कुमारसंभवांतल्या कथेचो आदार कालिदासान खंयच्यान घेतला आसूंक जाय, हे विशीं विव्दान जाणकारांमदीं मतभेद आसात. कांय समान विचारांचे धर्तेचेर ताणें ही कथा स्कंद आनी शिव पुराणांतल्यान घेतल्या आसूंक जाय, अशें एक मत आसा. तरी लेगीत चडशा पुराणांचो भाग कालिदासाउपरांत घडिल्ल्यान कालिदासाचेंच अनुकरण पुराणांनी केलां आसूंक जाय, अशें मत विंटरनिट्स ह्या विव्दानान दिलां.
वाल्मीकि रामायणाच्या बालकांडांत लग्न जाल्लो शंकर एक दीस तपाक बसला आसतना मदनान ताचें शरसंधान करपाचो यत्न केलो, देखून शंकरान ताका अनंग केलो, अशी एक कथा आसा. ही कथा कालिदासाक खबर आशिल्ली जावंक जाय. पूण हो प्रसंग शंकराच्या लग्नांआदींच घडला, अशें दाखोवन खर्या प्रेमाक कितल्या आडमेळ्यांतल्यान वचचें पडटा हें दाखोवन कालिदासान पार्वतीच्या शिवप्रेमाक एक वेगळेंच उदात्त मोडण दिलां.
ह्या महाकाव्यांत कितल्याशाच रमणीय आनी ओडलायण्या थळांचें वर्णन आयलां. हिमालयाचें वर्णन, पार्वतीची तपस्या, ब्रम्हचारी बटून केल्ली शिवाची निंदा, वसंत ॠतूचें आगमन, शिवपार्वतीचें लग्न आनी आठव्या सर्गांतलें तांचे रतिक्रिडेचें वर्णन हीं थळां वाचतना वाचप्यांक अंतरांत एक सुखदिळो अणभव दितात. बालपार्वती, तपस्विनी पार्वती, वोनयवती पार्वती आनी प्रौढ पार्वती अशीं पार्वतीचीं एकापरस एक सोबीत आनी अप्रूप रुपां कवीन चित्रायल्यांत.
देखीक : बालपार्वतीचें वर्णन करपी एक श्लोक असो:
तया दुहित्रा सुतरां सवित्री
स्फुरत्प्रभामण्डलया चकासे ।
विदूरभूमिर्नवमेघशब्दा –
दुद्भिन्नया रत्नशलाकयेव ॥
(१.२४)
अर्थ – नवमेघगर्जनेन भुयेंतल्यान भायर पडिल्ले रत्नशलाकेक लागून पर्वताची भूंय सोबून दिसता, तेप्रमाण जिच्या आंगाभोंवतणी तेज फांकलां, अशे बाल-पार्वतीक लागून तिची आवय चड सोबीत दिसली.
तरणेपणांत प्रवेश केल्ले पार्वतीचें चित्र फुडल्या श्लोकांत दिसून येता –
असंभृं मण्डनमड्गयष्टे –
रनासवाख्यं करणं मदस्य ।
काम्स्त पुष्पव्यतिरिक्तमस्त्रं
बाल्यात् परं साथ वय: प्रपेदे ॥
(१.३१)
अर्थ – उपरांत कांय दिसांनी ती पिरायेचे अशे अवस्थेंत पावली आनी अलंकाराबगर तिचें शरीर अलंकृत दिसपाक लागलें. सोरो पियेल्याबगरूच तिच्या आंगांत मदाची गुर्मी चडली आनी कामदेवाक तिच्या रुपान पुष्पावांगडा आनीक एक अस्त्र मेळ्ळें.
तपस्विनी पार्वतीचें वर्णन अशें केलां:
शिलाशयां तामनिकेतवासिनीं
निरन्तरास्वन्तरवातवृष्टिषु ।
व्यलोकयन्नुन्मिषितैस्तडिन्मयै –
र्महापत: साक्ष्य इव स्थिता: क्षपा: ॥
५.२५)
अर्थ – वर्षा ऋतूंत पावसाच्यो दडकेर दडको पडटल्यो. मदींमदीं वारो झणझणटालो. अशा वेळार भर रातीकडेन काळखांत पार्वती आश्रमांतल्यान भायर वचून एका फातराचेर न्हिदताली आनी वारो आनी उटंगारांचो पावस सहन करताली. तिच्या ह्या उग्र तपाक साक्षी आशिल्ल्यो त्यो राति विद्युत दोळ्यांनी तिका एकसारकयो पळेताल्यो.
विनयवती पार्वतीचें चित्र कवीन फुडल्य श्लोकांत चित्रायलां:
पत्यु: शिरश्चन्द्रकलामनेन
स्पृशेति सख्या परिहासपूर्वम ।
सा रव्जयित्वा चरणौ कृताशी –
र्माल्येन तां निर्वचनं जघान ॥
(७.१९)
अर्थ – पार्वतीक व्हंकल म्हूण नटयतना इश्टीणीन तिचीं पावलां रंगयलीं आनी तिची मस्करी केली – ‘पार्वती, ह्याच पावलांनी न्हवर्याचे तकलेर आशिल्ले चंद्रकलेचें ताडन कर, आं!’ इश्टीणीचें हें उलोवप आयकून पार्वतीन कांयच उलय नासतना हातांतलो पुष्पमाळेन तिचें ताडन केलें.
कुमारसंभवांत अशे कितलेशेच रोसाळ आनी म्होंवाळ श्लोक आसात.
- - कों. वि. सं. मं.
कुयेल्यु, आल्व्हीन्यु बेलार्मीनु:
(जल्म: २ डिसेंबर १९१९, साळागांव - बारदेस).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मॅट्रीकमेरेन शिक्षण घेतलें. नॅशनल काँग्रेस गोंय हे संघटनेचो तो वांगडी आशिल्लो आनी पोर्तुगेज सरकाराआड प्रचार करपाचें काम करतालो. १६ सप्टेंबर १९५४ दिसा ताणें सोळा सत्याग्रहींचो पंगड तेरेखोलच्या किल्ल्याचेर व्हेलो. पोलिसांनी ताका धरून बंदखणींत दवरलो. पोर्तुगेज सरकाराच्या प्रादेशीक लश्करी दंडाधिकार्यामुखार चवकशे उपरांत ताका आठ वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फाव जाली. तेभायर वीस दीस ताका एकांतवासांत दवरिल्लो. चार वर्सां आनी आठ म्हयने बंदखणीची ख्यास्त भोगल्या उपरांत ताची सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. गोंय सुटके उपरांत तो इंडियन नॅशनल काँग्रेसीचो वांगडी आशिल्लो (१९६३-६४) ह्या काळांत तो पंचायतीचो सचिव आशिल्लो.
- - कों. वि. सं. मं.
कुराडे, गोपीनाथ कृष्णा नायक:
(जल्म: ५ फेब्रुवारी १९०५, सांवरकटो, कुंकळ्ळी – साश्टी).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें लिसेंवाचें पांचवें वर्स मेरेन शिक्षण घेतलें. तेभायर ताणें हिंन्दी कोवीदा केलें आनी सॉलिसिटर तशेंच आदवोगादाची पदविका घेतली. १९४६ वर्सा सावन तो नॅशनल काँग्रेस गोंय संघटनेचो वांगडी आसलो. जेन्ना दोतोर जुजे मारीया फुर्तादु हो हे संघटनेचो अध्यक्ष जालो, तेन्ना कांय काळ तो हे संघटनेचो चिटणीस आशिल्लो. सुटके चळवळीच्या काळांत तो राष्ट्रवादी खबरांपत्रकांवरवीं लोकांक सुटके झुजाखातीर प्रव्रृत्त करतालो.
१९४६ वर्सा ताणें पोर्तुगेज गोव्हीर्नादोराक काळे बावटे दाखोवन आपलो विरोध परगटायल्लो. राष्ट्र्वादी चळवळींनी वांटो घेवपी फुडार्यांकडेन ताचो संबंद आसा, हो आरोप दवरून पोलिसांनी ताका धरपाचें फर्मान काडलें. पोलिसांक चुकोवपाक तो लिपचोरयां बेळगांवां गेलो. गोंयांत चलिल्ले सुटके चळवळीचेर उजवाड घालपाखातीर तो खाबरांपत्रकांनी लेख बरयतालो. तशेंच ताणें मुंबय आनी पुणे वाठारांत आशिल्ल्या गोंयच्या राष्ट्रवादी फुडार्यांकडेन संबंद दवरून सुटके झुजाचो आपलो वावर चालू दवरिल्लो.
१९५१ वर्सा तो गोंयांत आयलो. गोयांत पावतकच रोखडोच पोलिसांनी ताका ताच्या घ्राराकडेन अटक केली आनी सुमार स म्हयने बंदखणींत दवरलो. उपरांत ताची निर्दोश सुटका जाली. बंदखणींतल्यान सुटतकच गोंय सुटके मेरेन ताणें भुंयगत राष्ट्रवादी वावरांनी वांटो घेतलो. गोंय सुटके उपरांत तो ‘भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस’ (Indian National Congress) संघटनेचो वांगडी आसलो. १५ ऑगस्ट १९७२ दिसा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन भोवमान केलो.
- - कों. वि. सं. मं.
कुराडे, नारायण वैकुंठ:
(जल्म: ९ फेब्रुवारी १९३१, ओर्ली - साश्टी).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें माध्यमिक शिकप इंग्लिशींतल्यान घेतलें.. तो भुसारी दुकान चलयतालो. सूर्वेक तो राष्ट्रीय काँग्रेस गोंय संघटनेचो वांगडी आसलो. उपरांत तो आझाद गोमन्तक दल संगटनेचो वांगडी जालो. १९५४ वर्सा तिरंगी बावटो उबारलो, ह्या आरोपाखाला पोलिसांनी ताका मडगांव शारांत धरलो, खूब मार दिलो आनी वर्सां बंदखणींची ख्यास्त फर्मायली. चार वर्सां आनी णव म्हयने ख्यास्त भोगतकच ताची सुटका जाली.
