वांटो घेतलो. ब्रिटीश प्रतिनिधी १६, संस्थानांचे प्रतिनिधी १६, ब्रिटीश-हिंदुस्थानांतले ५६, सल्लागार आनी चिटणीस ३९ अशी तांची वांटणी आशिल्ली. संस्थानी प्रजेचो एकूय प्रतिनिधी नाशिल्लो. सगळे प्रतिनिधी राजा-महाराजा हांचे आशिल्ले. सगळी परिस्थिती ब्रिटीश सरकाराक अनुकूल आशिल्ली. सल्लागार आनी चिटणीस सरकाराचेच प्रतिनिधी जाल्ल्यान सरकारा आड आवाज काडपाची धमक कोणाकूच नाशिल्ली. राष्ट्रीय काँग्रेस सभेचें प्रतिनिधीत्व गांधीजीन केलें. ताणें स्वातंत्र्याची मागणी केली. दडपशाहीचो धिक्कार करून लोकांच्यो भावना परिणामकारक उतरांनी परगटायल्यो. ताणें हे परिशदेंत राष्ट्रीय सभेचो, स्वातंत्र्याचो थाराव वाचून दाखयलो आनी सैन्य, परराष्ट्रीय संबंद, खजिनो, अर्थीक धोरण हांचेर हिंदी लोकांचें नियंत्रण आसूंक जाय, अशें सांगलें. दुडवांच्या वेव्हाराची चवकशी करपाक लवाद मंडळ नेमचें, प्रौढ मताधिकार लागू करचे, ताका शिक्षाणाचो आनी संपतीचो निकश लावचो न्हय, कायदेमंडळ व्दिगृही आसचें, भाटकार, अस्पृश्य, युरोपीय हांकां मुस्लिम आनी शीख लोकांभशेन चड प्रतिनिधीत्व दिवचें न्हय हे मुद्दे गांधीजीन परिशदेमुखार मांडले. गांधीही अस्पृश्यांक स्वतंत्र मतदार संघ दिवपाक कसोच तयार नाशिल्लो. ब्रिटीश सरकारान जातीयवादाक अवास्तव म्हत्व दिलें. पूण गांधीजीन अल्पसंख्यांकांच्या थारावाक विरोध केलो. सद्याचें लश्कर बाजारी आसा अशें ताणें सांगलें. जातीय प्रस्नाच्या निमतान परिश्द फुटची न्हय म्हूण गांधीजीन मुस्लिम फुडार्यांलक स्वतंत्र मतदार संघाचे मागणेक लेगीत तेंकि दिलो. पूण आगाखान हाची मदत घेवन ब्रिटीश सरकारान हिंदू-मुसलमानांच्या एकचाराक सुरूंग लायलो आनी स्वातंत्र्याचो प्रस्न ल्हवूच कुशीक दवरलो.
पयले परिशदेच्या अस्पश्ट फाटभुंयेचेर दुसरे गोलमेज परिशदेचो वावर चड बरो जातलो, अशी आशा आशिल्ली. पूण ह्या अधिवेशनांतल्यान भारतीय जनतेक निश्र्चित अशें कसलेंच आश्वासन मेळ्ळेंना. परिशदेचें कार्य म्हळ्यार फकत चर्चाच जातली, अशें गांधीजीक सुरवातीक सावान दिसतालें. गांधी-आयर्विन कबलातीक लागून तयार जाल्लो समेटाचो पूल हे परिशदेन नश्ट केलो, अशें गांधीजीन म्हळें. अशे तरेन दुसरे गोलमेज परिशदेक यश आयलेंना.
तिसरी गोलमेज परिशद: तिसरें अधिवेशन १७ नोव्हेंबर १९३२ ते २४ डिसेंबर १९३२ ह्या काळांत जालें. हे परिशदेंत वट्ट ४६ सभासदांनी वांटो घेतलो. राष्ट्रीय काँग्रेस सभेन आनी इंग्लंडांतल्या मजूर पक्षान हे परिशदेचेर बहिश्कार घालो. व्हड-व्हड संस्थानिक लेगीत हे परिशदेक हजर नाशिल्ले. चडशे प्रस्न अनिर्णित उरले. वसाहतीचें स्वराज्यलेगीत दिवपाची तयारी ब्रिटीश सरकारान दाखयलीना. लोथियन पर्सी आनी डेव्हडसन समित्यांनी मताधिकार, संघ राज्यांची दुडवां येवजण, घटक राज्यांचे अधिकार हांचेविशीं जे अहवाल तयार केल्ले, तांचो विचार हे परिशदेंत जावपाचो आशिल्लो. संघराज्याविशींची संस्थानिकांची उर्बा कमी जाल्या, हें परिशदेचें मतींत आय़लें. ब्रिटीश सभासदांचेर हुजूर पक्षाचें वर्चस्व स्पश्टपणान दिसतालें. ब्रिटीश सभासदांच्या मनांत हिंदुस्थानाविशीं सहानुभूतीय कमी जाल्ली, अशें दिसून आयलें. इतलेंच न्हय, तर एका वर्सापयलीं भरिल्ले दुसरे गोलमेज परिशदेचे तुळेन हे परिशदेंत हिंदी प्रतिनिधींभितर उमेद कमी आशिल्ली.
१९३३ त पार्लमेंटान तीन गोलमेज परिशदांचो वृत्तांत श्र्वेत पत्रिकेवरवीं उजवाडाक हाडलो. एप्रिलांत Joint Select Committee ची नेमणूक जाली. लॉर्ड लिनलिथगो हो ताचो अध्यक्ष जालो. देड वर्साभितर ह्याअ समित्यांच्यो १५ बसका जाल्यो आनी तातूंत १२० साक्षीदारांची तपासणी जाली. भारत सचिव सॅम्युएल होर हाची साक्ष १९ दीस चल्ली. पूण मध्यवर्ती कायदे मंडळाच्यो वेंचणुको प्रत्यक्ष काय अप्रत्यक्ष, हाचेर एकमत जालेंना. समितीन दोनूय सभाघरांच्यो अप्रत्यक्ष निवडणुको घेवंच्यो अशी निमाणी शिफारस जाली. पूण ती शिफारस लॉर्डस्च्या सभाघरान मान्य केली ना.
हिंदी आनी ब्रिटीश प्रतिनिधी हांणी एकठांय बसूब विचारविनिमय केलो आनी समेटाच्या मूळ तत्वांविशीं तशेंच राज्य घटनेविशीं ह्या परिशदांतसून चर्चा केली. ह्या परिशदांची फलश्रुती म्हळ्यार पयलेच खेपेक हिंदी लोकांचें गाराणें आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार पावलें. हे वाटाघाटींत जे निर्णय घेतले, ताच्याच आदारान १९३५ चो कायदो मंजूर जालो. ह्या कायद्याक लागून मतदानाचो हक्क साबार लोकांमेरेन पावलो आनी संघराज्याची पध्दत स्वीकारप जालें. संघीय वरिश्ठ गृहाच्यो वेंचणुको अप्रत्यक्षरितीन करच्यो आनी कनिश्ठ सभाघराच्यो प्रत्यक्षरितीन करच्यो, अशें थारायलें. गव्हर्नर जनरल आनी गव्हर्नर्स हांचे राखीव अधिकार निश्र्चित केले. हे परिशदेंत ब्रिटिशांची वृती आनीकूय तीव्र जाल्ली. संस्थानिक संघांत येवपाक टाळाटाळ करपाक लागले. मुसलमानूय हक्काक पेटले आनी ताका लागून एकामेकांविशींच्या एकचाराक फूट गेली.
- कों. वि. सं. मं.
गोवा कॅन्सर सोसायटी:
कॅन्सर रोगाक आळाबंदा हाडपाखातीर आनी ताचेर उपचार करपाखातीर वावुरपी संस्था. हे संस्थेची थापणूक ऑक्टोबर १९६८ त जाली. तेन्ना हे संस्थेचो चेअरमेन गोंयचो पयलो मुखेलमंत्री दयानंद बांदोडकार हो आशिल्लो. ही धर्मदायी संस्था (Charitable Society) खंय़च्याय एका मनशाच्या वा पंगडाच्या फायद्याखातीर नासून सगळ्या धर्म-जातीच्या मनशांक आपले सेवेचो लाब दिता. हे संस्थेचो उद्देग म्हळ्यार कॅन्सराचेर उपचार आनी ताचेर संशोधन करपी हॉस्पिटलां चलोवप आनी लोकांमदीं कॅन्सराआड प्रचार करून तांकां ह्या दुयेंसाविशीं पुराय म्हायती दिवप तशेंच त्या रोगाक आळाबंदा हाडपाचे नदरेंतल्यान वावरप; हे भायर ज्यो हेर संस्था वा लोक कॅन्सराच्या दुयेंसाविशीं म्हायती पुंजायतात, तांकां साबार आदार दिवप आनी ते नदरेंतल्यान ह्या रोगाविशींचें चडांत चड साहित्य उजवाडावन लोकांमदीं जागृताय हाडप.
वेगवेगळ्या मळावेले लोक हे संस्थेचे वांगडी आसात. हे संस्थेच्या कार्यकारी समितीच्या पदाधिकार्यांयची मांडावळ अशी आसा: अध्यक्ष (चेअरमेन), उपाध्यक्ष – मानद सचिव, मानद भांडारी, वांगडी आनी पदसिध्द वांगडी (Ex-Officio Members).
२२ मे १९७७ दिसा तेन्नाचो नायब राज्यपाल शिशिरकुमार बॅनर्जी हाचे हस्तुकीं दोना पावल हांगा ३६ खाटांचें हॉस्पिटल सुरू केलें. मुंबय आनी सावंतवाडी ह्या सारकिल्या शारांत हे संस्थेच्यो उपकचेर्योस आसात. तेचपरी हे संस्थेचे वतीन सुमार ४०० स्वयंसेवक भारतांत आनी विदेशांत, खासकरून आखाती देशांनी वावुरतात.
ॲक्शन (ACTION – Action to Combat Tobacco Indian Organisation Network) हे संस्थेच्या पालवान गोवा कॅन्सर सोसायटी व्हड प्रमाणांत तंबाखू आड मोहीम चलयता. ‘इंडियन काऊन्सिल ऑफ मॅडिकल रिसर्च’ हे संस्थेन प्रायोजीत केल्लो ‘ॲसेसमेन्ट ऑफ द एफिकसी ऑफ एन ॲन्टी-टॉबेको कम्युनिटी एज्युकेशन प्रोग्राम’ (Assessment of the Efficacy of an Anti-tobacco Community Education Program) हो मोलादीक संशोधन प्रकल्प १९८६ वर्सा सावन हे सोसायटीन हातांत घेतला. ‘गोवा कॅन्सर कन्ट्रोल बोर्ड’, गोंय सरकार; ‘महाराष्ट्र कॅन्सर कन्ट्रोल बोर्ड’, महाराष्ट्र सरकार; ‘नॅशनल कॅन्सर कन्ट्रोल बोर्ड’, भलायकी मंत्रालय दिल्ली ह्या संस्थांचेर गोवा कॅन्सर सोदायटीक प्रतिनिधीत्व मेळ्ळां. ‘दुसरो संवसारीक तंबाखू विरोधी दीस’ ३१ मे १९८९ दिसा संवसारीक भलायकी संघटना, जिनीव्हा हाचो डायरेक्टर जनरल (सरसंचालक) हाचेवरवीं गोवा कॅन्सर सोसायटी हे संस्थेच्या मानव सचिवाक तंबाखू सेवना आड केल्ल्या वावराखातीर भांगरापदक आनी प्रशस्तीपत्र मेळ्ळां.
पूरक नोंद – ‘कॅन्सर’
- कों. वि. सं. मं.
गोवा कोंकणी अकादेमी:
कोंकणी भाशेची आनी साहित्याची
