मुस्कट अशीर, नाकाच्यो पुडयो व्हड, दोळे बारीक आनी कान ल्हान आसतात.
गोरिलाचो स्वभाव शांत आसता आनी ताका एकांतवास आवडटा. पूण तिडायतकच मात तो एकदम क्रूर जाता. तांचो सुमार २५ जाणांचो एक पंगड आसता. ह्या पंगडाचो एक राखणदार आसता. गोरिला म्हातारो जातकच ताका पंगडांतल्यान भायर काडटात.
मदी आनी पिलां झाडार खोंप तयार करून रावतात, जाल्यार नर झाडासकयले खोंपींत रावता. गोरिला शाकाहारी आसून फळां, पानां असलें अन्न खाता. मादी गोरिलाक णव म्हयन्याउपरांत एके वेळेक एकूच पील जाता. रानांतल्या गोरिलाची पिराय सुमार ५० वर्सां मेरेन आसता.
दोंगरार रावपी गोरिलाची बेरिंगेई ही जात काँगो देगणांत रावपी गोरिलाचे जातीपरस व्हड आसता.
- - कों. विं. सं. मं.
गोलमेज परिशद:
हिंदूस्थानाच्या संविधानाविशीं चर्चा करपाक इंग्लंडांत तीन परिशदो भरल्यो, तांकां ‘गोलमेज परिशदो’ अशें म्हण्टात. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळ सुमार १९३० त खर जाल्ली. कायदेभंग, करबंदी, स्वदेशी बहिष्कार आनी असहकार चळवळ देशभर उज्याभशेन पातळटाली. चळवळ पालोवपाचें इंग्लीश सरकाराचें धोरण पळोवन हिंदी जनता आनीकूय नेटान उसळून येताली. अशे फाटभुंयेचेर राष्ट्रीय सभा काँग्रेस आनी ब्रिटीश सरकार हांचेमदीं वाटाघाटी करून समेट घडोवन हाडचो आनी संतप्त भारतीयांक शांत करचे, अशें कांय जाणांक दिसतालें. तातूंत, मि. स्कोलंब हाणें फुडाकार घेतलो. ताणें. प. मोतीलाल नेहरू, महात्मा गांधी, सर तेजबहादूर सप्रू. बॅ. जयकर. पं. जवाहरलाल नेहरू हांच्यो भेटी घेवन तांचेकडेन वाटाघाटी केल्यो आनी समेट घडोवन हाडपाच्या यत्नांक सुरवात केली. हिंदुस्थानांतल्या विंगडविंगड गटांच्या प्रतिनिधींनी एकठांय बसून उलोवणीं करून कांय निर्णय घेवचे, धोरण थारावचें आनी देशव्यापी चळवळ आटपांत हाडची ही मि. स्कोलंब हाची येवजण सगळ्यांनी मान्य केली. अशे तरेन गोलमेज परिशदेचो जल्म जालो. गोलमेज परिश्देच्या अंतर्गत आशिल्लें सारकेपणाचें तत्व घेवन चर्चा करपाचें ब्रिटीश सरकारान मान्य करपाक लावप, हें लेगीत हिंदी लोकांचें आनी काँग्रेसीचें जैत आशिल्लें.
महात्मा गांधीन हे परिशदेविशीं कांय अटी घाल्यो त्यो अश्यो: गोलमेज परिशदेंत हिंदुस्थानाक स्वराज्य दिवपाचो मुद्दो मांडपाक जाय, सरकारान सोर्या चेर बंदी हाडची, सविनय कायदेभंगाचे चळवळींतल्या कार्यकर्त्यांक बंदखणींतसून सोडचे. गोलमेज परिशदेंत वांटो घेवपाक राष्ट्रीय काँग्रेस सभा ज्या अटींचेर तयार आशिल्ली, त्यो अटी अश्यो:
१. ब्रिटीश साम्राज्यांतल्यान भायर सरपाचो हिंदुस्थानाचो हक्क स्पश्ट उतरांनी मान्य करपाक जाय.
२. हिंदुस्थानांत राष्ट्रीय सरकाराची थापणूक जावची आनी तें सरकार लोकांक जापसालदार आसचें (हें सरकात गांधीजीच्या ड्रॉकरा मागण्यांचेर विचार करतलें).
३. हिंदुस्थानान इंग्लंडाक दिवपाचें राष्ट्रीय रीण आनी हेर सवलती हांची चवकशी करपाचो अधिकार हिंदुस्थानाक आसचो.
४. संक्रमण काळांतलीं संरक्षक बंधनां हिंदुस्थानाच्या हिताचीं आसात काय ना, हें हिंदी लोकांचे प्रतिनिधी थारायतले.
हे चार मुद्दे मान्य केल्यार राष्ट्रीय सभेची कार्यकारी समिती कायदेभंगाची चळवळ फाटीं घेतले अशें काँग्रेसीन कळयलें. जप्त केल्लो माल परत करप, राजबंद्यांक मुक्त करप, वटहुकूम परत घेवप हीं ब्रिटीश सरकाराचीं मुळावीं कर्तव्यां आसात, अशें तांणी सरकाराक कळयलें. राष्ट्रीय सभेच्यो ह्यो अटी ब्रिटीश सरकारान मान्य केल्यो नात. देखून राष्ट्रीय सभेन पयले गोलमेज परिशदेंत वांटो घेतलोन.
पयली गोलमेज परिशद: पयली गोलमेज परिशद १२ नोव्हेंबर १९३० ते १९ जानेवारी १९३१ ह्या काळांत जाली. ब्रिटीश राजकी पक्षाचे १६ सभासद, संस्थानांचे १६ प्रतिनिधी आनी ब्रिटीश हिंदुस्थानचे ५७ अशा वट्ट ८९ सभासदांनी हे परिशदेच्या कामांत वांटो घेतलो. ह्या सभासदांत श्रीनिवास शास्त्री, डॉक्टर मुंजे आनी महमद अली हांचो आस्पाव आशिल्लो. ब्रिटीश सभासद हिंदुस्थानाक स्वायत्तता दिवपाक तयार आशिल्ले, जाल्यार हिंदी सभासदांनी संसदीय पध्दतीचें राज्य सुरू करपाची मागणी केली. इस्माली लोकांच्यो मागण्यो मान्य केल्याबगर स्वायत्तता स्वीकारपाक मुसलमान तयार ना, अशें तांचे प्रतिनिधी महंमद अली हाणें सांगले. हिंदुस्थानांत फेडरेशन (संघराज्य) स्थापन जावचें अशें थारायलें. ब्रिटिशांच्या ताब्यांत आशिल्ल्या प्रदेशाचें संघराज्य स्थापन करचें आनी मागीर संस्थानांनी तातूंत कांय विशेश अटींसयत सामील जावंचें, अशें संस्थानिकांनी मान्य केलें. हेभायर, प्रांतिक कायदेमंडळांतली व्दिदल पध्दत (Dyarchy) रद्द करची, मताधिकार १० ते २५ टक्के लोकांक मेळचो, हिंदुस्थानांतल्यान ब्रम्हदेश वेगळो करचो, सिंध मुंबय प्रांतांतसून वेगळो करचो, हिंदी तरणाट्यांक व्हडा संख्येन सैन्यांत प्रवेश मेळचो अशें थारायलें. डॉ. आंबेडकरान अस्पृश्यांखातीर स्वतंत्र मतदार संघाची मागणी केली. हेर अल्पसंख्यांकांनीं हे मागणेक तेंको दिलो. हिंदूंचें प्रतिनिधीत्व करपी स्प्रू-जयकर हांकांय अल्प्संख्यांकांचे प्रस्न सुटलेबगर कसलीच घटना तिगपाचीना, अशें दिसतालें.
मुसलमानांक खाशेले पध्दतीन संयुक्त मतदार संघ दिवपाचें थारायल्लें. मुस्लिमांक स्वायत्त राज्य दिवपाचें (Dominion) ब्रिटिशांनी मान्य करचें, हे अटीचेर मुस्लिम फुडार्यांरनी गोलमेज परिशदेंत वांटो घेतिल्लो. आपल्याक फाव तें संरक्षण दिवपाची तजवीज जाल्याबगर स्वतंत्र हिंदुस्थानांत आमी सामील जावंचे ना अशें मुसल्मानांच्या प्रतिनिधींनी जाहीर केलें.
सत्तांतराच्या काळांत ब्रिटीश गव्हर्नर जनरल म्हत्वाच्या विशयांनी निर्णय घेवपाचे आशिल्ले. ते लोकप्रतिनिधींच्या कायदे मंडळाच्या पालवान राज्यकारभार पळेतले अशें थारायलें. घटना तयार करपाचें थारायलें. जातीय समस्या सोडोवपाचें काम सरकारावरवीं समोपचारान, विचार-विनियम आनी वाटाघाटी करून जातलें, अशें थारायलें.
गोलमेज परिशदेच्या समारोपाचें उलोवप इंग्लंडाच्या पंतप्रधानान केलें. तातूंत ताणें आपलें धोरण कशें आसतलें हें स्पश्ट केलें. पंतप्रधान मॅक्डॉनल्ड हाणें प्रांतांक आनी मध्यवर्ती सरकाराक जापसालदार राज्यपध्दत दिवची अशें म्हळें. कांय काळमेरेन संरक्षण आनी परपराश्ट्रसंबंद हे विशय गव्हर्नर जनरल हांचेकडेन आसतले, अशें तांणीं फुडें सांगलें.
हे परिशदेंत वसाहतीक स्वराज्य, संयुक्त राज्यघटना, युरोपीय वेपार्यां क मेळपी सवलती, अल्पसंख्य जमाती ह्या विशयांचेर विस्तारान भासाभास जाली. पूण देशव्यापी जाल्ल्या काँग्रेसचे प्रतिनिधी परिशदेंत हाजीर नाशिल्ल्यान परिधदेचें म्हत्व कमी जाल्लें, हें सगळ्यांक दिसून आयलें. परिशदेचे निर्णय राष्ट्रीय काँग्रेस सभेन नामंजूर केले.
पयले गोलमेज परिशदेच्यो वाटाघाटी चालू आसतना भारतीय ब्रिटीश सरकार चळवळ चेपून उडोवपाचो यत्न करतालें. सरकाराक राज्य चलोवप कठीण जाल्लें. चळवळीक मात्सो उतार पडचो म्हूण सरकारान महात्मा गांधी] आनी ताचे इकरा वांगडी हांकां बंदखणींतसून सोडयले. शांतताय आनी एकचार हांची इत्सा परगटावपी एक पत्रक सरकारान जाहीर केलें. ह्या सगळ्यांचो महात्मा गांधीचेरूय परिणाम जावन ताचो आशावाद वाडलो. दिल्लीक व्हाईसरॉय आयर्विन आनी गांधीजी हांचेभितर वाटाघाटी जावन ‘गांधी-आयर्विन’ कबलात जाली. बहिश्काराची चळवळ फाटीं घेतली. राजबंद्यांक मुक्त केले. पूण व्हडलेंशें कांयच पदरांत पडलेंना, म्हूण हिंदी लोक आनी कांय फुडारी नाखूश आशिल्ले. वाटाघाटींनी स्वराज्य मेळोवप शक्य आसा, जाल्यार तें मुजरत मेळोवचें, तेखातीर ब्रिटिशांची सक्रीय मदत घेवंची अशें गांधीजीन सांगले आनी गोलमेज परिशदेच्या दुसर्याय अधिवेशनांत राष्ट्रीय सभेन वांटो घेवचो, अशें थारायलें.
दुसरी गोलमेज परिशद: दुसरी गोलमेज परिशद ७ सप्टेंबर १९३१ ते १ डिसेंबर १९३१ ह्या काळांत भरली. हे परिशदेंत वट्ट १२७ सभासदांनी
