तामणांत दर्भाचो शेषनाग(सोरोप) करून दवरतात. तांब्याचेर एक पात्र दवरून तातूंत अनंताची प्रतिमा (मूर्त) दवरतात. प्रतिमा नासल्यार शाळिग्राम(ह्या नांवाचो पुजेचो फातर ) दवरतात. ताची षोडपोचार पूजा बांदतात. तांबडें रेशमाचें सूत घेवन ताका चौदा गांठी मारून ताचीय पूजा करतात. पूजा जातकच तो दोरो मनगटाचेर बांदतात. उपरांत अनंताची कथा सांगतात. कथा सांगून जातकच सगले पंच पक्वान्नांचें जेवन जेवतात. राती कडेन मंत्रजागर, कीर्तन, भजन असी कार्यावळ करून रात जागयतात. अशी पूजा चैददा वर्सां करची पडटा. चौदा वर्सां जातकच व्रताचें उद्यापन करतात.
त्रयोदशीक एकभुक्त, चतुर्दशीक तीळ, आवाळे हाचो कल्क आंगाक लावनविधींत सांगिल्ल्यावरी न्हाण करतात. उपरांत अनंताची पूजा करतात. राती कडेन अश्वत्थसमिधा, तीळ, तांदूळ, सातू, तूप ह्या द्रव्यांवरवीं व्रतदेवाचें हवन करतात. मागीर कथा सांगतात. पुनवेक फांतोडेर पर्थून पूजा करतात. उपरांत आचार्यपूजन, प्रतिमादान, गोप्रदान दक्षिणादान, आशीर्वाद ग्रहण, ब्राह्मण आनी कुड्ड्या-पांगल्यांक अन्नदान जाता. निमाणें विष्णूचें स्मरण करून पारण्याचें जेवण घालतात.
श्री अनंताची कथा अशी आसाः
पांडव वनवास काडटाले तेन्ना भगवान श्रीकृष्ण तांकां मेळूंक आयलो. पांडवाच्या वाट्याक आयिल्ली दुर्दशा पळोवन ताणे तांकां अनंत चतुर्दशीचें व्रत करूंक सांगलें. युधिष्ठरान कृष्णाक ह्या विशींचो प्रस्न विचारलो तेन्ना श्रीकृष्णान ताका फुडली कथा सांगली.
कृतयुगांत सुमंतू नांवाचो एक आचारसंपन्न ब्राह्मण रावतालो. ताका शीला नांवाची चली जाली. चलयेच्या जल्मा उपरांत तिच्या आवयक मर्ण आयलें. त्या खातीर सुमंतून दुसरें लग्न केलें. दुसरी सावत्र आवय खूब वायट सभावाची आसली. ती शीलाक खूब त्रास दिताली. शीलाचें लग्न कौडिण्य आनी ताची बायल रानांतल्यान वतना थंय कांय बायलो पूजा करतना शीलाक दिसल्यो. जेन्ना तिणे त्या व्रताविशीं विचारलें, तेन्ना त्का तें व्रत अनंताचें म्हणून कळ्ळें. त्या बायलांनी तिका अनंताचो दोरो दिलो. तो घेवन तिणें अनंताचें व्रत सुरू केलें. तेन्ना तिचें भाग्य उदया कडेन आयलें. इतली गिरेस्तकाय येवन लेगीत तिणे घोवाक ह्या व्रताविशीं कांयच सांगूंक नाशिल्लें.
एके दिसा कौंडिण्यान सुशिलेच्या मनगटाचेर बांदिल्लो तांबडो दोरो पळेलो. ताका ती पिशेपणा दिसलीं म्हणून ताणे तो दोरो काडून उज्यांत उडयलो. दोरो जळून वतकच अनंताच्या कोपान ब्राह्मणाचें दैव घुंवलें. ताका एक फावट लेगीत जेवपाची आस्पत उल्ली ना. तेन्ना बायलेन घोवाक सगळ्या हाल अपेश्याचें कारण सांगले. कौडिण्यांक हें आयकून पश्चाताप जालो. रानारानांतल्यान तो घुंवत रावलो. घुंवतना ताका आंब्याचें झाड दिसलें. ताका जायते आंबे लागिल्ले. पूण ते सगले कुशिल्ले. खंयचेंच सुकणे ताका तोंड लायनाशिल्लें. तो तसोच फुडें गेलो. थंय ताका एक बैल दिसलो. ताच्या मुखार तण आशिल्लें पूण तो तें खावंक शकनाशिल्लो. आनीक फुडें वतकच ताका दोन भरिल्लीं तळीं दिसलीं. पूण त्या तळ्यांचें उदक घाण जाल्लें. कोणूच तें उदक पियेवंक तयार नासलो. वाटेर ताका हत्ती आनी गाढव मेळ्ळें. हांकां सगळ्यांक ताणे अऩंताचो पत्तो विचारलो, पूण कोणूच ताका हेविशीं सांगूंक तयार जालो ना. कौंडिण्य अनंताचो सोद घेत घेत तसोच फुडें वचूंक लागलो. ताच्या आंगांत त्राण नाशिल्ल्यान घुंवळ येवन पडलो. ताचे पश्चाताप, कश्ट आनी विकलाप पळोवन भगवान अनंतान ताका दर्शन दिलें आनी ताचें वैभव आनी गिरेस्तकाय परती मेळोवन दिली. अनंतान उपरांत ताका वाटेर मेळिल्ल्या सगल्या गजालींचो उलगडो केलो. ताणे सांगलें, “ आंबो म्ळ्यार आपली विद्या दुसऱ्याक दिवंक तयार नाशिल्लो पंडीत. बैल म्हळ्यार आदल्या जल्मांत गर्वान दानधर्म करपी मनीस आसलो. दोनूय तळीं आदल्या जल्मांतल्यो दोन भयणी. ताणी केन्नाच सत्पात्र वा गरजेवंत मनशाक दाना दिवंक नासलीं. तीं दोगांय एकामेकांकूच दानां दितालीं. ते खातीर तांचें उदक कोणूच पिवंक तयार नासलो. कौंडिण्याचो राग आनी गर्व हेच हत्ती आनी गाढव आसले.”
मनशांत, प्राण्यांत, झाडांत लेगीत अनंताची सासाय आसता. ह्या वयल्या गजालींपासतच मनशाचे जीणेंत गोडसाण येता. हें तत्व समजावन अनंतान ताका आशिर्वाद दिलो. आपणाक जें मेळटा ती सगळी देवाचीच कृपा हो बोध कौंडिण्याक जालो. आनी तो अनंत चतुर्दशीचें व्रत करपाक लागलो.
नारायण रा. केळेकार
अनंत देवस्थानः फोंडे तालुक्यांतल्या सावय-वेरें गांवांतलें देवस्थान. गोंयांतलें श्री अनंताचें तें एकूच देवस्थान. ताची मूळ संस्थापना कोणे आनी खंयच्या वर्सा केली हहाची नोंदश्री अनंत देवाच्या शेषशयनी पाशाणी मूर्तीचें दर्शन घेतकच, हें देवस्थान खूब पूर्विल्लें आसा अशें दिसून येता. आरंभाक वेरें गांव ज्या काळांत लोकांनी वसोवपाचो वावर केलो, त्या लोकांनी त्याच काळांत ज्या ग्रामसंस्थेचें ग्रामदददैवत मानलें, त्या श्री अनंत दैवताची संस्थापना केली आसूंक जाय.
श्री अनंत देवाचें देवूळ आसा, त्या वाड्याक मदलो वाडो अशें म्हण्टात. तें जे भुंयेर वसलां तें भुंयेक ‘श्री चे इनाम’ अशें म्हण्टात. ह्या देवळाची गर्भकूड उदकांतूच आशिल्ल्याभशेन आसा. देवळाकूच तेकून एक फातरांनी बांदिल्ली तळी आसा. श्री. अनंत दैवत हें मुखेल आसून ताची वांगडी अशी आनीक चार दैवतां आसात, तांची स्थापना वेगवेगळ्या वाड्याप्रमाण केल्या. 1. श्री शांतादुर्गा दैवत हें श्री शांतादुर्गा देवळाकडल्या ‘भाटले इनाम’ जागेंत, 2. श्री कामिनी देवी, पाळ वाडो, 3. श्री नारायण देव, सावय वाडो, 4. श्री ग्रामपुरूश श्री शांतादुर्गा देवीचे दावेवटेन.
ह्या देवस्थानांत श्री अनंत देवाचो शिबिकोत्सव शुक्ल आनी कृश्ण पक्षाच्या दसमी दिसा रातचो वर्साच्या फकत णव म्हयन्यांत म्हळ्यार चैत्र, वैशाख, ज्येष्ठ, आश्विन, कार्तिक, मार्गशीर्ष, पौष, माघ आनी फाल्गुनांत जाता. चैत्र म्हयन्यांत श्री रामनम, वैशाख म्हयन्यांत शुल्क पक्षाच्या चतुर्दशी दिसा श्री नृसिंह जयंती, श्रावण म्हयन्यांत सोमार, गोकुळाश्टम, भाद्रपद म्हयन्यांत श्रीमदनंतव्रतोत्सव, आश्विन म्हयन्यांत विजयादशमी दसरो, कार्तिक म्हयन्यांत शुक्ल दसमीक दीपोत्सव, मार्गशीर्ष म्हयन्यांत शुक्ल पक्षाच्या तिथीया तिर्थाक कालो आनी चवथीक गौळणकालो, सांगड आनी पुनवेक श्रीदत्त जयंती हे उत्सव जातात.
शिबिकोत्सवांत श्रीची पालखी खांद्यावेल्यान व्हरपाचो भौमान आनी हक्क फकत वेरेंकार ऊर्फ ‘चाफेभाटकार’ हांकांच आसा. तांचें ते कुलदैवत. चंवऱ्यो आनी दिवट्यो धरपाचो अधिकार भट आनी सिंगबाळ ह्या म्हाजनांक आसा. तांचें तें ग्रामदैवत. दर वर्सा मार्गशीर्ष शुक्ल पक्षांतल्या तृतियेक श्री अनंत देवाचो कालो उत्सव जाता. तेन्ना दशावतारी कालो हो लोकउत्सव जाता.
अनसः (मराठी- अननस; इंग्लीश- पाइनअॅपल ; लॅटीन – अननस कोमोसस, अननस सटिव्हस, कूळ- ब्रोमेलिएसी. )
हें खावपाच्या फळाचें झाड 50-100 सेंमी. मेरेन वाडटा. ह्या झाडाक दोन तरांचीं मुळां जमनींत आसतात, एक तरेंचीं मुळां खोडाचेर आसता जाल्यार दुसरे तरेंची मुळां जमनींत सुमार 1.2 मीटर्स मेरेन खोल वतात. झाडाचें खोड 20-25 सेंमी. ऊंच वाडटा आनी तें 7-11 सेंमी जाड आसता. खोड पानांनी धापिल्लें आसता. पानां दाट, जाडजूड आनी तरसादीच्या आकाराचीं आसतात. पानांच्या कडांनी कांटे आसतात. पानांची लांबाय 90-150 सेंमी. आनी रूंदाय 2.5 ते 6.5 सेंमी. आसता. अनशीच्या झाडाक निळसर रंगाची फुलांय येतात. अनस फळाचें सरासरी वजन सुमार 1-2.5 किल आसता, पूण केन्ना केन्नाय 10 किल वजनाचें लेगीत
