न्यायालयांत फिर्याद (appeal) मांडपाक शकता. वयल्या पांवड्यावेल्या न्यायालयाक मुळाव्या पांवड्यावेल्या न्यायालयाचो निवाडो मान्य वा रद्द करपाचो पुराय अधिकार आसता. दिसानदिस वाडपी प्रस्न, तंटे, झगडीं मतींत घेवन सगळ्या देशांनी न्यायालयांचो आंकडो दिसानदिस वाडत आसा. देखीक: कामगार वर्गाचे तंटे सोडोवपाखातीर कामगार न्यायालय (Labour Tribunal), मोटारगाड्याच्या अपघातांविशींचे तंटे सोडोवपाखातीर वेगळे न्यायालय (Motor Accidents Claims Tribunal), भाडेकरांविशींचे तंटे सोडोवपाखातीर वेगळे न्यायालय (Rent Tribunal), झगडीं-खून करपी भुरग्यांक सुदारपाखातीर वेगळे न्यायालय (Juvenile Court) स्थापन केल्यात.
कायध्याचो उपेग आनीकूय बरेतरेन जावंचो आनी जाता तितले बेगीन कायध्याचो लाव समाजाक मेळचो, हो हेत मतींत घेवन भारतांत आनीक एक येवजण चालीक लायल्या आनी ती म्हळ्यार 'लोक अदालत पध्दत' लोक अदालतालुखार दोन मनीस आपल्या मदलें झगडें वा तंटे एकाच वांगडा समजिकायेन सासणाचें सोंपोवंक शकतात. लोक अदालताक न्यायालयाचें स्वरूप आसना. हातूंत तडजोडीचेर (compromise) चड भर आशिल्ल्यान न्यायालयांत खटले सोंपपाक लागपी वेळ, पैसो आनी मानसिक चिंता वाटावतात.
जो मनीस कायध्याचो अभ्यास करता आनी लोकांक कायध्याविशीं मार्गदर्शन करून तांचे प्रस्न न्यायालयामुखार मांडटा, ताका वकील वा ॲटर्नी काउन्सिल अशें म्हण्टात. इंग्लंड देशांत जो वकील न्यायालयांत आपल्या अशिलाचो प्रस्न मांडटा, ताका 'बॅरिस्टर' म्हण्टात, तर जो वकील कायध्याविशीं मार्गदर्शन करता, ताका 'सॉलीसिटर' अशें म्हण्टात.
- -ॲड्. अमोल थळी
कारंत, कोट शिवराम:
(जल्म: १० जानेवारी १९०२, कोट-दक्षिण कन्नड जिल्हो)
एका नामनेचो नाटककार, कादंबरीकार, निबंदकार आनी कलेचो जाणकार. ताचें शाळेंतलें शिकप कोट आनी कुंदापुर गांवांत जालें. महाविध्यालयांतलें शिक्षण घेवपाक तो मंगळूर गेलो. ताणें गांधीवादी विचारसरणेच्या प्रभावाक लागून शिक्षण चालू आसतनाच स्वतंत्रतायेचे चळवळींत वांटो घेतलो. गांधीनीच्या विचारांकडेन फुडें ताचे मतभेद जाले आनी पुत्तूर गांवांत बालवन नांवाच्या भुरग्यांची शाळा उक्ती करून ताणें भुरग्यांक पदां, नाटकां, खेळ हांचेवांगडा हेर शिक्षण दिलें. ह्या काळांत ताणें बऱ्याच बालसाहिच्याची निर्मणी केली. ताणें ह्या वेळार साहित्य संमेलन, वैचारीक संमेलन आनी यक्षगानाचे मेळावेय भरयलें.
१९२४ वर्सा बरोवंक सुरवात केल्लें कारंत हाचें पयलें पुस्तक 'राष्ट्रीय सुधाकर' ह्या नांवान उजवाडाक आयलां. ताची पयली कादंबरी 'विचित्रकूट'. उपरांत ताणें 'चोमनदुडि', 'मुगिदयुध्द', 'बेट्टद जीव', 'कुडियर कूसु', 'स्वप्नद होळें', 'मराठी माळिगे', 'औदार्यद उरुळल्लि', 'मूजन्म' तशेंच 'मैमनगळ', 'गोंडारण्य', 'सुळियल्ल', 'धर्मरायन संसार', 'अळिदमेले' ह्यो कादंबऱ्यो बरयल्यो. हेभायर ताणें 'गर्भगुडी', 'बित्तिदबेळे', 'जंबद जानकि' अशीं बरींच नाटकांय बरयली.
भुरग्यांखातीर ताणें 'सिरिगन्नड अर्थकोश'(शब्दकोश) बरयलो. 'ग्नान', 'मैलिकल्लिनोडने मातुकते' हे ताचे कांय ललित प्रबंध. कर्नाटकांतलो लोकांखेळ 'यक्षगान' विशीं ताणें खोलायेन अभ्यास करून 'यक्षगान' हो महाप्रबंध बरयलो.
ताचे 'मरळि मण्णिगे' हे कादंबरीचे इंग्लीश, हिंन्दी, तमीळ ह्या भाशांनी अणकार जाल्यात. 'चोमनटुडि' हे कादंबरीचेर आदारित बी. वी. कारंत हाणें निर्देशन केल्ल्या चित्रपटाक भारत सरकाराचें 'स्वर्णकमल' फाव जालां. 'मूकाज्जिय कनसुगळु' (मुकाज्जियाची सपनां) हे कादंबरीक १९७८ त ज्ञानपीठ पुरस्कार फाव जालो. 'यक्षगानबयलाट' ह्या ताच्या ग्रंथाक स्विडीश अकादमी पुरस्कार तशेंच केंद्र साहित्य अकादमीचो पुरस्कार फाव जाला.
१९७१ त 'यक्षगान कलाकेंद्र' ही संस्था स्थापून ल्हान भुरग्यांक ताणें यक्षगानांत केल्ले बदल शिकयले. पारंपारिक यक्षगानांत आशिल्लीं गीतां, रंगभूषा, भेस, संभाषण ह्यो गजाली काडून उडोवन मुकाभिनाय, वाध्यसंगीताचेर नवो यक्षगान शिकोवन कारंतान देश आनी विदेशांत ताचे बरेच प्रयोग केले. 'डुमिंगो' आनी 'भूतराज्य' हे दोन चित्रपट ताणें स्वता काणी, गीतां बरोवन आनी स्वताच कॅमेरामन आणी निर्देशकाची जापसालदारकी घेवन निर्मिले. कांय वर्सां उपरांत ताणें अशाच प्रकारचो 'मलेयमवगळु' हो चित्रपट आपल्या 'सुडियर कूडी' हे कादंबरीचेर आदारून निर्मिलो. हातुंतूय गीतां, संगीत, संवाद, चित्रकथा, निर्देशन आनी कॅमेरा ताचोच आशिल्लो.
१९७७ त आणीबाणीक विरोध करून ताणें स्वताक मेळिल्लो 'पदमभूषण' पुरस्कार सरकाराक परत केलो. ज्ञानपीठ पुरस्कार मेळ्ळ्या उपरांत ताचो बरेचकडेन सत्कार जालो. कर्नाटक विश्वविध्यालय आनी म्हैसूर विश्वविध्यालयान डॉक्टरेट दिवन ताचो भोवमान केलो. साहित्य मोग्यांनी ताचेर 'कारंत प्रपंच' गौरव ग्रंथ उजवाडायलें. १९७३ वर्सा म्हैसूर विश्वविध्यालयान ताचें चरित्र इंग्लीशींतल्यान इंग्लीशींतल्यान उजवाडायलें. कारंत हाणें संवसारभर भोंवडी केल्या आनी कांय भोंवडेवर्णनां उजवाडायल्यांत.
१९८९ वर्सा ताणें दक्षिण कन्नड जिल्ह्यांतल्यान पर्यावरणाची जतनाय करपी पंगडाचो वतीन लोकसभेची वेंचणूक लडयली. आर्विल्ल्या कन्नड साहित्यांत वास्तववादी आनी मानवतावादी लेखक आनी समाजांक एक व्हड पर्यावरण मोगी आनी विचारवंत म्हूण कारंत हाका मानाची सुवात आसा.
- - एस्. एम्. कृष्णा राव
कारर, पॉल:
(जल्म: २१ एप्रिल १८८९, मॉस्को; मरण: १८ जून १९७१, झुरिक) स्विस रसायनशास्त्रज्ञ. ताचें शिकप झुरिक (स्वित्झर्लंड) हांगा जालें. १९११ त ताणें डॉक्टरेट मेळयली. झुरिक हांगाच्या केमिकल इन्स्टिट्यूटांत एक वर्स काम करतकच, ताणें गेओर्क स्पायर हाऊस (फ्रॅंकफूर्ट- आम-मेन) हांगा पॉल अर्लिक हाचेवांगडा ६ वर्सां संशोधन केलें. १९१८ त, झुरिक हांगा ताची रसायनशास्त्राच्या प्राध्यापकपदाचेर नेमणूक जाली. १९१९ त, तो केमिकल इन्स्टिट्यूटचो संचालक जालो.
कॅरोटिनॉइडां (Carotenoids), फ्लाविनां (flavins) आनी अ आनी ब जीवनसत्त्वां हांचे संरचनेचिशीं ताणें केल्ल्या मोलादीक संशोधनाखातीर १९३७ त, रसायनशास्त्राखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार ताका, हॉवर्थ ह्या शास्त्राज्ञावांगडा वांदून मेळ्ळो. वनस्पतींतल्या रंग-द्रव्यांविशीं, खासा करून carotenoids विशीं ताणें संशोधन केलें. बीटा कॅरोटीन ह्या गाजरांत आशिल्ल्या रंगद्रव्याची संरचना ताणें १९३० त थारायली आनी असल्या द्रव्यांचें जनावरांच्या शरीरांत अ जीवनसत्त्वांची संरचना स्पश्ट केली. Lactoflavin हें जीवनसत्त्व ब समूहाचो एक भाग आसा हें ताणें स्पश्ट केलें. १९३० त, ताणें बरयल्ल्या 'Lehrbuch der organisechen chemie ' ह्या पाठ्यपुस्तकाचे जायत्या भाशांनी अणकार जाले.
- - कों. वि. सं. मं.
