प्रमाण मानल्यार म्हणूं येता.पूण वर्णभेदांची कल्पना चातुर्णाचे कल्पनेक खूब लागीं आशिल्ली, हें मत न्हयकारप शक्य ना.
फाटल्या हजारांनी वर्सा, समाजांत जायते बदल घडले,पून तांचो चातुर्वणर्याचे संस्थेचेर कसलोच परिणाम घडून आयलो ना.सगळ्या तरेंच्या विरोधाक तोंड दिवन ती तरतरुन वाडली.भारतांतलो चातुर्वणर्य समाज वा संस्था सगळ्या गजालींनी परिपूर्ण,सार्वभौम आनी संस्कारांकित आसा. भारतांत दरेका वर्णाक वर्णविशिष्ट संस्कार आसात.अध्ययन करप आनी शिकोवप हीं बुध्दीजीदी कामां ब्राहाणांचीं,प्रजेची राखण करप हें काम क्षत्रियांचें,शेत आनी वेपार वैश्यांचो,वयल्या तीनूय वर्णांची सेवा करप हें काम शुद्रांचें कर्तव्य अशें शास्त्रकारांनी म्हळां.वयल्या चार वर्णांत उंच – उणाकाची कल्पनाय भितर रिगल्या. ब्राहाण हो म्हान वर्ण, तेउपरांत क्षत्रिय, वैश्य आनी निमाणें शूद्र असो क्रम येता.पयलीं ह्या चारुय वर्णांचीं कामाम क्रियांच्या रुपांत आसलीं.फुडें ह्या चारुय वर्ण संस्कारांकित जाले.हाचो परिणाम असो जालो कि कर्मदष्ट वर्ण आनी संस्कारदश् वर्ण हातूंत विसंगती दिशटी पडपाक लागली.संस्कार ब्राहाणाचो पूण कर्म शुद्राचें अशी परिस्थिती निर्माण जाली. वयले परिस्थितीक तोंड दिवपाक धर्मशास्त्रांत आपदूधर्म ह्या प्रकरांचो जल्म जालो.जल्माक येवपी दरेक आपणा वांगडा पुर्वजांच्या वेवसायाचे आनी गुणांचे संस्कार घेवन येता,अशी धर्मशास्त्रकारांची कल्पना आसा.फुडें हे कल्पनेक कर्म आनी पुनर्जल्म ह्यो कल्पपना येचन दसल्यो, जेवरवीं वर्णवेवस्था ही जल्माचेर आदारिल्ली आसा, अशें मत अस्तित्वांत आयलें.चार वर्ण कोणें कोणाखातीर केले हाचेविशीं मनून अशें सांगलां (1.31) लोकानां तुविवदध्यर्यं मुखबाहुरुपादत ब्राहाणं क्षत्रियं वैश्य शूदं च निरवर्तयत अर्थ लोकांचे स्वागीण उदरगतीखातीर परमेशवरन आपल्या तोडांतल्यान ब्राहाण, भुजांतल्यान क्षत्रिय, छातयेंतल्यान वैश्य आनी पांयांतल्यान शुद्रांची निर्मणी केली. वायू पुराणांत ब्राहनाची उत्पतीसप्तर्षीपसून आनी क्षत्रिय –वैश्याची मनुपसून जाल्याचें सांगलां.ना. गो. चापेकराच्या मतान आयचो समाज पूर्विल्ल्या काळांत अखंड आसलो.फकत तातूंत शुद्राचो आस्पाव नासलो.वयलें मत सत मानल्यर भारतांतल्या अखंड समाजाचे विंगड विंगड जाती धर्मात कुडके कशे आनी कित्याक पडले हया जातींक चातुर्वण्याचे बसकेंत बसोवपी व्हड विदान कोण आदी प्रस्नांच्यो जापों खं खंयच्यान ग्रंथांत मेळना.समाजाच्या चार विभागांक वर्ण हें उतर रंग ह्या अर्थान लायिल्लें पळोवपाक मेळटा.देखीक ब्राहाण गोरे, क्षत्रिय तांबडे,वैश्य हळडुवे आनी शुद्र काळे,ह्या चार रंगांचे वा वर्णांचे समाज एकठांय हाडून तांचे चातुर्वण्य घडयले आसूंये, नाजाल्यार एकाच वर्णाच्या लोकसमूहाक वातुर्वण्य म्हणप समा दिसांचें नासलें.स्मतिग्रंथांप्रमाण एकाच समाजाचे चार समाज घडले, अशें मनल्यार तांच्यो चालीरिती समान आसपाक जाय आसल्यो, पूण तशें दिसना. स्मतिकाळार एकाचे चार वर्ण जाले अशें मानल्यार ते पयलीं समाज एकूच आसपाक जाय आशिल्लो. पूण एकत्वाचो पुरावो मात मेळना.पूर्विल्ल्या साहित्यांत लेगीत वसिष्ठ-विश्वमित्राचे कलह दिशटी पडटात. जो संघर्श दोन व्यक्तींमदलो नासून क्षत्रिय आनी ब्राहाण ह्या दोन जातींमदलो आसा. वेदकाळांतूय क्षत्रियांमदीं ऋषी आसतालो.तांकां राजर्षी म्हणटाले. ब्राहाणय झूज म्हळ्यार क्षत्रियांचो धंदो करताले. क्षत्रिय ब्राहाणांचो वेवसाय करुन ब्राहाण जाताले.ब्रहा वा मंत्र वा वेद रचप वा म्हणप हो जाचो वेवसाय आसलो,ते ब्रहाण आसले. ह्या ब्राहाणांक सगळ्यांत पयलीं रक्तवर्ण क्षत्रिय मेळ्ळे तेन्ना एका वर्णाचे दोन वर्ण जाले. ब्राहाणांक क्षत्रियसगळ्यांत पयलीं मेळ्ळे,म्हूण ब्राहाणांउपरांत तंचो क्रमांक लागलो.अशेंच तरेन वैश्यांचो क्रम तिसरो आनी शुद्रांचो चवथो लागलो.ब्राहाण आनी क्षत्रियांचो पूर्वज जशे विंगड आसले तशे धर्मूय वेगवेगळे आसले.ब्राहाणाचो धर्म श्रौत आसलो, तर क्षत्रियांचो धर्म स्मार्त आसलो (वायू पुराण 57.40-41).वैश्यांचो धर्म वयल्या दोन धर्मापरस वेगळो आसलो. शुद्रांचो धर्म वयल्या तिगांपरस वेगळो आसलो. अशे हे चार स्वतंत्र समाज एकठांय हाडपाचो यत्न त्या काळावेल्या समाजसेवकांनी केलो.चातुर्वण्याचे धर्मम आनी नेम.धर्मसूत्रांत चातुर्वण्याचे आचाराचे नेम म्हळ्यार धर्म सांगल्यात.हातूंत चारुय वर्णांनी स्वताच्या वर् वर्णांत आनी हेर वर्णांवांगडा कशें वागाचें, तें सांगलां.चत्वारो वर्णा ब्राहाणक्षत्रियवैश्यशुद्रा.तेक्षां पूर्वो जल्मत श्रेयान अशूद्राणामदुष्टकर्मणामुपनयनं वेदाध्ययनमग्न्याध्येयं फलवन्ति च कर्माणि शुश्रूषा शुदस्येतरेषां वर्णानाम अर्थ. ब्राम्हण, क्षत्रिय, वैश्य आनी शूद्र अशे चार वर्ण आसून तातूंत पयलो वर्ण तातूंत पयलो वर्ण सगळ्यांत क्षेष्ठ आसा. शुद्र सोडून हेर तीनूय वर्णांचीं उपनयन, वेदाध्यायन आनी अग्नाधेय आदी कर्मां फलाक येतात. शुद्रान हेर वर्णांची सेवा करुन पोट भरपाचें आसता.बायल आनी शुद्र हांणी व्रतप्रसंगार भाशण करचें न्हय,अशें बौध्व धर्मसूत्र म्हणटा.तेचबराबर ब्राहाणांक चार वर्णांच्यो,क्षत्रियांक तीन वर्णांच्यो,वैश्यांक दोन वर्णांच्यो बायलो करपाक कसलीच हरकत ना अशें तातूंत सांगलां.शूद्र मात फकत आपल्या स्ववर्णाची बायल करुंक शकता.ब्राहाणान शुद्राचें घरचें अन्न खावचें न्हय, शूद्र बायलेकडेन लग्न जांवचे न्हय, जर एकाद्रो उच्च-वर्णींय शूद्र बायले कडेन लग्न जालो तर ताचें निसंतान जातलें,अशें वसिष्ठान म्हळां.जो ब्राहाण वेदाध्ययन करतकच वेदान्ताचो विचार करीना,तो वंशापरंपरेन शुद्राचे लायकीचो जावन पुजेक अपात्र थारता.,अशें उशनसंहितेंत म्हळां.शंखस्मतींत चार वर्णांचे सामान्य धर्म सांगून शुद्रांनी आपल्या वयल्या तीनूय वर्णांची सेवा करुन पोट भरना जाल्यार विंगड विंगड कलाप्रकार आनी शिल्पकर्मां करुन आपल्या पोटा- पाणयाची गरज भागोवची, अशें म्हळां.ब्राहाण कितलोय अविदान आसल्यार लेगीत ताका व्हड मानचो , अशें क्षत्रिय मनू म्हण्टा.आपस्तंब, बौधायन हे ब्राहाण सूत्रकार मात अविदान ब्राहाणाची निंदा करतात.पूण मनूउपरांत आयिल्या चडशा स्मतिकारांनी मनूचेंच मत उखलून धरिल्लें दिशटी पडटा.याज्ञवस्क्यान चार वर्णांभितल्ले दिजाचे सगळे संस्कार समंत्रक जवचे.दिजांनी शुद्र बायलेवांगडा लग्न जावचें न्हय, अशें परशरान सांगलां. पूण दास, म्हालो, गोपाल हे शूद्र ताणें भोज्यात्र थारायल्यात. पराशरान गायऋ मंत्र समजनाशिल्या ब्राहाणांची निंदा करुन तांकां शुद्रांपरस अपवित्र मानल्यात. अग्निकार्य, संध्या आनी वेदाध्ययक करपी ब्राहाण शूद्र आशिल्ल्याचें ताणें सांगलां.अत्रीन देव, मुनी, शूद्र, पशू, म्लेच्छ आनी हेर अशे ब्राहाणांचे धा प्रकार सांगल्यात. क्रियाहीन,मूर्ख, धर्मभ्रश्ट आनी निर्दय ब्राहाणांक तो चांडाळ ब्राहाण म्हण्टा. शुद्राक वर्णत्वाक लागून धर्मूय आसपाक जाय, अशें व्यासान सांगता. न्यायकाळार धंघावेल्यानशुद्रांच्यो विंगड विंगड जाती जावपाक लागिल्लो देखीक म्हालो, गोरवां राखणो, कुंभार, वेपारी , माळी, सावकार, कारकून आनी हेर.
