१९६७तल्या त्लॅतेल्को कबलातीचेर सय जायमेरेन लॅटीन अमेरिकेच्या denuclearization खातीर (COPREDAL) थापणूक जाल्ल्या उपक्रमसाधक आयोगाचो तो चेअरमन आशिल्लो. सुमार ६० आंतरराश्ट्रीय आनी आंतरअमेरिकन परिशदांचेर ताणें मेक्सिकोचो प्रतिनिधी म्हूण काम केलें. डिसेंबर ७५ ते नोव्हेंबर ७६ ह्या काळांत तो मेक्सिकोचो परराश्ट्रमंत्री आशिल्लो. ताणें आंतरराश्ट्रीय वेव्हार ह्या विशयाचेर २० पुस्तकां बरयल्यांत. ऑक्टोबर १९८१ त मेक्सिको प्रजासत्ताकाच्या अध्यक्षान ताची नेमणूक राजदूत ऍमेरिटस (Ambassador Emeritus) म्हूण केली. रॉब्लेस हाका लॅटीन अमेरिका, आशिया, आफ्रिका आनी युरोपच्या सुमार धा राश्ट्रांकडल्यान जायते पुरस्कार आनी भोवमान मेळ्ळ्यात. ताका १९८२त शांततायेखातीर आशिल्लो नोबेल पुस्कार स्वीडनच्या आल्वा मिर्दाल हिचेवांगडा वांटून मेळ्ळो. - कों. वि.सं. मं.
गालब्रेथ, जॉन केनेथ :
(जल्म : १५ ऑक्टोबर १९०८, आँटेरिओ-कॅनडा )
नामनेचो अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ, राजकी विचारवंत आनी लेखक. पशुसंवर्धन विशय घेवन १९३१त ताणेें टोरॉंटो विद्यापीठाची बी. एस्. पदवी मेळयली. केंब्रिज विद्यापीठांत कांय काळ शिकप करतकच अर्थशास्त्र विशय घेवन १९३४त ताणें कॅलिफोर्निया विद्यापीठाची डॉक्टरेट मेळयली. १९३४-३९ ह्या काळांत तो हार्व्हर्ड विद्यापीठांत अर्थशास्त्राचो अध्यापक आशिल्लो. प्रिन्स्टन विद्यापीठांत १९३९-४२ ह्या काळांत अर्थशशस्त्राचें अध्यापन करतकच १९४३-४८ मेरेन ताणें ‘फॉर्च्यून’ म्हयन्याळ्याच्या संपादक मंडळाचेर काम केलें. १९४८ सावन हार्व्हर्ड विद्यापीठांत ताची अर्थशास्त्राचो प्राध्यापक म्हूण नेमणूक जाली. १९६१-६३ ह्या काळांत तो अमेरिकेचो वकील म्हूण भारतांत आशिल्लो. भारतांतल्या अणभवांचेर आदारिल्लो ‘द अँबॅसेडर्स जर्नल’ (१९६९) हो ग्रंथ ताणें उजवाडायलो. भारतांतल्यान अमेरिकेक परत येतकच गालब्रेथ परत हार्व्हर्ड विद्यापीठांत रूजू जालो. आयज ‘अमेरिकन अकॅडमी ऑफ आटर्स अँड सायन्सेस’ चो तो मानादीक वांगडी आसा.
अर्थशास्त्राविशींच्या पारंपरिक कल्पना न्हंयकारून अर्थशास्त्राचो नवे नदरेंतल्यान पुनर्विचार हें गालब्रेथाच्या बरपाचे खाशेलेपणा आसा. ताणें अमेरिकेसारक्या गिरेस्त देशांत निर्माण जावपी नव्या अर्थीक समस्यांचे चित्र उबें करपी ‘द ऍफ्युएंट सोसायटी’ (१९५८) हो ग्रंथ बरयलो. ‘द न्यू इंडस्ट्रियल स्टेट’ (१९६७) हो ग्रंथ बरोवन ताणें उद्देगीक मळार व्हडा प्रमाणांत जायत आशिल्ले तंत्रीक उदरगतीक लागून रशिया आनी अमेरिका ह्या साम्यवादी आनी भांडवलशाही देशांतलो भूलभूत भेद ल्हवल्हव कसो कमी जायत आसा, हाची विस्कटावणी केली. ‘अमेरिकन कॅपिटॅलिझम’, ‘द कन्सेप्ट ऑफ काऊंटरव्हेलिंग पावर’ (१९५२), ‘ए थिअरी ऑफ प्राइस कंट्रोल’ (१९५२) आनी ‘द ग्रेट क्रॅश, १९२९ ’ (१९५५) ह्या तीन ग्रंथांनी ताची बुद्धिमत्ता दिसून येता. ‘द ट्रायम्फ ’ (१९६८) ही कादंबरी , ‘इंडियन पेंटिंग’ (१९६९) हो मोहिंदर सिंग रंधावा हाचेवांगडा बरयल्लो ग्रंथ, अशें ताचें हेर बरोवप आसा. ‘इकॉनॉमिक्स अँड द पब्लिक पर्पज’ (१९७३) हो ताचो हालींचो ग्रंथ. समकालीन भांडवलशाहीचें परीक्षण आनी तातूंत सुदारणां घडोवन हाडपाखातीर सुचयल्ल्यो दीर्घकालीन उपाययेवजणी हांचो विचार ह्या ग्रंथांत आयला. गालब्रेथ हाका झुजाच्या काळांत ताच्या मोलादीक वावराक लागून ‘मॅडल् ऑफ फ्रीडम’ हो पुरस्कार मेळ्ळो.
- कों. वि. सं. मं.
गालिब : (जल्म : २७ डिसेंबर १७९७ आग्रा; मरण : १५ फेब्रुवारी १८६९, दिल्ली)
उर्दू आनी फारसी भाशेंतलो नामनेचो कवी. पुराय नांव मिर्झा असदुल्ला खान गालिब. ताचो बापूय मिर्झा अब्दुल्ला बेग, लाहोरचो नबाब मुईन - उल - मुलक हाचे लश्करांत सैनिक आशिल्लो. गालिब पांच वर्सांचो आसतनाच बापायक मरण आयलें. बापूय लश्करांत आशिल्ल्यान गालिबाक सरदार घराण्यांतलोच मानताले. १८५० वर्सा बहादूरशहान नजमउद् - दौला, दबीर - उल् - मुलक, निजाम जंग हीं बिरूदां दिवन ताचो भोवमान केल्लो.
पिरायेच्या तेराव्या वर्सा गालिबाचें लग्न उमराव बेगम हिचेकडेन जालें. ताचे फिरोझपूर झिर्काच्या नबाब घराण्याकडेन रगताचे संबंध आसले देखून ताका वर्साक १,५०० रुपयांचे अनुदान मेळटालें, पूण आपल्या खर्चीक सभावाक लागून तशेंच वेसनांक लागून तो सगळो पैसो वोगडावन बसलो. ताणें रिणाभरवण जाल्ले अवस्थेंत चडसो काळ सारलो. ताच्या रिणकार्यांनी ताका बरेच फावट बंदखणून भोगयली. फकत गजाली करप आनी कविता रचप, हातूंत तो गुल्ल आसतालो.
गालिब ल्हान पिरायेचेर कविता बरोवंक लागिल्लो. ताणें पंदराव्या वर्सांसावन कविता रचूंक सुरूवात केली आसूंये, असो तर्क ताचे चरित्रकार करतात. इ. स. १८२२ मेरेन गालिब उर्दूतल्यान बरपावळ करतालो. ताचेउपरांत तो फारसी भाशेंत बरोवंक लागलो. सादरण १८५० मेरेन ताणेें फारसी भाशेंत रचना केल्ल्यो. तो बेदिल हाका आपलो गुरू मानतालो, अशे ताचे एके कवितेंतसून दिसून येता. बेदिलाभायर हेर जायत्या उर्दू कवींचो ताचेर प्रभाव आसा, अशें जाणकारांचे मत आसा. काव्य म्हळ्यार कवीची बौद्धिक आनी कलात्मक अभिव्यक्ती अशी गालिबची धारणा आशिल्ली.
गालिबाची कविता ताचे वांट्याक आयिल्ल्या बर्या वायट अणभवांच्या मुळसाचेर उबी आसा. स्वच्छंदतावादी (romantic) वृत्ती ही तिची नीज बड, अशें म्हणूं येता. मोग आनी दुख्ख ताचे कवितेचो स्थायीभाव. सगळ्या कवितांतल्यान ताच्या व्यक्तिमत्वाचो जाल्लो उत्कट आविश्कार सांपडटा. एके नदरेन ताचें काव्य आत्मचरित्रात्मक आसा. ‘गझल’ हो काव्यप्रकार गालिबाक लागून बरोच वयल्या पांवड्यार पावलो. ह्या काव्यप्रकाराक प्रतिश्ठा आनी लोकप्रियता मेळ्ळी. लोक आयजूय गालिबाच्यो गझल वाचतात. हो काव्यप्रकार उर्दूंतल्यान हेर भाशांमदीय पावला. आपले प्रतिभेवरवीं गालिबान उर्दू आनी फारसी कवितेक एक नवी दिका दिली.
ताच्या समेस्त फारसी कवितांचो ‘कुल्लियात - इ - गालिब’ हो कवितांझेलो नामनेचो आसा.उर्दूंत बरयिल्लो ‘दीवान इ गालिब’ हो कवितांझेलो बरोच गाजलो. हाचेभायर फारसी आनी उर्दू गद्य बरपावळीचेय ताचे बरेच ग्रंथ आसात. ताणें आपल्या इश्टांक आनी अनुयायांक बरयिल्ली पत्रांय ताच्या खासा भाशाशैलीची गवाय दितात. हाकालागून ताका आर्विल्ल्या उर्दू गद्याची बुन्याद घालपी, म्हूण वळखतात.
‘हाली’ ह्या ताचे अनुयायान ‘यादगार - इ - गालिब’ हें ताचें चरित्र बरोवन दवरलां. दिल्ली हांगा गालिबाची कबर आसा.
- माधव बोरकार
गावडो :
गांव वसोवपी, तशेंच पोरनी ग्रामवेवस्था वसोवपी म्हळ्यार
