गावडे. गांव ह्या शब्दावेल्यान गावडो हो शब्द आयला अशें कांय जाणकारांचे मत आसा, जाल्यार कांय विद्वानाच्या मताप्रमाण ‘गांवुड’ ह्या कानडी शब्दावेल्यान हो शब्द आयला. कांय जाणाच्या मताप्रमाण उत्तरेकडल्यान दक्षिणेक येवन थिरावल्ली जमात म्हळ्यार गावडो. गावडो ही जमात प्रोटो - ऑस्ट्रॉलॉइड वंशीय आसून आर्यांपयलींच ती गोंयांत आयली. मध्य प्रदेश, इशान्य महाराष्ट्र, म्हैसूर (कर्नाटक) हांगाच्यान ते गोंयांत आयले. तांणी गांव वसयले म्हूण तांकां गांवकार अशेंय म्हण्टात. मलबार, केरळ हांगाय गावड्यांचीं घराणीं दिश्टी पडटात. तशेंच गावड्यांकडेन सारकेंपण दाखोवपी गौडा, गोंड, कोल, संथाळ, कुणबी ह्यो जमाती आसात. आर्यांपयलींच्या काळांत ज्यो जमाती गोयांत आयिल्ल्यो तातूंत स्वताचें खाशेलेपण सांबाळून आनी दुसरे जातींत विलीन जायनासतना राविल्ली गावडो ही जात. आर्यांच्या प्रभावान गावड्यांनी हिंदू धर्म आपणायलो. तांच्यो परबो, उत्सव, आपणायलो देखून गावडो ही जमात हिंदूतलीच एक जात अशें समजतात. ही जात संथाळ, गोंड, भिल्ल हांचेभशेन रानांनी रावना तर गांवांत आपल्या स्वताच्या वेगळ्या गावठणांत रावता वा भाटकाराच्या भाटांनी मुंडकार म्हूण रावता. गोयांत पोर्तुगेज सरकारच्या काळांत तशेंच मुक्ती उपरांत जर जातवार मेजणी घेतिल्ली जाल्यार गोेेंयचे एकजिनसी जातींत गावडो हीच जात संख्येन चड आसा अशे दिसून येवपाचें अशें जाणकारांचे मत आसा. पोर्तुगेजांनी साश्टी, मुरगाव, तिसवाडी हांगासल्ल्या गावड्यांक बाटोवपाचे प्रकार घडले. तरी करंजाळे, चिमला, करमळी नेवर्या, हागंासल्ल्या दोंगरी वाठारांनी हिंदू गावडे दिश्टी पडटात. सुमार १९१८ त १० हजार बाटयल्ल्या किरिस्तांव गावड्यांचें भौशीक धर्मांतर जालें. गोंयच्या सगळ्या तालुक्यांनी उण्या चड प्रमाणांत गावड्यांची वस्ती आसून, उत्तर गोयांत ती कमी प्रमाणांत आनी दक्षिण गोयांत चड प्रमाणांत आसा. अंत्रुज तालुक्यांत मात हिंदू गावड्यांची सगळ्यांत चड वस्ती आसा. गावडो हो प्रोटो-ऑस्ट्रॉलॉइड वंशाचो आशिल्ल्यान तो मध्यम बांद्याचो आसता. दादल्या-बायलांमधीं काटकपणा आशिल्ल्यान तीं दोगांय कश्टांची कामां करतात. तांचो मुखेल वेवसाय शेतीचो आसता. पूण चडशे गावडे मुंडकार जावन आशिल्ल्यान शेतांनी, भाटांनी आनी कुळागरांनी मानाय आनी कामेर्या म्हूण कामा करताना दिसतात.गोयांत,महाराष्ट्रांत आणि कर्नाटकांत मीठ गावडे (क्षात्र कुलोत्पन्न मराठा समाज)अशी एक जात आसा. हे संख्येन साप्प उणे आसात आनी तेे मीठ काडपाचो धंदो करतात.पुण हे गावडे बाकीच्या गावाड्या परस वेगळे,मीठ गावडे हे क्षत्रिय मराठ्याची पोटजात. कुणबी गावडे रस्त्यार भाडेलपण करतात. पूर्विल्ल्या काळांत जेन्ना वाहनांची सोय नाशिल्ली तेन्ना माचूल हें वाहन व्हरपाची कामाते करताले. गावड्यांच्यो बायलो हातांत कोपर मेरेन पितुळचीं कांकणां आनी कानांक चार बुराक करून तरेकवार कानांतले अलंकार घालतात. तशेंच चोळी, पोलको घालनासतना देंठलेन कापड बांदतात. दादल्यांचो भेस काश्टी , कुडते आनी कांबळ. ते पायांत जोते घालीनासले. तांच्या जेवणांत उकड्या तांदळाचें शीत आनी नुस्ते आसता. हिंदू गावडे कोंबयेचे मांस खायनात वा कोंबयो पाळनात. हिंदू गावड्यांच्या बायलांक पान-तंबाकू खावपाची जबर आवड आसता. तांचो राबितो सादो पूण नितळ निवळ आसता. ते स्वताक बळीराजाचे वंशज समजतात आनी खासा सुवाळ्यावेळार ते बळीराजाची काणी सप्तकभर वाचतात. पुराणीक, राजकी आनीा समाजीक प्रसंगाचेर आदारून जागर ह्या लोकनांचाचे कार्यावळींत ते वांटो घेतात. शिगमो, चवथ, गोरवांचो वा धेडल्याचो पाडवो ह्यो परबो ते मनयतात. तांच्यो बायलो सणादुदीच्या वेळार धालो, फुगड्यो खेळटात, घाडी, म्हारू, करणी हांचेर तांचो खर विश्वास. तांच्यात देवकां हो प्रकार आसता आनी तो झाडां फळां आनी जनावरां हांचे रूपांत मानयतात. जें झाड देवक आसता ताचो वापर करपाक मनाय आसता. देवकां एक आशिल्ल्या घराण्यांत तांची लग्नां जायनात. तांची लग्नाची पद्धत हेर समाजापरस मात्शी वेगळी आसता. ह्या समाजांत घरचे रायबारी (कारभारी) चलयांची सोयरीक चल्यांकडेन व्हर नासतना चल्यांची सोयरीक चलयांकडेन व्हरतात. फाटल्या काळांत गावडो समाज हो मागाशिल्लो समाज आशिल्लो. पूण आयज समान हक्काचो लाव मेळिल्ल्यान आनी सरकारान दिल्ले सवलतीक लागून संस्कृतीक, राजकी, शिक्षणीक मळाचेर तांची उदरगत जायत आसा. गावड्यांत हिंदू गावडे आनी किरिस्तांव गावडे अश्यो दोन मुखेल जाती आसात. किरिस्तांव गावड्यांची सगळ्यांत चड वस्ती तिसवाडी तालुक्यांत आसा. हेरकडेन ते कमीप्रमाणांत आसतात. हिंदू गावड्यांच्या बायलांचो कपलाचो तिबो सोडलो जाल्यार तांचो भेस, रावप, चालीरिती हातूंत सारकेपण आसा. हिंदू गावड्यांतली देवदेवस्की आनी धर्मीक चालीरिती किरिस्तांव गावड्यांनी अजूनय चालू दवरल्या. हिंदू देवतांचे ते प्रसाद घेतात. किरिस्तांव धर्मांतल्या जल्माउपरांतचो बाप्तिस्म, लग्न, आनी मरण ह्या तीनूय संस्कारांच्या वेळार तांचो इगर्जीकडेन आनी पाद्रीकडेन संबंध येता. इगर्जेक आनी धर्माक हेर किरिस्तावांचे जिणेंत जितले स्थान आसा तितलें तांचेमदी दिसून येना हे पळोवन विनायक महाराज मसुरकारान तांचे भौशिकतरेन धर्मांतर केलें. हे जातीक ‘नवहिंदू’ म्हण्टात. - कों. वि. सं. मं.
गावडो जागर : पळयात जागर.
गावस, बापू विष्णू : (जल्म : १९२७, चांदेल-पेडणें; मरण : ५ फेब्रुवारी १९५६, चांदेल).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मुळावें शिक्षण मराठी आनी पोर्तुगेजींतल्यान घेतलें. तो सरकारी नोकरी करतालो. १९५४ वर्सा ताणें सरकारी नोकरेक सोडचीट दिली आनी तो ‘आझाद गोमंतक दल’ संघटनेंत आयलो. पिस्तूल चलोवपांत तो खांपो आशिल्लो. २६ नोव्हेंबर १९५५ दिसा चांदेल गावांत पोलीस ठाण्याचेर हल्लेा जाल्लो तातूंत ताणें वाटो घेतिल्लो. १५ ऑगस्ट १९५६ दिसा ताणें हेर झुजार्यांवांगडा चांदेल वाठारांत रस्त्याचेर भुंयसुरींग घालून पोलिसांचे जिपीची मोडतोड केली. ५ फेबु्रवारी १९५६ दिसा नामनेचो पोर्तुगेज सैनिक कासिमीरू मोंतैरू आपल्या धा बारा सैनिकांक घेवन चांदेल रस्त्यान वता आसतना, बापू गांवसान आपलोवांगडी बाळा देसाय हाचेवांगडा ताचे जिपीचेर हल्लो केलो. हातूंत बापू गावसाक बरोच मार लागलो आनी ताचे कडलो दारूगुळो सोंपिल्लो. ताचीही परिस्थिती लक्षांत घेवन पोर्तुगेज सैनिकांनी ताका धरलो आनी आपले जिपीक बांदून घश्टीत चांदेलच्या पोलीस ठाण्यार व्हेलो. थंय व्हरून तांणी ताका लासलो. १८ जून १९८३ दिसा गोंय सरकारान ताचो मरणोत्तर भोवमान केला.
- को. वि. सं. मं.
गावसकर, सुनील मनोहर :
(जल्म : १० जुलये १९४९, मुंबय).
संवसारांत नांवाजल्लो एम म्हान भारतीय क्रिकेट खेळगडो. ताच्या बापायचें नाव मनोहर, आवयचे नांव मीना, बायलेचें मार्गशील आनी पुताचे रोहन जयविश्व. ताचे मुळावें शिकप सेंट झेव्हियर हायस्कूल,मुंबय आनी उंचेले शिकप सेंट झेवियर कॉलेज - मुंबय हांगा जालें. मुंबय विद्यापीठाचे साहित्य शाखेचो तो पदवीधर आसा.
निरलॉन सिंथेटीक फायबर्स अँड केमिकल्स कंपनींत अधिकारी म्हणून तो काम करता. खेळावस्तू विकपी धंद्यातूय तो वावुरता. ताच्या ह्या उद्देगाचो ‘सनीस स्पोटर्स बुटीक’ हो फांटो पणजी शारांत आसा.
ताका भुरगेपणांत सावन क्रिकेट खेळपाची आवड आशिल्ली. ताचो मामा माधव मंत्री हाणें हो खेळ खेळूंक ताका फाटबळ दिलें. सुर्वेक तो विद्यापीठाखातीर खेळ्ळो. मार्च १९६६ सावन पयल्या पांवड्याचो क्रिकेट खेळ खेळपाक ताणें सुरवात केली. वझीर सुलतान पंगडाखातीर
