नाय्ल देगणांत असलें सारें वापरून जमीन पिकाळ केल्या. गोंयांत कांयकडेन नुस्तें गरोवपाखातीर ‘हांयस’ म्हूण गांयडोळाचो उपेग करतात. गांयडोळापसून मनशाक ‘गांयडोळ फोड’ नांवाचें दुयेंस जाता. हें दुयेंस चडकरून हात आनी पांयांक जाता. - कों. वि. सं.मं.
गांवकार, कृष्णा पुतू प्रभू : (जल्म : २६ ऑक्टोबर १९२९, तामणें, लोलयें - काणकोण).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मुळावें शिक्षण मराठीतल्याने घेतलें. ‘नॅशनल कॉंग्रेस गोंय’ संघटनेचो तो वांगडी आसलो. १५ ऑगस्ट १९५५ दिसा मडगांव जाल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें जायत्या सत्याग्रहींक वांटो घेवंक फुडें काडिल्ले. पोर्तुगेेज राजवटी आड प्रचार करप, लोकांक राश्ट्रवादी साहित्य वांटप असलीं कामां तो करतालो. २२ फेब्रुवारी १९५६ दिसा पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका धरलो आनी आठ वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली तेभायर दंडभरपाय म्हूण आनीक दोन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त दिली. २६ ऑगस्ट १९५९ दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली.
लोकांक शिक्षण मेळचें म्हूण ताणें शाळा काडल्यो. १९६२ वर्सा तो काणकोण तालुक्यांतल्या कॉंग्रेस कमिटीचो वांगडी म्हूण वेंचून आयलो. १९७२ वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवस ताचो भोवमान केला.
- को. वि. सं.मं.
गांवकार, तुकाराम हरी : (जल्म : ८ ऑगस्ट १९३४, मयें-दिवचल).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मुळावें शिक्षण मराठींतल्यान घेतलें. १९४५ वर्सा आत्माराम धाकटू मयेंकार हाच्या फुडारपणाखाल ताणें मयें वाठारांत जाल्ले शेतकामती चळवळींत वांटो घेतिल्लो. १९४७ वर्सामेरेन तो ‘नॅशनल कॉंग्रेस गोंय’ आनी १९४७ ते १९६१ मेरेन ‘आझाद गोमंतक दल’ संघटनेचो वांगडी आसलो. भूंयगत चळवळीक तेंको दिता, देखून ३ जून १९४८ दिसा पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका धरलो आनी दिवचलच्या पोलीस ठाण्यांत दवरलो. चार दिसां उपरांत तो थंयच्यान पळून गेलो आनी भारताचे शिमेर पावलो. ताचे गैरहाजेरींत प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत (Territorial Military Tribunal) ताका चोवीस वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. उपरांत ‘आझाद गोमंतक दल’ संघटनेन वजरें हांगा घडोवन हाडिल्लें सराव शिक्षण ताणें घेतलें आनी तो दल संघटनेच्या कमांडो फोर्सांत गेलो. १९५४ वर्सा दादरा आनी नगर हवेलीचे सुटके चळवळींत ताणें वाटो घेतिल्लो.
नगर हवेली सुटके उपरांत १९५५ वर्सा तो गोयांत आयलो. १९५५ वर्सा वजरें वाठारांतली दल संघटनेची शाखा ताचे देखरेखीखाल आशिल्ली. १९५५ ते १९६१ मेरेन दिवचल, तिसवाडी आनी सत्तरी तालुक्यांत जाल्ल्या सशस्त्र घुरयांनी ताणें वांटो घेतिल्लो. पोलिसांक सारमानस वाठारांत घेवन वचपी बसीचेर ताणें हल्लो केल्लो. १९५७ वर्सा मावळींगे वाठारांत गस्त घालूंक आयिल्ले सरकारी जिपीचेर ताणें घुरी घाली. सुटके झुजारी प्रभाकर सिनारी हाच्या मार्गदर्शनाखाल ताणें शिरगांव खणीचेर हल्लो केल्लो. विश्वनाथ लवंदे हाच्या फुडारपणाखाल बेती पोलीस ठाण्याचेर केल्ल्या हल्ल्यात ताणें वांटो घेतिल्लो. भारत सरकारान माम्रपत्र दिवन आनी दादरा आनी नगर हवेलीच्या सरकारान मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- कों. वि. सं. मं.
गांवकार, परशुराम गोपाळ फळ : (जल्म : १ ऑगस्ट १९३३, पैंगीण काणकोण).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें माध्यमिक शिक्षण मराठी आनी इंग्लीशींतल्यान घेतलें. ‘नॅशनल कॉंग्रेस गोंय’ संघटनेचो तो वांगडी आसलो. २६ जानेवारी १९५५ दिसा आपल्या वांगड्यांसयत ताणें पैंगीण ते भाटपाळ वाठारांत सादोळशें रस्त्यांत घोशणा दित आनी हातांत तिरंगी बावटो घेवन मोर्चा काडलो. भाटपाळ वाठारांत ताका पोर्तुगेज पोलिसांनी धरलो आनी पोलिसांचो हुकूम मानलो ना म्हूण बरोच मार घालो. उपरांत ताका धा वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. २१ ऑगस्ट १९५९ दिसता ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवस ताचो भोवमान केला.
- को. वि. सं. मं.
गांवकार, वासू जयदेव : (जल्म : २ मार्च १९१९, दिवचल).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मुळावें शिक्षण मराठींतल्यान घेतलें. १९४६ वर्सा सावन तो ‘नॅशनल कॉंग्रेस गोंय’ संघटनेचो वांगडी आसलो. लोकांक राजकी पत्रकां वांटप, राश्ट्रीय फुडार्यांच्यो खबरो तांकां सांगप असलीं कामां तो करतालो. १९५४ वर्सा ताका पोर्तुगेज पोलिसांनी धरलो आनी अडेज वर्सां बंदखणींत दवरलो. तेभायर धा वर्सां खातीर ताचे नागरी हक्क काडून घेतले. १५ ऑगस्ट १९७२ दिसा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- कों. वि. सं. मं.
गांकार, सदानंद गणबा नायक : (जल्म : १५ सप्टेंबर १९२६, कुलवाडो-कुंकळ्ळी).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मुळावें शिक्षण मराठींतल्यान घेतलें. तशेंच लिसेवाचें शिकप तिसरें वर्स मेरेन घेतलें. ‘आझाद गोमंतक दल’ संघटनेचो तो वांगडी आसलो. गोंय सुटके चळवळीच्या काळांत तो भूंयगत राजकी कार्यांनी वांटो घेतालो. १२ फेब्रुवारी १९५६ दिसा पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका धरलो आनी मडगांव तशेंच पणजेच्या पोलीस ठाण्यांत सात म्हयने दरवलो. प्रादेशिक लश्करी न्यायालयामुखार (Territorial Military Tribunal) चवकशी केल्या उपरांत ताका तीन वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त दिली आनी वीस वर्सांखातीर ताजे राजकी हक्क काडून घेतले. तीन वर्सां आनी सात म्हयनेे बंदखणीची ख्यास्त भोगतकच ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- कों. वि. सं. मं.
गाजर : (मराठी - गाजर; कन्नड - गज्जरी; संस्कृत - शिखामूल, शिखाकंद, गृंजन; इंग्लीश - कॅरट; लॅटीन - डॉकस कॅरोटा; कूळ - अंबेलीफेरी).
गाजर ही मूळची अस्तंत आशिया, खास करून अफगाणिस्तानांतली वनस्पत जावन आसा. ह्या फळाच्यो रानवटी जाती दक्षिण अस्तंत आशिया, दक्षिण युरोप आनी उत्तर अमेरिकेंत मेळटात. ग्रीक आनी रोमन लोकांकूय हे वनस्पतीविशीं पयलीं सावन म्हायती आसली.
गाजराचें शास्त्रीय नांव दावकस कारोटा लिनीयस (Davcus Carota linneaus) अशें आसा.
ही द्विदल (dicotyledonous) वनस्पत आसून ताचें मुखेल मूळ स्वरूपांतरीत जावन अन्न तयार करता. रानवटी गाजर वखदी आसून ताचो जिवीतकाळ एका वर्साचोच आसता.
गाजराचें मुखेल मूळ गोड आसता. ताचो रंग धवो, हळदुवो, केसरी, तांबडो आनी जांबळो आसता. मुखेल मुळाक ल्हान मूळाचे चार उबे बांद
