रावन, खासकरून तातूंतल्या तबलजीचें तबलावादन आयकतालो. एक दीस कोण कलाकार ना तें पळोवन तो भितर गेलो आनी तबलें वाजोवंक लागलो. तबलें वाजयता आसतना कार्यक्रमाचे जाळवणदार थंय पावले आनी तांणी यशवंताक लागसारकीं उतरां दिलीं. ह्या प्रसंगान अंतर्मुख जावन ताणें एक फिशाल तबलजी जावपाचो खर हावेस बाळगिलो.
मंगेशीं देवळांत प्रत्येक सोमाराक जेन्ना गायन आसतालें, तेन्ना यशवंत तबल्यार साथ दितालो. एक दिस मा. दीनानाथ थंय आयिल्लेकडेन ताणें तांच्या हाताचें कसब पळेलें आनी रोखडोच ताका आपल्या बळवंत संगीत नाटक कंपनींत घेतलो (१९३३). गोंयांत गोपीनाथ मंगेशकार हाचेकडल्यान ताणें तबला वादनाचें मुळावें शिक्षण घेतिल्लें. दिनानाथवांगडा गोंयाभायर वचून ताणें वल्लेमामा हाचेकडेन तबला वादनाच्या उच्च शिक्षणाक सुरवात केली. उपरांत ताणें पंडीत कागूराव मंगेशकार, पंडीत सुब्राय अंकोलकर, खाँसाहेब तिरखवां मिरतवाले, अस्ताद अमीर हुसेन, उस्ताद हवीबुद्दीन खाँ, उस्ताद शमशुद्दीन खाँ आनी खलिफा अमीर हुसेन हांचेकडल्यान तबलावादनाच्यो तालमी घेतल्यो. तेचपरी खाप्रूमाम पर्वतकार हाचेकडल्यानूय ताणें लयकारीच्यो गजाली आत्मसात केल्या. उपरांत ताणें मिरतवाले खाँ हबीबुद्दीन हाचो गंडो बांदून अजराडा बाजाची तालीम घेतली. फुडें दिल्लीचो बाज हातांत येवचो म्हूण गाँमेखाँ हाचो गंडो बांदून बारा वर्सां त्या बाजाची तालीम केली. घुम्मन खाँ हाचेकडेन ताणें ठुमरी, गझल आनी कव्वाली हीं सुगमसंगीताचीं आंगां शिकून घेतलीं. कथ्थक नाचाक बरेतरेन साथ करपाक येवची म्हूण ताणें पंडीत लच्छुम्हाराज हांचेकडेन ते ते तरेचें शिक्षण घेतलें. खाँ साहेब अब्दूल करीम खाँ, केसरबाय केरकार, गंगुबाय हंगल, मेनकाबाय शिरोडकार, अंजनीबाय लोलयेंकार, सुशिला टेंबे, मोगुबाय कुर्डीकार, किशोरी आमोणकार, पंडित सवाई गंधर्व, खाँ साहेब विलायत हुसेन, उस्ताद अनमत हुसेन, उस्ताद खादीम हुसेन, पंडित जगन्नाथबुवा पुरोहित आनी हेर कितल्याश्याच उंचेल्या पांवड्यावेल्या कलाकारांक ताणें तबल्याची साथ दिल्या. तेचपरी सुमार ३०० शिष्यांनी ताचेकडल्यान तबलावादनाचें शिक्षण घेतलां. ह्या ताच्या शिष्यगणांत गोंयचे नामनेचे तबलावादक प्रभाकर च्यारी आनी तुळशीदास नावेलकार हांचो आस्पाव जाताअ.
सुर्वेक तो आकाशवाणी मुंबय केंद्राचेर तबलजी म्हूण काम करतालो. उपरांत गोंयांत कला अकादमी संगीत महाविद्यालयांत तबलाशिक्षक म्हूण दोन वर्सां ताणें कलाकारांक मार्गदर्शन केलां.
- - कों. वि. सं. मं.
केरकार, सुरेश अनंत:
(जल्म: सप्टेंबर १९३२, केरी – फोंडें; मरण: १७ फेब्रुवारी १९५७).
गोंयचो सुटके झुजारी, तो फोंडें हांगाच्या फस्कां कारखान्यांत वावर करतालो. गोंय सुटके चळवळीच्या वेळार ‘गोंय सुटके सैन्य’ (Goa Liberation Army) संघटनेचो वांगडी आसलो. कामीलो पेरैरा हाचेवांगडा ताणें फोंडें तालुक्यांत आशिल्ल्या पोर्तुगेज लश्कराक कुट्टी सावन उदक हाडपी पाय्प लायनीक स्फोट घडोवन हाडपाचो बेत आंखिल्लो. १७ फेब्रुवारी १९५७ दिसा स्फोट घडोवन हाडपाक गेल्लेकडेन पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका ताच्या साथीदारांवांगडा गुळी घालून जितो मारलो. १८ जून १९८५ दिसा गोंय सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो मरणोत्तर भोवमान केलो.
- - कों. वि. सं. मं.
केरळ:
भारतीय संघराज्यांतलें एक घटक राज्य. हें राज्य भारताचे दक्षिणेक वसलां. क्षेत्रफळ: ३८,८६३ चौ. किमी. लोकसंख्या: २९,०११,२३७ (१९९१). राजधानी: त्रीवेंद्रम, भास: मलयालम, साक्षरताय: ६९.१७%, अक्षांश आनी रेखांश: उत्तर ८ ० १८’ आनी १२ ० ४८, उदेंत ७४ ० ५२’ आनी ७७ ० २२’. ह्या राज्याचे उत्तरेक दक्षिण कॅनरा, मरकारा आनी म्हैसूर हे कर्नाटक राज्यांतले जिल्हे येतात. तमिळनाडू राज्याचे निलगिरी, कोइमतूर, मदुराई, रामनाथपुरम, तिरुवेल्लाय आनी कन्याकुमारी हे जिल्हे उदेंतेक आनी दक्षिणेक येतात. राज्याचे अस्तंतेक अरबी दर्या आसा.
भूंयवर्णन: सैमीक नदरेन केरळ राज्य तीन वाठारांत वांटू येता:
१. दर्यादेगेवेलो वाठार.
२. मध्यभागांतलो पठारी वाठार
३. दोंगराळ वाठार
दर्यादेगेवेलो वाठार: दर्यादेगेवेलो वाठार सपाट असा. भाताचीं शेतां आनी दाट माडाचीं भाटां हांणी हो वाठार भरून गेला. खाडयो आनी न्हंयो एकामेकांक मेळून तयार जाल्ले प्रतीप्रवाह (Black waters) हांगा व्हड प्रमाणांत दिसतात. हें ह्या वाठाराचें खाशेलेपण. राज्याच्या दक्षिण आनी उदेंत वाठारांत कांय दोंगर-दोंगुल्ल्यो तशींच देगणां दिश्टी पडटात.
माध्यभागांतलो पठारी वाठार: राज्याचो मध्य भाग खडबडीत आसा. तशेंच दोंगर- दोंगुल्ल्यांनी भरिल्लो आसा. दोंगर – दोंगुल्ल्यांनी उंचाय ह्या वाठारांत व्हड ना पूण देगणां मात रुंद आसात. उदका थरासावन ६० ते १९० मी. उंचायेर आशिल्ले जांभे फातर, दाट तण आनी झुडपांनी हो वाठार गच्च भरला. देगणांच्या वाठारांत शेतवड पिकयतात. उंचेले वाठार आनी दोंगरावेल्या सपाट वाठारांत मिरयां आनी हेर फळां तशेंच रबराचें उत्पादन जाता.
दोंगरी वाठार: हातूंत अस्तंत घाटाच्या सगळ्यांत दक्षिणेकड्या अन्नमलई आनी एलाचल (कार्डमम) ह्यो वायव्य आग्नोय पर्वतांवळी आनी तांचे फांटे येतात. हो वाठार ऊंच आनी उब्या दोंगुल्ल्यांनी तशेंच रुंद देगणांनी भरिल्लो दिसता. ह्या वाठारांत दाट रान आसा. चडशो न्हंयो हया वाठारांत उपजतात. काफी आनी च्या चें उत्पादन ऊंच दोंगुल्ल्यांच्या वाठारांत जाता.
भारतीय व्दीपकल्पांतलें सगळ्यांत ऊंच अनइमुडी तेमक (२,६९५ मी.) अन्नमलई पर्वतांत आसा. एलाचल पर्वतांत, पेरियार तलाव आनी पीरमेड पठारा भोंवतणी १,५५० मी. उंचायेची दोंगरावळ आनी अगस्त्यमलई, महेद्रगिरीसारकीं हेर तेमकां आसात.
दर्यादेगेवेल्या वाठारांत रेंव भरसण जाल्लो रेबो, भितल्ले देगेक न्हंयचो रेबो, मदल्या पठारांत जांभ्या फातराची नापीक जमीन, दोंगरी वाठारांत नीस फातराचो जाल्लो चुरो, रानवटी वाठारांत झाडां-पानां कुसून तयार जाल्ली माती हे केरळचे जमनीचे विंगड विंगड प्रकार जावन आसात.
राज्यांत ४४ ल्हान-व्हड न्हंयो आसून त्यो चडश्यो अस्तंत घाटांत उगम पावतात आनी अरबी दर्यावटेन व्हांवतात. तातुंतल्यो कावेरी न्हंयच्यो तीन उपन्हंयो केरळांत उगम पावतात आनी उदेंतेक हेर राज्यांनी व्हांवतात. अरबी दर्याक मेळपी केरळांतल्या न्हंयांमदीं ‘पेरियार’ ही सगळ्यांत व्हड आसून तिची लांबाय २२४ किमी. आसा. पोन्नानी, बेपोर, कुट्टीयादी, चालकुडी, पंपयार, शोलयार, चलिया, पंबा, कडालंडी, इडिक्की, कल्लडा, वालयार ह्यो हेर ल्हान न्हंयो सरळ दर्याक मेळनासतना आडव्या खाडयांक मेळटात. राज्याक ५९० किमी. लांबायेची दर्यादेग मेळ्ळ्या.
हवामान: केरळच्या हवामानांत वेगळेपण दिसता. ऊंच दोंगरी भागांत शीं पडटा. दर्यादेगेवेल्या (१००० ते १५०० मी.) भागांत थंड हवामान आसता. सपाट आनी सखल भागांत गरम आनी दमट हवामान आसता. केरळचें तापमान ३० ० से. ते ३२ ० से. मेरेन थिरावल्लें आसता. केरळांत तापमान सादारणपणान ऑक्टोबर म्हयन्यांत वाडूंक लागता. मे म्हयन्यांत हें तापमान सगळ्यांत चड आसता. केरळाक दोन मोसमी वार्यां सावन पावस मेळटा. उत्तर-उदेंत मान्सून ऑक्टोबर म्हयन्यांत सुरू जाता आनी जानेवारी म्हयनोभर चलता. दक्षिण अस्तंत मान्सून जून म्हयन्यांत सुरू जाता आनी सप्टेंबर म्हयन्यांत सोंपता. पावस पडपाचें प्रमाण आनी काळ दरेक जिल्ह्यांत वेगवेगळो आसता. सरासरी १६५२.२ सेंमी. पावस केरळांत पडटा (१९८५ – ८६).
वनस्पत आनी मोनजात: १९८५ – ८६ मेरेन केरळ राज्यांतली
