शूद्र लोक, देवलाच्या काळार चित्र, नत्य, गीत, वाघ ह्या कलांतूय मुखार सरिल्ले. स्मतिकाराच्या वयल्या मतावेल्यान ज्यो कांय गजाली स्पश्ट जातात त्यो अश्यो, 1. वयल्या तीन वर्णांभितर त्या काळार लग्न संबंद आसताले. 2. त्या काळार समाजांत शाकाहार आनी मांसाहार हे दोनूय अहार चलताले 3. धर्मशास्त्रकारांनी क्षत्रिय आनी वैश्य वर्णिंयापरस ब्राहाण आनी शूद्र धर्मीयांच्या आचार धर्माचेंच चड वर्णन केलां. 4. स्मतिवाडम प्रमाण शूद्र आपले परिस्थितींत बदल घडोवन वयर सरिल्लो दिसता. महाभारतांत चातुर्वण्य हे जल्माचेर आदारुन आसतात, हें मत न्हयकारिल्लें दिसना, तरीय महाभारतकारांची चातूर्ण्याविशींचीं मत मतां खूब उदार आसात, अशें म्हणूं येता. महाभारताच्या वनपर्वात यक्षाच्या ब्राहाणाविशींच्या प्रस्नाक जाप दितना युधिष्ठिर म्हण्टा- कुल,स्वाध्याय वा ऋत ह्यो गजाली ब्राहाण जावपाक उपेगी पडनात.सदाचारावरवीं ब्राहाण घडटा.चारुय वेद जाणा जाल्लो ब्राहाण दुर्गणांनी जर भरिल्लो आसत, तर ताका शूद्रापरस हीन लेखचो.भविष्य पुराणांत दुसर्या एका जाग्यार वर्णभेद आनी जातीभेद कत्रिम आशिल्लयाचे सांगून सगळे मनीस समान अधिकाराचे आसात, अशें स्पश्ट म्हळां.मनू हो तेण्नाच्या लोकांमदल्यान क्षत्रिय आनी वैश्य वर्णांक फावसो मनीस वेंचतालो अशें दिसा, तर सप्तर्षी हे ब्राहाण वर्णाक फाचसो मनीस वेंचताले जावंये ज्या लोकांचो हातूंत आस्पाव जाय नासलो तांकां शूद्र मानताले.कतयुगाचे सुर्वेक ब्रहादेवान वर्णाविभाग करुन तांचे धर्म सांगले,पून ते धर्म लोकांनी पाळ्ळे ना म्हूण त्रेतायुगांत मनून पर्थून वर्णविभाग केले, अशें वायुपुराणांत म्हळां.मनशांभितर जीं गुणकर्मा दिसून येतात त्याप्रमाण तांकां विंगड विंगड कर्मांत घालचे अशें सांगून आपले विशींचें मत अशें भागवतांत सांगलां.ब्राहाण संबंदांतल्यान शुद्र बायलेगेर जल्मल्लें भुरगें,ज्मावेल्यान आनी बिजावेल्यान शुद्र आस आसले तरी तप आनी बया कर्माच्या मालवजार जल्मल्या उपरांतच्या सातव्या युगासावन वयल्या वर्णांत वता आनी स्वताच्या वर्णाचो उत्कर्ष करता.सातव्यायुगासावन शुद्र आवय-बापायगेर वर्णाचो उत्कर्ष करता.सातव्या युगासावन शुद्र आवय-बापायचेर जल्मल्लो शूद्र ब्राहाण वर्णांत वता.क्षत्रिय, वैश्य हांकांय होच कायदो लागू जाता.महाभारताच्या शांतीपर्वांत लेगीत पुण्य जोडपी कार्य केल्यार वयलो वर्ण मेळटा आनी पापकत्यां केल्यार सकयल्या वर्णाची प्राप्ती जाता,अशें म्हळां. भगु ऋषीच्या वचनान वीतहव्य राजा ब्राहाण जाल्याचो उल्लेख महाभारताच्या अनुशासन पर्वांत आयला. आवय-बापूय अज्ञात आशिल्या भुरग्याक जो आपलो पूत म्हूण सांबाळटा,ताचो वर्ण त्या भुरग्याक प्रप्त जाता अशेंय महाभारताच्या अनुशासन पर्वांत सांगलां.नीच कुलांत जल्म घेवन उच्च कुलांत पाविल्ले जायते ऋषी आसात.व्यास कैवर्त बायलेसावन,पराशर चांडाळ बायले सावन आनी वसिष्ठ गणिकेसावन जल्माक आयिल्लो.महाभाररतांतले ऋष्यशंग, कश्यप वेद,तांड, कप, कक्षीवान, कमठर्दीं ऋषी, यवक्रीत, द्रोण,आयू, मतंग, देत, कप, कक्षीवान, कमठार्दी ऋषी , यवक्रीत, द्रोण, आयू, मतंग, देत, कप,, यवक्रीत, द्रोण, आयू, मतंग, देत, कप,कक्षीवान आयिल्लो. महाभारतांतले ऋष्यशंग,, कशयप, वेद, तांड, कप, कक्षीवान, कमठाद्री ऋषी, यवक्रीत, दोण, आयू, मतंग, देत,दुदप, मात्स्य नीच कुलांत जल्म घेवनय स्वबळार ब्राहाणत्वाक पाविल्ले.विश्वामित्र क्षत्रिय आसून लेगीत ताणें ब्राहाणत्व प्राप्त करुन घेतिल्लें आनी आनी वसिश्ठान ते गजालीक मान्यताय दिल्ली.पुराणकाळांत वर्ण हो कुलावेल्यान थारनासतन गुणांवेल्यान थारतालो.वातुर्णय आनी चातुर्वय(चार वर्गानी वांटिल्लो समाज)हंची बुन्याद श्रम वा कश्ट ह्या गजालींचेर उबारल्या.चातुर्णगय हो वैयक्तितक आसून तातूंत कोणाकूय स्वबळ आनी स्वगुणाच्या मालवजार व्हड पद मेळोवप श्क्य जाता तर चातुर्वण्यांतल्या व्यक्तीक वा मनशांक वर्णमर्यादेची सांखळ तोडपाक मेळना.चातुर्ण्यात आनुवंशिकता आनी जल्मजाती उत्पत्र जातात.हाचे उरफाटें वातुर्वग्यांत जल्मजाती आनी आनुवंशिकता.हांकां म्हत्व आसना. चातुर्णय ल्हान-व्हड, ऊंच – उणाक ह्या गजालीक चड म्हत्व दिता. चतुर्वग्यात हे भेद आसनात.चातुर्वण्याचो उल्लेख ऋग्वेदांतल्या पुरुष सुक्ताच्या धाव्या मंडलांत आयला म्हूण ही वर्णवेवस्था आर्विल्ली म्हणप समा न्हय.पूर्विंल्या मंडलाच्या चातुर्णण्याच्या उल्लेखावेल्यान हीवर्णवेवस्था वेदकळापयलीं सावन अस्तित्वांत आसली जी जल्मजात आसली अशें म्हण्टात. चातुर्वणर्य ऋग्वेद काळार घडपाक लागले आनी यजुर्वेदकाळार पुर्णत्वाक पावले,अशें जाणकार म्हणटात.विज्ञान आनी चातुर्वण्य मनू आनी हेर स्मतिकारांनी वंशीक दायज ह्या सिध्दान्ताक म्हत्व दिवन चातुर्ण्याचो पुरस्कार केलो.ह्या सिध्दान्ताप्रमाण बापायचे वा आवयचे गगूण स्वभाव,विसाव्या शतमानांत सर फ्रांसिस गाल्टन हाणें तर असो एक विचार मांडलो की समाजांतल्या दरेक वर्गांतली कर्तबगार कुळां वेचून काडून तांचो मजगतीं ल्न संबंद घडोवन हाडल्यार देशाखातीर कर्तबगार लोकांची पिळगी निर्माण जावं येता.रसो, कार्ल माक्स, लामार्क,कॅमेरार, डरहॅम, डार्विन ह्या विद्रानांनी,तेचपरी समाजवादी आनी पुरोगामी लोकांनी सर फ्रांसिस गाल्टन आनी वंशीक दायजाच्या सिध्दांताक व्हड विरोध केलो.तांच्या ताप्रमाण जल्मापरस शिक्षण, परिस्थिती आनी संस्कार हाचेवरवीं कुळामदली विशमता नश्ट जावं येता. प्राणिशास्त्राच्या सिध्दान्ताप्रमाण जल्मल्या भुरग्यांत कुळाचे गूण येता आसले तरी बापूय भुरग्यांत तशेंच एकाच बापायच्या वेगवेगळ्या भुरग्यांत अंतर पडिल्लें दिसता.इतलेंच न्हय तर जुंवळ्या भांवडांक जर विंगड विंगड परिस्थितींतल्यान वच्चे पडलें, तर तांची दोन वेगवेगळी व्यक्तिमत्वां दिशटी पडटात.कर्तबगार घराण्यांत कर्तबगार मनीस ल्माक येता नी तातूंत परिस्थिती वा शिक्षणाप्रमाण बदल जावंक शकना,अशा तत्वाचेर आदारिल्ली चातुर्वण्य वेवस्थेची बसका तिती बरोबर ना, हें खुबशा देखींवेल्यान दाखोवंक येता.देखीक . वाल्मीको पागप्याचो,व्यास आंकवार आवयचो,कोलंबस आनी शेक्सपियर विणकयाचो, क्रामवेल सोरो तयार करप्याचो, वाशिंग्टन शेतकरयाचो, डेमास्थेनिस हत्यारां पाजप्याचो, सॅक्रेटीस फातर फोडप्यांचो,स्टॅलिन चामाराचो,मुसोलिनी लोखणाच्यो वस्तू घडप्याचो,मल्हारराव होळकर धननगराचो चलो आसलो.सधाचे विज्ञानयुगाचे परिस्थतींत चातुणर्याची कल्पना खंयचेच फार्केंत बसना. तेचपरीसधाच्या युगांत ती वेव्हाराक धरुनूय दिसना. -कों. वि. सं. मं. चानी. विभाग पष्ठवंशी वर्ग स्तनिवर्ग गण कंतक कूळ सायूरीडी चानयो ल्हान वा मध्यम आकाराच्यो आसतात.तांची कूड ल्हान हुंदरायेदी आसता, ती सौंशायेदी लेगीत आसूं येता. चानयेची लांबाय 10 70 सैमी.आसून वजन 6 किग्रॅ. लेगीत आसूं येता. कूड शी नाजूक आसता.त्या मानान दोळे मोटे आनी भायर सरिल्ले आसतात.चानयेचे फाटले पंय बळीश्ट आसून शेंपडी लांब आसता.तिची शेंपडी केंसांचो गोंडो कसो आसता. झाडाचेर रावपी चानयो आपले शेंपडेचो वापर संतोलक (कुडीचो तोल सांबाळपी म्हूण करतात. तांच्या फुडल्या दोनूय पांयांक चार बोटां आनी फाटल्या पांयांक पांच बोटां आसतात फ्लाईग स्कवीरल हे जातीचे चानयेक फुडल्या ते फाटल्या पांयांमदीं एक कातीचो पडडो आसता.
