संदर्भ:
1. George K. M. Ed., Comperative Indian Literature, McMilan India, 1984-6;
2. Munshi K. M. Gujrat and its Literature, Bombay, 1935;
3. Zaveri K. M. Milestones in Gujrati Literature, Bombay, 1984/1989;
4. झवेरी एम्. एम्., गुजराती साहित्याचो इतिहास, साहित्य अकादेमी, दिल्ली, १९७८.
गुजराती भाशेतले कांय म्हत्वाचे साहित्यकार आनी ताच्यो साहित्याकृती अश्यो:
हेमचंद्र (१०८८-११७२) ‘अनेकार्थसंग्रह’, ‘अभिधान चिंतामणी’, ‘देशी नाममाला’, ‘छ्न्दोनुशासन’, ‘काव्यनुशासन’; भालण (१४०५ – १४८९); नाकर (१५०० – १५७५) ‘शिव विवाह’, ‘लवकुशाख्यान’; केशव ह्देराम ‘कृष्ण क्रीडा’; विष्णुदास (१५६४ – १६३२) ‘लक्षमणाहरण’, ‘शुकदेवाख्यान’, ‘चंद्रहासाख्यान’; शिवानंद (१६०० – १६४४); महाकवी प्रेमानंद (१६३६ -१७३४), ‘दशमस्कंध’, ‘सुदामा चरित्र’, ‘नलाख्यान’; शामळ भट्ट (१६९० – १७६९) ‘पद्मावती’, ‘मदनमोहना’; वल्लभ मेवाडी (१७००); प्रीतम (१७२० – १७९८) ‘एकादशस्कंध’, ‘धरमगीता’; रत्नो; धीरो (१७५३ – १८२५) ‘रणयज्ञ’, ‘अश्र्वमेध’; नरभेराम (१७६८-१८५२); बापूसाहेब गायकवाड (१७७९ – १८४३) ‘महिना’; भोजो (१७८५ – १८५०); रणछोडजी दिवाण (१७८५ – १८४१); गिरधर (१७८७ – १८५२) ‘तुलसी विवाह’, ‘राजसूय यज्ञ’; स्वामिनारायण संप्रदाय (अठराचें शतमान आनी एकुणिसाव्या शतमानाचें पयलें अर्द); रणछोड ‘रामायण’, ‘राधा विवाह’; दयाराम (१७७६ – १८५२) ‘रसिकवल्लभ’, ‘मीराचरित्र’; दलपतराम (१८२० – १८९८) ‘वेनचरित्र’, ‘फॉर्बस विरह’; नर्मद (१८३३ – १८८६) ‘नर्मगद्य’, ‘नर्मकविता’, ‘राज्यरंग’; भोळानाथ साराभाई (१८२३-१८८६) ‘ईश्वर प्रार्थनामाला’; महिपतराम नीळकंठ (१८२९ – १८९१) ‘सासु-वसुनी लडाई’; करनदास मुळजी (१८३२-१८७१) ‘इंग्लंडेमां प्रवास’; नंदशंकर (१८३५-१९०५) ‘करण घेलो’; नवलराम पंड्या (१८३६-१८८८) ‘भटनुं भोपाळुं’, ‘वीरमती’; रणच्छोडभाई उदयराम (१८३७ – १९२३) ‘हरिश्चंद्र’, ‘जयकुमारी विजय’; भगवानलाल इंद्रजी (१८३९-१८८८); जयकृष्ण इंद्रजी (१८४९ – १९२९); जहांगीर तल्यारखान (१९२३-१९४६) ‘मुद्रा अने कुलीन’; हरगोविंद कांटावाला (१८४९-१९३२); इच्छाराम देसाई (१८५३-१९१२); दुर्गाराम दवे (१८०९-१९७८); वल्लभजी हरिदत्त आचार्य (१८४०-१९११); अंबालाल देसाई (१८४४-१९१४); गोवर्धनराम (१८५५-१९०५) ‘सरस्वतीचंद्र’, ‘स्नेह्मुद्रा’; मणिलाल (१८५८-१८९८) ‘आत्मनिमज्जन’, ‘कान्ता’; बाळशंकर (१८५८-१८९८); नरसिंहराव (१८५९-१९३७) ‘कुसुममाला’, ‘ह्र्दयवीणा’; केशवलाल ध्रुव (१८५९-१९३७); विहारी (१८६६-१९३७); कान्त (१८६७-१९२३) ‘वसंतविजय’, ‘चक्रवाकमिथुन’, रमणभाई (१८६८ - १९२८); ‘राईनो पर्वत’, ‘भद्रंभद्र’; आनंदशंकर ध्रुव (१८६९-१९४२) ‘भणकार’, ‘लिरीक’, कलापी (१८७४-१९००); नानालाल (१८७७-१९४६) ‘केटलांककाव्यो’, ‘इन्दकुमार’, ‘जया-जयन्त’; खबरदार (१८८१-१९५३) ‘कालिका’, ‘दर्शनीका’; महात्मा गांधी (१८६९-१९४८) ‘आत्मकथा’, ‘सत्यना प्रयोगो’; काकासाहेब कालेलकर (१८८६-१९८१) ‘हिमालयनो प्रवास’, ‘लोकमाता’, ‘स्मरण यात्रा’; कनैयालाल मुन्शी (१८८७-१९७१) ‘वेरनी वसुलात’, ‘पाटणनी प्रभुत्ता’; चुनीलाल शाह (१८८७-१९६६) ‘प्रमोद’; रामनारायण पाठक (१८८७-१९५५) ‘शेषनां काव्यो’, ‘विशेष काव्यो’; ‘स्वामी आनंद (१८८७-१९७६) ‘ईशुनु बलिदान’; मुनिजिन विजयती (१८८८-१९७६); किशोरलाल मश्रुवाला (१८७०-१९५२); ‘राम अने कृष्ण’, ‘बुध्द अने महावीर’; रमणलाल देसाई (१८९२-१९५४) ‘जयंत’, ‘शिरिष’; धूमकेतू (१८९२-१९६५); झवेरचंद मेघाणी (१८९७—१९४७) ‘युगवंदना’, ‘एक तारो’; विष्णूप्रसाद त्रिवेदी (१८९९) ‘उपायन’; ज्योतींद्र दवे (१९०१) ‘अमे बधां’; चंद्रवदन मेहता (१९०१); करसनदास माणेक (१९०२-१९७८) ‘आलबेल’, ‘मध्यान्ह’; डोलरराय मांकड (१९०२-१९७०) स्नेहरश्मि (१९०३) ‘अर्ध्य’, ‘पनघट; सुंसरजी बेटाई (१९०४) ‘जोतिरेखा’, ‘इंद्रधनु’; केशवराम शास्त्री (१९०५); मनसुखलाल झवेरी (१९०७) ‘चंद्रदूत’, ‘फूलडोल’; सुंदरम (१९०८) ‘कोया भगतनी कडवी वाणी’, ‘काव्यमंगला’; गुमाबदास बोकर (१९०९) ‘धुम्रसेर’, ‘मननां भूत’; जयंती दलाल (१९०९-१९७९); ‘पादरनां तीर्थ’, ‘चोथो प्रवेश’; जयंत खत्री (१९०९-१९६८); उमाशंकर जोशी (१९११) ‘विश्वशांती’, ‘गंगोत्री’, ‘निशिथ’, ‘वसंतवर्षा’; अनंतराय रावळ (१९१२); पन्नालाल पटेल’ (१९१३) ‘वळामणां’; ‘मळेना जीव’; दर्शक (१९१४) ‘बंधन अने मुक्ति’, ‘दिपनिर्वाण’; शिवकुमार जोशी (१९१६) ‘कंचुकीबंध’, ‘श्रावणी’; चुनीलाल मडिया (१९२२-१९६८) ‘व्याजनो वारस’, ‘पावक ज्वाला’; राजेंद्र शाह (१९१३); प्रल्हाद पारेख (१९१२-१९६८); निरंजन भगत (१९२६) ‘छंदोलय’, ‘किन्नरी’, ‘अल्पविराम’; प्रियकांत मणियार (१९२७-१९७६); बालमुकुंद दवे (१९१६); वेणीलाल पुरोहित (१९१७); मकरंद दवे (१९२२); सुरेश जोशी (१९२१) ‘प्रत्यंचा’, ‘गृप्रवेश’; रावजी पटेल; माणिलाल देसाई; चंद्रकांत बक्षी.
- - को. वि. सं. मं.
गुडगुडी:
सिगारेट, सिगार, चिरुट, विडी, पाइप, चिलीम, हुक्का आनी गुडगुडी हीं धूम्रपानाचीं मुखेल उपकरणां. हातूंतलीं गुडगुडी आनी हुक्का हीं साधनां उदेंतेकडल्या देशांत पयलींच्या काळासावन तंबाखूसारक्या पदार्थाच्या धूम्रपानाखातीर वापरतात.
उर्दूंतल्या ‘हुक्क’ ह्या मूळ ‘आयदन’ असो अर्थ आशिल्ल्या शब्दावयल्यान सबंद उपकरणाक ‘हुक्क’ हें नांव पडलें. ह्या आयदनरुपा उपकरणाक दोन भाग आसतात. वयल्या आयदनांत तंबाखू सांठोवपाखातीर आनी जळोवपाखातीर तजवीज आसता. सकयल्या आयदनांत उदक सांठयतात. तंबाखू जळटकच तयार जाल्लो धुंवर उदकांतसून गाळून (filter) जातकच मागीर लांब, लवचिक नळयेंतल्यान श्र्वसनमार्गांत ओडपाची वेवस्था ह्या उपकरणांत आसता. इराण, अफगाणिस्तान, पाकिस्तान आनी भारत ह्या देशांत हुक्का ओडपाची पध्दत पयलींच्या काळासावन चलत आयल्या. मुसलमान राजांचे मुस्तींत चड करून गिरेस्तांच्या घरांत हुक्का आसतालो आनी थंय दादले तशेंच बायलांनी लेगीत हुक्का ओडपाची प्रथा आशिल्ली. हुक्का सोयर्यांदक दिवपाची चाल आशिल्ली. हुक्काचीं आयदनां वेगवेगळ्या धातूंपसून आनी तरेकवार नक्षीकाम केल्लीं आसतालीं.
हुक्का आनी गुडगुडी ह्या दोनूय उपकरणांत खुबशें साम्य आसा. गुडगुडी हें हुक्कासारकेंच आशिल्लें उपकरण मराठेशाहिच्या काळांत खूब लोकप्रिय आशिल्लें. हुक्काचें उदकाचें आयदन धातूचें आसतालें जाल्यार गुडगुडीचें उदकाखातीर केल्लें आयदन नाल्लाच्या सबंद कट्टेपसून केल्लें आसतालें. गुडगुडीची हेर सगळी मांडावळ हुक्कासारकीच आशिल्ली,
