पांवड्याप्रमाण वेगवेगळ्यो थारायल्यात. महानिर्वाणतंत्रांत सांगलां, की साबार कोणाकूय ह्या कौल मार्गांत येवपाचो अधिकार ना. जांणी इंद्रियांचेर जैत मेळयलां, तांणीच हो मार्ग आपणावचो. जे लोक देवीची कौलाचारा वरवीं सेवा करतात, तांकां कलीची बाधा जायना.
कौल मार्ग आनी हेर मार्ग हांच्यातलो फरक कौलरहस्यांतल्या एका श्लोकांत सांगला, तो असो:
यत्रस्ति भोगो न च तत्र मोक्षो
यत्रास्ति मोक्षो न च तत्र भोग:॥
श्रीसुन्दरीसेवनतत्पराणां
भोगश्च मोक्षश्च करस्थ एव॥
अर्थ- जंय भोग आसा, थंय मोक्ष ना आनी जंय मोक्ष आसा, थंय भोग ना. पूण श्रीसुंदरीदेवीचे सेवेंत तत्पर आशिल्ल्यांक भोग आनी मोक्ष हे हातांत आशिल्ल्यावरी स्वाधीन आसतात.
कौलसाधक चांडाळ आसलो तरी लेगीत ब्राह्मणापरस श्रेश्ठ आसा आनी हो धर्म यज्ञयागापरसूय उच्च आसा, अशें कुलार्णवतंत्रांत म्हळां. ह्या तंत्राच्या आचरणांत ज्या पांच आंगांची गरज आसता, तीं आंगां अशीं: १. त्रैकालिक पूजा २. नित्य जप ३. तर्पण ४. होम ५. ब्रह्मणभोजन. कौलसाधनेंत बायलेक खूब म्हत्व दिलां.
स्त्रियो देवा: स्त्रिय: प्राणा: स्त्रिय एव हि भूषणम्।
स्त्रीणां निन्दा न कर्तव्या न च ता: क्रोधयेदपि॥
अर्थ- बायलो म्हळ्यार देव, प्राण; तशेंच भूषण आसा. बायलांची निंदा करची न्हय आनी बायलांक केन्नाच राग हाडचो न्हय.
इतिहास: कौल पंथाचो उदय बंगालांत जालो. सगळ्या कुलशास्त्रांनी सांगलां की बंगालांत कौल पंथाची स्थापना बल्लाळसेनान केली. हो राजा बाराव्या शेंकड्यांत बंगालांत राज्य करतालो. ताणें आचारविनयाच्या ९ गुणांक अनुसरून ब्राह्मणांचे तीन वर्ग केले. ज्या ब्रह्मणांच्या आंगांत सगळे गूण आशिल्ले, तांका मुखेल कुलीन, थोडे गूण कमी आशिल्ल्यांक गौणकुलीन आनी जांच्या आंगांत गूण सामके कमी, तांका श्रोत्रिय अशीं नांवां दिलीं. तांच्या लग्नासंबंदांचेर निर्बंध घाले. फुडें १५ व्या शेंकड्यामेरेन बंगालांत ह्या कुलीन (कौल) ब्राह्मणांचें प्रस्थ बरेंच वाडलें. ते आपल्या व्हडपणाचो पोटतिडकीन प्रचार करपाक लागले. ताका लागून कुलानेतर चलयांचे बापूय कुलीन वर्गांतलो जांवय मेळोवपाखातीर खटपट करपाक लागले. कुलीन दादले शंबरेक बायलांकडेन लग्न जाताले आनी त्या बायलांक कुळाराच दवरताले. जेन्ना ते तांकां मेळपाक वताले, तेन्ना मावोडेच्यान भरपूर धन हाडटाले. बिहार सोडल्यार भारताच्या आनी खंयच्याच वाठारांत ह्या पंथाचो प्रचार जावंक ना.
इ.स.च्या तेराव्या शेंकड्यांत बंगालांत मुसलमानांचो शेक सुरू जालो. मुसलमानांनी जेन्ना हिंदुचो छळ करपाक सुरवात केली, तेन्ना थंय ब्राह्मणांनी पंथभेद कुशीक सारून आपली एकजूट केली आनी कसोय करून एकदाचो पंथ तिगयलो. फुडें १५ व्या शेंकड्यांत पंथाच्या लोकांनी देवीवरवंध हाका कुलाचार्य म्हूण नेमलो. ताच्या काळांत चडशे कुलग्रंथ नश्ट जाल्ले. पूण देवीवरान कामरूप हांगा वचून कामाख्या देवीची आराधना केली आनी कौलमार्गाविशीं दिव्य ज्ञान मेळयलें. मागीर ताणें त्या पंथाची नीट वेवस्था करून ब्राह्मणांचे मवे पंगड निर्माण केले. हे वेवस्थेत लागून ब्राह्मण जातींतूच न्हय तर हेर जातींतूय उपाट उपजाती तयार जाल्यो.
-कों. वि. सं. मं.
क्युरी, पिॲर: (जल्म: १५ मे १८५९, पारीस; मरण: १९ एप्रिल १९०६,पारीस)
एक नामनेचो फ्रेंच भौतिकशास्त्रज्ञ आनी मारी क्यूरी हिचो घरकार १८९५ त ताणें सोरबोन विद्यापीठची डॉक्टरेट पदवी मेळयली आनी त्याच वर्सा ‘एकोल द फिझीक ए द शिमी’ हे संस्थेंत भौतिकीच्या प्राध्यापकपदाचेर ताची नेमणूक जाली. १९०४ त सोरबोन विद्यापीठांत भौतिकीच्या प्राध्यापकपदाचेर आनी फुडल्या वर्सा ‘फ्रेंच ॲकॅडेमी ऑफ सायन्स’ हे संस्थेच्या पदाखातीर ताका वेंचून काडलो.
ताचें सुरवातीचें संशोधन स्फटिकांच्या चुंबकीय गुणधर्मांविशीं आशिल्लें. चुंबकीय ग्रहणक्षमतेविशीं ताणें १८९५ त एक म्हत्वाचो नेम सोदून काडलो. फुडें पी. वाइस हाणें १९०७ त तातूंत सुदारणा केली आनी ताका लागून ह्या नेमाक ‘क्यूरी-वाइस नेम’ अशें म्हण्टात. एका खाशेल्या तापमानाक पदार्थाच्या चुंबकीय गुणधर्मांत बदल जाता, असो ताणें सोद लायलो. ह्या खाशेल्या तापमानाक ‘क्यूरी तापमान बिंदू’ अशें नांव दिलां. पॉल झाक क्यूरी ह्या आपल्या भावावांगडा ताणें १८८० त स्फटिकांच्या दाबविद्युताचो (piezoelectricity) सोद लायलो.
मारिया स्क्लॉदोव्स्का (मारी क्यूरी) हिचे वांगडा १८९५ त लग्न जातकच दोगांचीय किरणोत्सर्गाविशीं (radioactivity) एकठांय संशोधन केलें आनी रेडियम आनी पोलोनियम ह्या मूलद्रव्यांचो सोद लायलो. तेखातीर तांका दोगांकूय हेन्री बेकरेल हांचेवांगडा १९०३ त, भौतिकीखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार वांटून मेळ्ळो. ह्याच संशोधनाखातीर लंडनच्या रॉयल सोसायटीच्या डेव्ही पदकाचोय भोवमान तांकां फाव जालो.
-कों. वि. सं. मं. क्युरी, मारी: (जल्म: ७ नोव्हेंबर १८६७, वॉरसाँ-पोलंड; मरण: ४ जुलय १९३४, पारीस).
किरणोत्सर्ग (radioactivity) आनी रेडियमविशींच्या संशोधनांत नामना जोडिल्ली फ्रेंच बायल. रसायनशास्त्रज्ञ आनी भोतिकशास्त्रज्ञ. मूळ नांव मारिया स्क्लॉदोव्स्का. पिरायेच्या सोळाव्या वर्सा पदवी मेळयतकच वॉरसाँतल्या उद्येगीक संग्रहालयाच्या भोतिकी प्रयोगशाळेंत तिणें कांय काळ काम केलें. उपरांत ती पारिसाक गेली. सोरबोन विद्यापीठांत तिख्याच्या चुंबकीय गुणधर्मांविशीं संशोधन करता आसतना १८९१ त तिची पिॲर क्यूरी हाचेकडेन वळख जाली आनी १८९५ त तांचें लग्न जालें.
आंरी बेकरेल हाणें १८९६ त लायिल्ल्या युरेनियम संयुगांतल्या किरणोत्सर्गाच्या सोदाकडेन क्यूरी दांपत्याचें लक्ष गेलें आनी युरेनियमाप्रमाणूच थोरियमाचीं धातुकांय (ores) किरणोत्सर्गी आसतात, अशें तांणी दाखयलें. १८९८ त, तांणी पोलोनियम आनी रेडियम ह्या मूलद्रव्यांचो सोद लायलो. ह्या दोनूय मूलद्रव्यांचीं संयुगां (compounds) पिचब्लेंडापसून (pitchblende) वेगळीं करपाखातीर तांणी उपाट कश्ट केले. तांच्या ह्या सोदाखातीर लंडनच्या रॉयल सोसायटीवरवीं डेव्ही पदक आनी बेकरेल हाच्या वांगडा १९०३ त, भौतिकीखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार तांकां वांटून मेळ्ळो.
घोवाच्या अपघाती मरणाउपरांत मारी क्यूरी हिची सोरबोन विद्यापीठांत भौतिकीच्या प्राध्यापकपदाचेर १९०६ त नेमणूक जाली. रेडियम धातुस्वरूपांत तयार करपाक तिका यश आयलें आनी ताचो अणुभार आनी हेर भौतिकी गुणधर्मांचीय तिणें नोंद केली. १९११ त, रेडियम क्लोराइडापसून रेडियम धातू वेगळो करपाविशींच्या तिच्या मोलादीक वावराखातीर तिका रसायनशास्त्राचो नोबेल पुरस्कार फाव जालो. नोबेल पुरस्कार दोन फावटीं मेळोवपाचो भोवमान पयलेच खेप तिका फाव जालो. तिच्या भोवमानाखातीर पदार्थाच्या किरणोत्सर्गाचें प्रमाण मेजपाच्या एकाकाक (unit) ‘क्यूरी’ अशें नांव दिलां. तेचप्रमाण ९६ क्रमांकाच्या मानवनिर्मित मूलद्रव्याक ‘क्यूरियम’ हें नांव दिलां. १९१८ वर्सा पारीस विद्यापीठांतल्या रेडियम इन्स्टिटयूटच्या क्यूरी प्रयोगशाळेच्या संचालकपदाचेर तिची नेमणूक जाली. ती लीग ऑफ नेशन्सच्या कमिशन फॉर इंटेलेक्च्यूअल को-ऑपरेशनची उपाध्यक्षा आशिल्ली. तिणें बरसल्ले ‘Recherches sur les substances radioactives’ (1940) आनी ‘Traite de radioactive’ (२ खंड, १९१०) हे शास्त्रीय ग्रंथ खूब नामनेक पावल्यात.
-कों. वि. सं. मं.
क्यूबा: रेपुब्लिका द कूबा. कॅरीबियन दर्यांतल्या ग्रेटर अँटिलीस वा वेस्ट
