करतल्यान मेळपी २५% उत्पन्न ग्रामपंचायतीक अनुदान म्हूण दिवपाची तजवीज केली. १९५४ त डॉ. काटजू हाचे अध्यक्षतेखाल स जाणांची समिती नेमली. हे समितीचे शिफारशीवेल्यान आनी त्याच वर्सा सिमला शारांत जाल्ल्या स्वराज्य मंत्र्यांचे परिशदेंत जी भासाभास जाली, ताचो आदार घेवन ग्रामपंचायतीच्या कायद्यांत बदल केलो. मुळाव्यो गरजो भागोवपावांगडाच ग्रामपंचायतीक न्यायदानाचो अधिकार दिवन न्यायपंचायत निर्मुपाची तजवीज तातूंत केली. १९५५ त नॅशनल डेव्हलपमेंट काउन्सिलान नेमिल्ल्या बलवंतराय मेहता हाचे अध्यक्षतेखाल नेमिल्ले समितीन २४ नोव्हेंबर १९५७ त आपलो अहवाल उजवाडायलो. ह्या अहवालांत शेती उदरगत कार्यावळींत थळाव्या लोकांक फुडारपण करपाचो हक्क दिवन थळाव्या लोकांचो गांवच्या कामांत सहभाग करून घेवंचो, हें तत्व मांडून ग्रामपंचायत, तालुका पंचायत समिती आनी जिल्हा परिशद ह्या तीन पांवड्यांत आस्पाविल्ल्या पंचायत राज्याची कल्पना मांडिल्ली. ह्या अहवालांत केल्ल्यो विंगडविंगड सुचोवण्यो उपरांत दर एका राज्यान आपले गरजेप्रमाण आपल्या कायद्यांत फाव ते बदल करून आपणायल्यो.
ग्रामपंचायत घडपाफाटली क्रिया: ग्रामपंचायतीचे पंच गांवचे मतदार लोक (ग्रामसभा) मनदान पध्दतीन वेंचून काडटात. वेंचून आयिल्ले पंच आपल्या मदल्या एकाची सरपंच आनी एकाची उपसरपंच म्हूण वेंचणूक करतात. ग्रामपंचायतीच्या वांगड्यांचो वट्ट आंकडो पांच ते पंदराभितर आसता. ग्रामपंचायतीचो कार्यकाळ चार वर्सांचो आसता. कांय पंचायतींत बायलो, अनुसूचित जाती-जमाती हांचेखातीर राखीव जागे आसतात.
ग्रामपंचायतीक आपले वर्सावळीचो सगळो हिशोब ग्रामसभेमुखार दवरचो पडटा. वर्सांतल्यान उणेंच दोन फावट तरी ग्रामसभेच्यो बसका जावपाक जाय असो नेम आसा. पंचायतीन संमत केल्ले सगळे थाराव चलणुकेंत हाडपाचो अधिकार सरपंचाक आसता. सरपंचाचे गैरहजेरेंत उपसरपंच हीं कामां करूंक शकता.
ग्रामपंचायतीकडेन हीं कामां सोंपयल्यांत:
१. भौशीक निवळसाण - भलायकी, थळावी उदकापुरवण, वखदपाणी आनी झाडप.
२. भैशीक बांदकाम – भौशीक रस्ते आनी गटारां बांदप, तांची जतनाय घेवप, रस्यांचेर उजवाडाची वेवस्था दवरप, सप्तकी बाजाराची वेवस्था करप, नोकरवर्गाखातीर घरां बांदप आनी गोरवांखातीर गोठो बांदप.
३. शिक्षणीक आनी संस्कृतीक कामां करप.
४. राखण - वांत राखनेवेवस्था दवरप, उजो पालोवपाचीं साधनां दवरप आनी तांची वेवस्था पळोवप.
५. प्रशासन – गांवांतल्या सगळ्या घरांक क्रमांक दिवप, घरांविशींची म्हायती पुंजावप, गांवांतल्या बेकार लोकांचो आंकडो दवरप, जे प्रस्न पंचायत पांवड्यार सोडोवप शक्य ना तांची म्हायती उंचेल्या अधिकार्यां क कळोवप, पंचायतीच्या सगळ्या वेव्हाराचीं पुस्तकां सांबाळप.
६. लोककल्याणाचीं कामां - जमीन सुदारणा कायदो चालीक लावप, अनाथ–अपंगूल लोकांची वेवस्था दवरप.
७. शेतउदरगत – शेतवड करपाक आदार दिवप, पडीक जमीन लागवडीखाल हाडप.
८. जनावर सुदारणा – कत्रिम रेतन केंद्र चलोवप, बर्याा जनावरांची पैदास करप.
९. गांवगिर्यार उद्येगधंद्यांक फाटबळ दिवप.
१०. राज्य सरकारान अधिकार दिल्यार आपलीं कामां बरे तरेन करपाक विंगडविंगड पंचायत समिती नेमपाचो अधिकार पंचायतीक आसा.
येणावळ: पंचायतीचेर सोपयिल्लीं गांवचीं कामां करपाखातीर आनी प्रशासनाखातीर लागपी खर्च भागोवपाक पंचायत सकयल दिल्ल्या येणावळ घटकांतल्यान फंड उबो करता:
(अ) कर आनी फी: हातूंत घर, वाहन, उद्येगधंदे, दुकानां, जायरात, दिवाबत्ती, ऑक्ट्रॉय, प्रमाणपत्रां, घरवांदावळ, फेरीबोट हांचेर आकारिल्ले कर आनी फी हांचे आस्पाव जाता.
(आ) विकास येवजण: गांवचे उदरगतीक हातभार लावपी कांय येवजण्यो पंचायत चलयता आनी तेवरवीं पंचायतीच्या फंडांत भर पडटा. देखीक – भाजीपालो रोवप, नर्सरी चलोवप, उदकापंप आनी ट्रॅक्टर भाड्यान दिवप, कुक्कुटपालन, दूद-पुरवण, इमारती भाडें, लघुउद्येग आनी कुटीरोद्येग.
(इ) रिणां: वयर नमूद केल्ल्या (आ) येवजण्यांखातीर आनी हेर कामांखातीर पंचायती सरकाराकडसून वा हेर पात्र संस्थांकडल्यान रीण घेवन येवजणी फुडें व्हरूंक शकता.
(ई) अनुदान:पंचायतीची दुबळी, अर्थीक परिस्थिती लक्षांत घेवन सरकार पंचायतीक एका खाशेल्या प्रमाणांत अनुदान दिता.
हेर देश आनी पंचायती: पूर्विल्ल्या काळांत हेर देशांतूय भारतावरी शासकीय वेव्हार सांबाळपी संस्था अस्तित्वांत आसल्यो. तांचे सुरवातीचें स्वरुप कुटुंबीक आसतालें. रशियांतली मीर (संवसार), दक्षिण स्लाव, सर्ब, बल्गेरीयन आनी हेर लोकांमदली जद्रुगा (इश्टागत), ब्रात्स्त्वो (भावपण), फ्रांसाची पारसोन्नेरियस ह्यो त्या काळांतल्या पंचायतींच्यो देखी आसात. जर्मनी आनी आयर्लंडच्या केल्ट लोकांमदीं असली संस्था आशिल्ल्याचे उल्लेख मेळ्ळ्यात. एकुणिसाव्या शतमानामेरेन हातूंतल्यो कांय संस्था अस्तित्वांत आसल्यो. कालांतरान यांत्रिकीकरण आनी येरादारी संचारणाची वाडटी वेवस्था, हाका लागून गांवच्या लोकांचे शाराकडेन वेव्हार वाडले. हाकालागून ग्रामपंचायतीचें स्वायत्त आनी कुटुंबीक स्वरुप बदल्लें.
गोंयच्यो ग्रामपंचायती: गोंय, दमण आनी दीव स्वतंत्र जायनाफुडें, गोंयांत १९६२ वर्सा गोंय सरकारान पंचायतीची थापणूक केली. सुर्वेक गोंय, दमण आनी दीव संघप्रदेशांत वट्ट १५९ पंचायती आसल्यो. उपरांत हो आंकडो वाडून १९८ चेर पावलो. गोंयांत हातूंतल्यो १८५ पंचायती आसात. ह्यो पंचायती १२ विकासगटांत वांटल्यात. सुमार ७,७०,००० लोक गोंयच्या पंचायत वाठारांत रावतात. सुमार ९५% गोंयचो वाठार ह्या पंचायतींनी आस्पावता.
गोंय राज्याचो ल्हान आवांठ मतींत घेवन गोंयाखातीर एकथरी पंचायत राज्य निर्माण केलां. हातूंत फकत गांवच्या पांवड्यार वावर करपी ग्रामपंचायतींचो आस्पाव जाता. तालुका पांवड्यार पंचायत समिती आनी जिल्हा पांवड्यार जिल्हापरिशद हे दोन थर गोंयांत नात. गांवांत, ग्रामपंचायतींबगर ग्रामसभा ही पंचायतराज्याक संलग्न अशी भौशीक सभा आसा. मतदार वळेरेंत नांव आशिल्ले गांवचे सगळे लोक हे सभेचे आपसुकूच वांगडी जातात. ग्रामसभेच्यो एक वर्सांत उण्यांत उण्यो दोन बसका जावंच्यो असो संकेत आसा. पयले बसकेंत फुडाराक जावपी ग्रामपंचायतीच्या कामांचेर भासाभास जाता. दुसरे बसकेंत, जाल्ल्या कामाचेर विचार जाता. पंचायतीच्या अधिकाराखाल येवपी खंयच्याय गजालींविशीं ग्रामसभा आपलें मत मांडूंक शकता. पूण ग्रामसभेचीं मतां पंचायतीचेर बंधनकारक आसनात.
तालुका थराचेर दरेक विकासगटांत विकास सल्लागार समिती आसता. हे समितीचेर सगळ्या विकासगटांत येवपी सगळ्या ग्रामपंचायतींचे सरपंच आसतात. विकासगटांत लागू जावपी मतदारसंघांतलो आमदार आनी खासदार, विंगडविंगड खात्याचे सरकारी प्रतिनिधी, समाकीक संस्थांचे प्रतिनिधी, अनुसूचित जाती आनी सनुसूचित जमातींचो प्रतिनिधी हे सल्लागार समितीचेर आसतात. विकास गट अधिकारी हे समितीचो चिटणीस आसता. अध्यक्ष आनी उपाध्यक्ष हांकां वांगडी वेंचून काडटात. ह्या मतदानांत सरकारी प्रतिनिधी आनी समाजीक संस्थांचे प्रतिनिधी हांकां वांटो घेवंक मेळना. दर म्हयन्यांत हे समितीची बसका जाता. त्या त्या विकासगटांतल्या
