जापसालदारकी केंद्र सरकार आनी प्रांतांतल्या प्रशासनाची आसा.
उंचेल्या पांवड्याचे शिक्षण दिवपाची जापसालदारकी २२ सरकारी आनी १७ खाजगी विश्वविद्यालयांनी सांबाळ्ळ्या. उंचेल्या पावंड्याचें शिक्षण घेवपाखातीर हांगाचे बरेच विद्यार्थी अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, फ्रांस, अस्तंत जर्मनी, ब्रिटन, कॅनडा, मॅक्सिको ह्या सारक्या देशांनी वचून रावल्यात.
भाशा आनी साहित्य: दिसपट्ट्या वेव्हारांत लोक स्पॅनिश भाशा वापरतात. दक्षिण अमेरिकेंतल्या सगळ्या देशांमदीं हांगांची स्पॅनिश भाशा प्रमाण अशें मानतात. साहित्याच्या मळार ह्या देशान बरीच नामना जोडल्या. जॉर्ज आयझाक्स (१८३७-९५) आनी खोसे रिवेरा (१८८०-१९२९) हे हांगाचे नामनेचे कादंबरीकार. कारो (१८१७-५३), आर्बोलेदा (१९१४-९२), खोसे सिल्व्हा (१८६५-९६), व्हेलेन्शिया (१८७३-१९४५) हे नामनेचे कवी हांगा जावन गेले.
१९८२ वर्साचो साहित्याखातीरचो नोबेल पुरस्कार हांगाचो नामनेचो लेखक गाब्रिएल गार्सिया मार्केझ (*) हाका ताच्या ‘सिएन आनोस दे सोलेदाद’ हे कादंबरीखातीर फाव जालो.
म्हत्वाचीं थळां: बोगोटा ही राजधानी सांस्कृतीक केंद्र म्हूण गाजिल्ली आसा. मेदेलीन शार खणींखातीर नांवाजलां, जाल्यार काली हें एक उद्येगीक केंद्र आसा. कार्ताजेना, बूकारामांगा, कुकुटा हींय शारां उद्येगांक लागून उजवाडांत आयल्यांत. बुएनाव्हेंतुरा हें हांगाचें बंदर बरेंच नामनेचें आसा.
-कों. वी. सं. मं.
कोलंबो: श्रीलंकेची राजधानी. सोबीत कृत्रिम बंदर आनी गजबजिल्लें वेपारी केंद्र म्हूण कोलंबो शाराची नामना आसा. हें शार अस्तंत किनाऱ्याचेर केलानी न्हंयच्या मुखाकडेन वसलां. हांगाचें हवामान उश्ण आनी दमट आसता. हांगाचो पावस सरासरी २३० सेंमी. आसता. डिसेंबर ते फेब्रुवारी म्हयन्यांत ह्या शारांतलें हवामान बरें आसता.
इ.स.प. ५४३ त कोलंबो शाराची वसणूक जाल्ली. पूण ताच्या पूर्विल्ल्या इतिहासाची खबर मेळना. मदल्या काळांत चिनी आनी अरबी वेपारी हांगा येताले. १५१७ त पोर्तुगेजांनी ह्या शाराची वसणूक केली आनी कोलंबसाचे यादीक ह्या शाराक कोलंबो हें नांव दिलें. चड काळ मेरेन कोलंबो शार पोर्तुगेजांकडेन उरलें ना. १६५७ त हांगा डच आयले आनी तांणी हें शार आपले सत्तेखाला घेतले. फुडें डचांकडल्यान १७९६ त हें शार ब्रिटिशांनी घेतलें.
इंग्लंड आनी ऑस्ट्रेलिया ह्या देशाच्या मदीं आशिल्ल्यान कोलंबो शाराचे उदरगतीक खुबूच नेट आयलो. दुसऱ्या म्हाझुजावेळार जपानाच्या आड कोलंबो शार म्हत्वाचें केंद्र आशिल्लें. फुडें १९४८ त सीलोनाची सुटका जाली आनी कोलंबो शाराक राजधानीचें थळ प्राप्त जालें.
कोलंबो शारांत बंदर, फोर्ट, पेट्टा आनी सिनॅमन (तिखी) बाग अशे मुखेल विभाग आसात. फेर्टांत संसदभवन, क्वीन्स हाउस (राश्ट्रपती भवन) आनी कार्यालयां आसात. पेट्टांत वेपार चलता, जाल्यार सिनॅमन बागेंत गिरेस्तांची वस्ती आसा.
कोलंबो शारांत कितलेशेच ल्हानल्हान उद्येक चलतात. तेभायर हांगाच्या वेलावटी भागांत कापडाच्यो गिरण्यो आसात. सीलोन देशांतलो च्या रबर, मसाल्याच्यो आनी नाल्लाच्यो वस्तू हांची ह्या शारांतल्यानूच निर्यात जाता आनी तांदूळ, कोळसो, तेल, यंत्रसामान हांची आयात ह्याच शारांत जाता.
हांगाची लोकसंख्या: १७,६१,००० (१९८४). ह्या शारांत तरेकवार धर्माचे लोक रावतात तरीय पूण बौध्द धर्माचे लोक चड आसात. हांगाची मुखेल भास सिंहली. तेभायर तमिळ आनी इंग्लीश ह्योय भासो हांगा उलयतात.
१९४२ वर्सा कोलंबो शारांत सीलोन विद्यापीठाची थापणूक जाल्ली. १९५९ त हांगाच्या विद्योदय आनी विद्यालंकार ह्या दोन बौध्द विद्यालयांक विद्यापीठीय पांवडो प्राप्त जालो.
कोलंबो शाराच्या उत्तर भागांत किरिस्तांवांची पूर्विल्ल्यी इगर्ज आसा. हांगाचे केलाना न्हंयचेर कालिनचें बुध्दाचें देवूळ आसा. ह्या देवळांतली बुध्दाची व्हड मूर्त न्हिदिल्ले अवस्थेंत दिश्टी पडटा. वण्टीवेल्या रंगीत चित्रांखातीर ही मूर्त सुंदर दिसता. पेट्टांतलें मलिकगुंडा हें थळ सुंदर आनी सादें आसा. ह्या भागांतलीं हिंदूंची देवळां तोखणाय करपासारकीं आसात. सिनेमन बागे लागसार आशिल्ली व्हिक्टोरिया बाग, नगरभवन, वस्तूंसंग्रहालय आनी प्राणिसंग्रहालय हांची बरीच नामना आसा. हांगाचें प्राणिसंग्रलय हें आशिया खंडांतलें एक बरें संग्रहालय अशें मानतात. हांगाच्या बंदरालागींच एक पोरन्या घड्याळासयत दीपगृह आसा.
कोलंबो शारांत आनीक एक पळोवपासारके थळ आसा, तें म्हळ्यार माऊंट लव्हिनिया. हें थळ म्हळ्यार दक्षिणेक ११ किमी. दर्यांत घुशिल्लें इल्लेशें ऊंच फातराचें तोंक. पेंवपाखातीर आनी पिकनिकेखातीर ह्या थळाक खाशेलें म्हत्व आसा.
एक सुंदर आनी तरेकवार रंगाचें अस्तंती पध्दतीचें आर्विल्लें शार, तेचपरी हिंदी म्हासागरावेले येरादारीचें मुखेल थळ म्हूण कोलंबो शारांत भोंवडेकारांची गर्दी आसता. कोलंबो शाराच्या ६२ चौ. किमी. विस्तारांत ट्राम, दोन मजली बसी, टॅक्सी, रिक्शा हांची येरादारी आसता. हांगाच्यान १२ किमी. आग्नेयेक कोलंबोचो आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा.
-कों. वि. सं. मं.
कोलवेंकार, दत्ताराम गणेश:(जल्म: १० जुलय १९३०, चिंचोणे- साश्टी).
गोंयचो सुटके झुजारी. शिक्षण एस्.एस्.सी. मेरेन. १९४७ वर्सासावन तो सुटकेझुजांत वांटो घेतालो. सांवर्डे वाठारांतल्या पुलाचेर सुरींग घालपांत ताणें वांटो घेतिल्लो. तेचपरी सरकारी ऑफिसराक रजिस्टर पार्सलान बाँब धाडपासारक्या घातकी कामांत तशेंच पोर्तुगेज न्यायाधीश क्वाद्रुश हाका पोस्टाच्या पार्सलान बाँब धाडपाच्या कटांत ताणें वांटो घेतिल्लो. जेन्ना ह्या कटाचो सोद लागलो, तेन्ना १३ जून १९५६ दिसा ताका ताच्या वांगड्यांसयत पोलिसांनी अटक केलो. उपरांत गोंयच्या प्रादेशिक लश्करी न्यायालयामुखार ताची चवकशी जाली आनी ताका तीन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. मे १९५९ वर्सा ताची बंखदणींतल्यान सुटका जाली. गोंय सुटके उपरांत तो ‘भारतीय राश्ट्रीय काँगेस’ हे संघटनेचो वांगडी जालो. १९६२ वर्सा तो चिंचोणें-देवसू ग्रामपंचायतीचो वांगडी म्हूण वेंचून आयलो. उपरांत १९७८ वर्सा तो थंयचो सरपंच जालो.
१५ ऑगस्ट १९७२ दिसा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं.
कोलार गोल्ड फील्ड: भारतांतल्या म्हैसूर राज्याचे आग्नेयेक पातळिल्ली भांगराची खण. विस्तार १२० ५’ ते १३० ०’ उत्तर, ७८० १८’ ते ७८० २१’ उदेंत. लोकसंख्या:१,४४,४०६ (१९८१).
कोलार वाठारांतल्या दोंगराचेर भांगराची माती मेळटा. भांगराचे मातयेचे सुमार २६ पटे उत्तर-दक्षिण दिकेक १/४ मैल ते ४ मैल मेरेन पातळिल्ले आसतात. १८७६ त हांगा भांगर काडपाचें काम सुरू जालें. २६ पट्यांतल्या चॅम्पियन रीफाचेरूच खणप करतात. हें खणपाचें काम फकत म्हैसूर गोल्ड माइनिंग कंपनी लि. (८१२८ फूट), चॅम्पियन रीफ गोल्ड मायन्स ऑफ इंडिया लि. (९२३३ फूट), उरेगम गोल्ड माइनिंग कंपनी लि. (९७५८ फूट) आनी नंदीद्रुग माईन्स लि. (७९७५ फूट) ह्यो चार कंपनी करतात. हांतूंत गंधक खनीज फकत एक प्रतीशत आसता आनी शुध्द धातू खनीज ८ ते ४८ ग्राम प्रति टन आसता.
सगळ्यांत पयलीं उत्पादन १८७५ त एम्. एल्. लैवल हाणें उरेगम हांगा काडलें.
-कों. वि. सं. मं.
