मातयेभरवण जाल्लें.
दोंगरी आनी अशीर वाठाराक लागून हांगाच्यो न्हंयो सामक्यो नेटान व्हांवतात. न्हंयाचे प्रवाह खोल आनी अशीर जाल्यात. उदकांतल्यान येरादारी करपा खातीर खंयचेच न्हंयचो वापर जायना. कॅरिबियन वटेनच्या न्हंयांनी पावसाल्या दिसांनी हुंवार येतात.
हवामानः पॅसिफीक दर्यादेगेवेलें तापमान सादारण 10° ते 15° से. इतलें आसता. तें 26° ते 27° से. च्या वयर केन्नाच वचना. कॅरिबियन दर्यादेगांवेल्या सकयल्या वाठारांनी 20° ते 27° से. मेरेन तापमान आसता. ह्या वाठारांतले तापमान 32° से. मेरेन आसता. पॅसिफीक दर्यादेगेर चडसो मार्च ते सप्टेंबर ह्या तेंपार दक्षिण आनी नैऋत्य वाऱ्यांक लागून सुमार 125 ते 150 सेंमी. पावस पडटा. तो 200 सेंमी. परस वयर चडसो वचना. कॅरिबियन दर्यादेगेर वाऱ्यांक लागून सुमार 200 सेंमी. परस चड पावस पडटा. निकाराग्वा-कोस्टारिका शीमेचेर तो सगल्यांत चड म्हळ्यार सुमार 600 ते 650 सेंमी. मेरेन पडटा.
दोगरी वाठारांनी उंचाये प्रमाण तापमान उणें जायत वता. पावस चडसो मार्च ते सप्टेंबर ह्या तेंपार पडटा. कॅरिबियन वटेन आशिल्ल्या वाठारांनी वर्सभर पावस पडत आसता. वनस्पतः मध्य अमेरिकेच्या कॅरिबियन आनी त्या वटेनच्या दोंगराच्या देंवत्यांचेर पावसाची रानां आसात. ह्या रानांनी मॉहॉगनी, सीडार, रोजवूड, सिंकोना, बालसा, रबर ह्या सारके रुख वाडटात. पॅसिफीक वटेनच्या उण्या पावसाच्या वाठारांत रानां उणीं आसात, थंय पानझडी रुख आसात. ग्वाटेमालाची पॅसिफीक दर्यादेग आनी एल साल्वादोरचो उदेंते कडलो सकयलो वाठार हांगा सॅव्हाना प्रकारचें तण आसा. सामक्याच सुक्या वाठारांनी निवलांच्यो तरेकवार जाती सांपडटात. दोंगरी वाठारांनी उंचाये प्रमाण वनस्पत बदलता. ओक सारके थंड वाठारांनी वाडपी रुख उंचायेचेर आसात. सामक्याच चड उंचायेचेर पायन रुखांची रानां दिश्टी पडटात. 3,000 मी. परस उंचेल्या वाठारांनी आल्प्स प्रकारचें तण आनी रंगयाळीं फुलां फुलतात. दिसाचीं कुपां आनी रातचो पावस असल्या प्रकारच्या वाठारांनी (1,300 मी. ते 1,400 मी. उंच) शेळो, बेनुल्ली आशिल्ले रुंद पानांचे रुख आसात.
मोनजातः हांगाच्या रानांनी जाग्वार, तापीर, प्युमा सारकीं जनावरां कांय प्रमाणांत सांपडटात. हरण, माकड, वांस्वेल, चित्तो, रॅकून, साल हेय प्राणी हांगा आसात. न्हंयच्या उदकांत, मानगीं, कासव, मॅनाटी ही मोनजात जाल्यार सुकण्यामदीं रानवटी टर्की, हांयसां, पाखे, लटोका, सोबीत पाखांचो केटझल् हीं आसात. ते भायर पाके, कोळी, मुयो, जळारां ह्या सारके किडे आनी उदकांत कालवां आनी सुंगटां बऱ्याच प्रमाणांत मेळटात.
खनिज संपत्तीः मध्य अमेरिकेंत खनीज संपत्ती चडशी ना. ग्वाटेमालांत थोडा चांदी मेळटा. एल् साल्वादोरच्या वायव्य वाठारांत चांदी, भांगर, पारा (Mercury) शिशें, जाल्यार हाँडुरस आनी निकाराग्वांत थोडी भोव चांदी आनी भांगर आसा. पूण वेपाराचे नदरेंतल्यान खणींतली संपत्ती व्हडल्याशा उपेगाची ना.
अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानाः अस्तंतेवटेनचो सगळ्यांत चड उदरगत जाल्लो देश. क्षेत्रफळ 93,63,123 चौ.किमी. आंवाठाचे नदरेन जगांत चवथो व्हडलो देश. लोकसंख्या 24,10,77,000 (1986) सादारणपणान ह्या देशाचो अमेरिका असोय उल्लेख करतात. डिस्ट्रिक्ट ऑल कोलंबिया सयत एकावन्न घटक राज्यांचो आस्पाव ह्या देशांत जाता. अलास्का आनी हवाई हीं राज्यां मुखेल भूंयेसावन पयस आसात. हीं राज्यां सोडून देशाचो विस्तार 25° 7’ ते 49° 23’ उत्तर आनी 66° 57’ ते 124° 44 ’ अस्तंत असो आसा. अलास्का उत्तर अमेरिकेच्या वायव्य वाठारांत जाल्यार, हवाई जुंवे उत्तर अमेरिकेच्या अस्तंत दर्यादेगे सावन 3,200 ते 4,800 किमी. अंतराचेर पॅसिफीक म्हासागरांत आसा. मुखेल भुंयेचे उत्तरेवटेन कॅनडा (शीमेची लांबाय 3,240 किमी.) आनी अस्तंतेवटेन पॅसिफीक म्हासागर (दर्यादेग 4,393 किमी.) आसा. उदेंत अस्तंत अंतर 4,480 किमी. आनी दक्षिण उत्तर अंतर 2,560 किमी. आसा. राजधधानी वॉशिंग्टन.
भूंयवर्णनः मुखेल भूंयेचे भुगोलीक नदरेन स सभावीक वांटे जातात 1.ईशान्येवटेनचो वाठारः हाचेय फुडें ददोन वांटे जातातः
(अ) न्यू इंग्लंड- ह्या वाठारांत अॅपालॅचिअन पर्वताचो उत्तर वाठार आनी ताचे उदेंतेच्या दर्यादेगेवटेनच्या मळांचो आस्पाव जाता. ह्या वाठाराच्या अस्तंत शीमेवयल्यान हडसन न्हंय व्हांवता. अॅपालॅचिअन पर्वत अस्तंतेवटेन आसा आनी ती भूंय फातरांची आसा. दोंगरावळींची उंचाय 1,800 मी. परस मात्शी चड आसा. दर्या वटेनचो वाठार फातरा-खडपांचो आसा, आनी तो सकयल खचला. ताका लागून थंय दर्यादेग तयार जाल्या. हांगाच्यो बऱ्योचशो न्हंयो तांचेर आशिल्ल्या धबधब्यांक लागून येरादारी खातीर उपेगी पडनात. हांगाच्या सगळ्यांत व्हड कनेक्टिकट न्हंयची लांबाय 560 किमी. आसा. (ब) अॅपालॅचिअन पर्वताचो मदलो आनी ताच्या लागचो वाठार- ह्या वाठारांत अस्तंतेवटेन अॅपालॅचिअन पर्वत आसा आनी उदेंतेवटेन अॅटलांटिक म्हासागराच्या देगेमेरेन मळ पातळ्ळां. दर्यादेग तोंकाळ फातरांची आसा. दर्याचें उदक कांय जाग्यांनी भितर सरिल्ल्यान डेलावॅअर, सस्व्केहॅना हे सारक्यो न्हंयो उदेंतेवटेन व्हांवत वचून अटलांटिक म्हासागराक मेळटात. ह्या न्हंयांच्या मार्गांतय बरेच धबधबे आसात.
2. आग्नेयेवटेनचो सकयलो वाठारः अॅपालॅचिअन पर्वत आनी आग्नेयेवटेनचो दर्या हांचे मदीं हो सकयल्लो वाठार आसा. ह्या वाठाराची दर्यादेग बरीच नीट आसा. हाची सरासरी रुंदाय 320 किमी. आसा जाल्यार उत्तरेवटेन आनी वायव्यवटेन अॅपालॅचिअन पर्वताच्या मुळसा कडेन 180 ते 360 मी. उंचायेचो पीडमाँट हो पठारी वाठार आसा. हें पठार आनी अॅपालॅचिअन पर्वत पोरन्या घट खडपांचे तयार जाल्ल्यान तांच्या भायल्या शीमांचेर न्हंयांच्या पात्रांत धबधबे आसात. फ्लॉरिडा द्वीपकल्पाचो (peninsula) ह्या वाठारांत आस्पाव जाता. ह्या द्वीपकल्पाच्या दक्षिण वाठारांत सरोवरां आनी चिखलाचो वाठार आसा.
3. मदलो सकयलो वाठारः ह्या वाठारांत मिसिसिपी न्हंयचें देगण आसा. मिसिसिपी आनी तिची उपन्हंय मिसुरी ही उत्तर अमेरिकेंतली सगळ्यांत चड लांबायेची (सुमार 6,400 किमी.) न्हंय. हे न्हंयेतल्यान बऱ्याच प्रमाणांत चिखोल व्हांव न येता आनी मेक्सिकोच्या आखाता कडेन सांचून उरता.
4. अस्तंतेवटेनचो मळांचो उंचलो वाठारः मिसिसिपी न्हंयच्या देगणाच्या अस्तंतेवटेन सकयल्ल्या वाठाराची उंचाय वाडत वता, आनी रॉकी पर्वता लागीं ती 1,500 ते 1,800 मी. मेरेन वाडटा. रॉकी पर्वता वळींच्या उदेंते वटेन 800 किमी. रुदांयेचो उंचलो मळांचो वाठार आसा. रॉकी पर्वता वयल्यान मळांच्या वाठारांनी व्हांवपी न्हंयानी खोल देगमां तयार केल्यात.
5. रॉकी पर्वतावळ आनी पठाराः ह्या देशाच्या 1/3 अस्तंत वाठारांत पर्वतावळी आनी पठारां पातळ्ल्यांत. ह्या वाठाराक जरी सादारणपणान ‘रॉकी’ पर्वतावळ म्हणटात तरी तातूंत रॉकी पर्वता भायर सिएर्रा नेवाडा, कॅस्केड आनी कोस्टल ह्योय दोंगरावळी आसात. ह्यो वळी दक्षिण-उत्तर पातळ्ल्यांत. तांची सरासरी उंचाय 500 मी. परस चड आसा. पूण तांची तेमकां 4,000 मी. परस ऊंच आशिल्ल्यान सदांकाळ
