयोय उजवाडाक आयल्यात. ताचीं चडशीं पुस्तकां ताच्या मरणाउपरांत उजवाडाक आयलीं.
ताचीं म्हत्वाचीं पुस्तकां अशीं:-
The Judgement (१९१३), Metamorphosis and other stories (१९१६), In the Penal Colony (१९२०), The Country Doctor (१९२०), The Trial (१९२५), The Castle (१९२६), Kafka's Prayer (१९४७), The Diaries of Franz Kafka (१९४८-४९). ताचे नवलिकेंतली पात्रां अज्ञाताचो वेध घेतात. देखीक - The Castle हे नवलिकेंतलो नायक एका दोंगरावयल्या किल्ल्यांतल्या मुखेलीच्या आपोवण्यावयल्यान ताका मेळूंक वता. पूण अखेरमेरेन तांची भेट जायना. त्या किल्ल्यांत तो एके तरेच्या चक्रव्युहांत सांपडटा. तेच भशेन The Trial हे नवलिकेंतल्या जोजेफ के ह्या नायकाक पोलीस धरुन व्हरतात आनी ताच्या आड न्यायालयांत खटलो चलयतात. पूण आपल्याचेर कसलो आरोप आसा हें ताका तशेंच त्या न्याताधीशाकूय अखेर मेरेन कळना. The Metamorphosis हे ताच्या त्या नांवाजिल्ले कथेंत मुखेल पात्राचें रुपांतर एका व्हड किड्यांत जाता. रुपकां भशेन आशिल्ल्या आपल्या कथा आनी नवलकांवरवीं काफ्कान जिणेचो नवो आर्थ लावपाचो यत्न केला. ताणें आपल्या साहित्यांतल्यान जिणेचें अलौकिक दर्शन घडयलां.
दुसर्या म्हाझूजा उपरांतच्या काळांत अस्तंती देशांनी अस्तित्वदाद नांवाची जीजिणेविशींची विचारसरणी प्रसारांत आयलो, तिच्या कांय जनकांतलो काफ्का होय एक जनक, अशें बर्याच जाणकारांचे मत आसा. ताच्या साहित्यांतल्यान तो एक विचारवंत न्हय तर सर्जनशील लेखक म्हूण चड प्रभावी दिसता. निर्शेवणी, घुस्मटमार, उबगण, भिरांत, उमळशीक आनी उणावाचो अणभव हाचें ताणें भेस बरें चित्रण केलां. अस्तित्ववादी ताका आपलेच परंपरेंतलो लेखक मानतात.
ताच्यो सगळ्यो कथा आनी नवलिका खंयच्याच पारंपारिक तंत्रांत बसनात. आश्य आनी तंत्र हांचे नदरेन त्यो नव्यो वाटो माड्डीत गेल्यात. देखूनूच विसाव्या शेंकड्यांतल्या नव्या साहित्याचें मुळावण घालपाचो मान ताका फाव जाला.
- - माधव बोरकार
काबा:
मक्केच्या सगळ्यांत व्हडले मशिदीचे मदीं आशिल्ले, संगमरवराच्या फातरान बांदिल्लें, १२.२० मी. लांब, १०.६५ मी. रुंद आनी १५.२४ मी. उंचायेचें हें एक पेड. ‘काबा’ ह्या उतराचो अर्थ चवकोनी इमारत वा स वटांनी सारके चवकोन आशिल्ली धन आकृती असो जाता. ह्या पेडाक एकूच दार आसून वेळा प्रसंगाक तें उक्तें करतात. हेर वेळार हें सबंद पेड ‘किस्व’ नांवांच्या अर्दरस्मी काळ्या कपड्यान धांपिल्लें आसता. त्या कपड्याक भांगराचो जरीपटो आसा आनी मदीं कुराणांतलीं आयतां (वचनां) बरयल्यांत. वर्सानर्वस हें कापड तयार करुन काबा भोंवतणीं घालपाचो मान ईजिप्ताकडेन आसा. जिवितांत एकदां तरी मक्केची (काबाची) भोंवडी करुन येवंची, अशी दरेका मुसलमानाची उपाट इत्सा आसता. जण एकलो यात्रेकार भक्त भेट घेवन जातकच काबाक सात प्रदक्षिणा घालता. सगळे मुसलमान काबाचे दिकेक तोंड करुन नमाज पाठ वाचतात. तशेंच मडीं लेगीत काबाचे दिकेक तोंड करुन पुरतात.
महंमद पैगंबराच्या काळांत आनी ताच्या आदल्या काळांत काबांत विंगड विंगड अरब जमातींच्यो आनी टोळ्यांच्यो देवतामूर्ती आशिल्ल्यो, दर वर्सा सगळे अरब काबाची भोंवडी करुन आपापले देवतेचे मूर्तीची पूजा करताले. महंमदान मक्का जिखतकच ह्यो मूर्ती ल्हवल्हव नश्ट जाल्यो. आयज काबाचे इमारतींत काबाचें उदेंतेक एक व्हडली काळी शिळाअ (अल्-हजर अल्-अस्वद) आसा. काबच्या दक्षिण कोनशांत आनीक एक पाशाणी शिळा (देड फूट लांब आनी २ इंच रुंद) आसा. ताका ‘यमनस्तंभ’ अशें म्ह्णटात. काबाभोवतणी प्रदक्षिणा घालतना दर खेपेक ह्या खांब्यांक उजव्या हातान स्पर्श करपाची प्रथा आसा. काबाचे वायव्य दिकेक वण्टींत एक भांगराची तोटी आसा, तिका ‘मिझाबुर रहमा’ (दया-मुख) अशें म्हण्टात. काबाचेर पडपी पावसाचें उदक हे तोटयेंतसून सकयल गळटा आनी इस्माइलाचे कबरीचेर पडटा. पांख्याक भांगराचे आनी चांदीचे दिवे हुमकळातल्यात आनी पाख्याचे तीन लांकडी खांबे, दारां आनी चौकटी हांचेर चांदीचो वर्ख लायला. वण्टींक चांदीचे पत्रे आसात.
आदामाक स्वर्गांतल्या नंदनवनांतल्यान धांवडायतकच ताणें सरळ काबाकडेन येवन आपली पयली प्रार्थना केली, असो मुसलमानांचो समज आसा. सगळ्यांत पयलीं आदिमानव आदम हाणें काबाची इमारत बांदली आनी ती मोडटकच अब्राहम आनी ताचो पूत इस्माइल हाणें काबाचो जीर्णाध्दार केलो, ते वेळार ईश्वरान ही धवी शिळा धाडली, असो मुसलमानांचो भार्वाथ आसा. पूण अनंत काळासावन दरेक यात्रेकरु भक्त शिळेक हात लायता आनी ताचो उमो घेवन आपलीं पातकां थंय सोडटा. ताका लागून ती धवी शिळा काळी जाली अशें म्हणटात. काबाच्या पेडाचो खूब खेपो जीर्णोध्दार केलो. इ.स. ९३० त कर्मेथियन पंथाच्या आक्रमकांनी ही शिळा चोरुन व्हेल्ली ती वीस वर्सां उपरांत परत मेळ्ळी. सध्या ही शिळा भग्नावस्थेंत आसून चांदीच्या पट्यान घट्ट बांदून दवरल्या. शिळेच्या भोंवतणी चारुय वटेन गॅलरी आसा. काबाचो जीर्णोध्दार करता आसतना इस्माइल आनी ताची आवय हाजर हांची तान भागोवपाखातीर देवदूत गाब्रिएल हाणें ही बांय माल्ली, अशी एक आख्यायिका आसा. काबाची भेट घेतकच भोंवडेकार भक्त ‘झमझम’ बांयचें उदक पियेतात. कांय जाण हें पवित्र उदक घराय व्हरतात.
- - कों. वि. सं. मं.
काबुकी:
फाटलीं तीनशीं वर्सांसावन लोकप्रिय आशिल्लो एक जपानी नाट्याप्रकार. काबुकी हो शब्द ‘काबुकू’ ह्या क्रियापदापसून तयार जाला. ‘काबुकू’ चो मूळ अर्थ- प्रवृत्त करप वा फुडें काडप. णवव्या शेंकड्यांत नटांचो निर्देश करपाखातीर ह्या शब्दाचो वापर करताले. फुडें सतराव्या शेंकड्यांत ताचो अर्थ ‘अप्रुपांचो वा अजापांचो’ असो जावपाक लागलो. उत्तान शृगारीक नाट्यविश्कारांतल्यान ह्या शब्दाक लैंगिकतेची सय आशिल्लो अर्थ प्राप्त जालो. ‘काबुकू’ हें क्रियापद सध्या जपानी भाशेंत अस्तितवांत ना. हालींच्या काळांत मात ‘काबुकी’ शब्दांतल्या तीन ध्वनींचेर आदारीत असो अर्थ तयार केला तो असो: ‘का’ म्हळ्यार गीत, ‘बु’ म्हळ्यार नृत्य आनी ‘की’ म्हळ्यार अभिनयाचें कसब. हाचेवेल्यान गीत-नृत्य-नाट्य हांचो संगम म्ह्ळ्यार ‘काबुकी’ अशें समीकरण रुढ जालां.
