जयकर, मुकुंद रामराव-जयदेव' कॉकर्णी विश्वकोश : १ साहित्य अकादेमीची मान्यताय मेळ्ळ्या. जालो. चष्मशाही, निशात, नसीम ह्यो बागो, गुलमर्ग, खिलनमर्ग, सोनमर्ग हे सैमीक वाठर, पहलगाम, अमरनाथ, लिद्दार दरी, हरमुख, नंगापर्वत हीं हमदान, हजरतबाल आनी पत्थर ह्यो मशिदी राज्यांतलों हीं कांय - कों. वि. सं. मं. ཧྥ་ཕ་རྒུར། ཨཱ་ཙཱརྱ་ रामरावः (जल्मः १३ नोव्हेंबर १८७३, मुंबय; मरणः १० मार्च १५९, मुंबय). विद्यालय आनी सेंट झेवियर महाविद्यालय ह्या विद्यालयांनी शिकप घेतलें १९१९ त पंजाबांत जाल्ल्या हत्याकांडाची चवकशी करपाखातीर काँग्रेसीन एक समिती नेमिल्ली, तिचो तो वांगडी आशिल्लो. ताणे स्वातंत्र्याचे चळवळींत सक्रिय असो वांटो घेतलोना; तरी लेगीत राजकी वाटाघाटीत मध्यस्थ म्हूण ताणे काम केलें. हे नदरेन गांधी-आयर्विन कबलात (१९३१) आनी पुणे कबलात (१९३२) हातूंत ताणे केल्लो वावर मोलाचो आसा. मुंबयच्या विधिमंडळांत ताणें १९२३-२६ ह्या काळांत स्वराज्य पक्षाचे फुडारपण केलें. फुडें तो मध्यवर्ती विधिमंडळांत राश्ट्रीय पक्षाचो पालवी फुडारी आशिल्लो (१९२६-३०). सुर्वेक तो स्वराज्य पक्षांत आशिल्लो. उपरांत ताणे केळकर आनी हेरांवांगडा प्रतिसहकार पक्ष काडलो. तो प्रिव्ही कौन्सिल आनी फेडरल कोर्टातूय न्यायाधीश जालो. तिनूय गोलमेज परिशदांची तो वांगडी आशिल्लो. फुडें ताका संविधान समितीचो वांगडी म्हूण घेतिल्लो; पूण पुणे विद्यापीठाची थापणूक हो ताची मोलादीक आनी म्हत्वाचो वावर स्वराज्य फंडाक तशेच शिक्षणीक, समाजीक आनी सांस्कृतिक मळार ताणे 'studies in vedanta' हें पुस्तक संपादित केलें आनी 'मराठा मंदिर ह्या नेमाळ्यांतल्यान हिंदू धर्माविशींचे आपले विचार परगटायले. ताची आपजीण "The story of my life (२ खंड, १९५८-५९) आशिल्ली. तीचे इंग्लीश उलोवप प्रभावी जातालें. शास्त्रीय संगीताचोय ताणे अभ्यास केल्लो. – कीं. वेि. सं. मं. जयदेवः (जल्म तशेच मरणः सुमार बारावी शेकडो). जी थोडीभोव चरित्रात्मक म्हायती मेळटा ती अशीः ताचो जल्म अस्तंत बंगालांतल्या बीरभूम जिल्ह्यांतल्या केदुबिल्व (सद्याचे केंदुली) गांवांत जगन्नाथपुरीलागसार आसून, थंयच जयदेवाचो जल्म जालो, अशेय कांय जाणकारांचे मत आसा. ताच्या बापायचे नांव भोजदेव आनी आवयचे तांणी जगन्नाथाची भक्ती केली. जगन्नाथाचे कृपेन तांकां जयदेव हो चलो ७९६ म्हळां. जयदेव हो संस्कृत भाशेची पंडीत आनी कवी आशिल्लो. ताच्या कवित्त्वाची कीर्त आयकून उत्कलाचो राजा एकजात कामदेव हाणे ताका दिलो. ताच्या दरबारांत आसतनाच जयदेवान ‘गीतगोवेिंद' हें आपलें नामनेचे काव्य रचलें. पूण कांय आख्यायिकांत जयदेव हो बंगालांतल्या ‘मंडलपंजी' ह्या उत्कल राज्याचे बखरीप्रमाण वैष्णवपंथीय राजा जयदेवान आपल्या 'गीतगोविंद’ काव्यांतलें दरेक गीत खंयच्या रागांत आनी तालांत गावचे, हें स्पश्टपणान सुचयलां. ताचेवेल्यान ताका जयदेवाच्या लग्नाविंशीं कथा सांगतात, ती अशी- जयदेव ही विरक्त आनी नेिरासक्त आशिल्ल्यान गांवांभायर एक पर्णकुटी बांदून रावतालो, जगन्नाथाच्या देवळांत व्हरून भटाचे सुवादीन केली. ते रातीक भटाक सपनांत दृश्टांत जालो, 'तूं ही चली जयदेवाक ऑप'. दुसरे दिसा भटान पद्मावतीक व्हरुन जयदेवाकडेन सॉफ्यली. जयदेव आनी पद्मावती पद्मावती एकवां धुंवळ घेवन पडिल्ली आसतना जयदेवान गीतगोविंदांतली श्रीकृष्णपुरस्कृत १९ वी अष्टपदी म्हणून तिच्या आंगार उदक शिंपडायलें, तेन्ना ती बरी जावन उठून बसली. तेन्नासावन हे अष्टपदीक 'संजीवनी अष्टपदी' अशें नांव पडले. ते अष्टपदींतले तीन शलोक अशेः प्रिये चारुशीले प्रिये चारुशीले मुञ्च मयि मानमनिदानम्। सपदि मदनानली दहति मम मानसं देहि मुखकमलमधुपानम् |ध्रु.II वदसि यदि किञ्चिदपि दन्तरुचिकौमुदी हुरति दरतिमिरमतिघोरं स्फुरदधरसीधवे तव वदनचन्द्रमा रोचयति लोचनचकोरम् ।१। सत्यमेवासेि यदि सुदति मयेि कोपिनी देहि खरनखरशरघातम् घटय भुजबन्धनं जनय रदखण्डनं येन वा भवति सुखजातम् ||२|| अर्थ- “हे चारुशीले, हो तुजो म्हजेवेलो विनाकारण शीण सोडून दी. मदनाचो उजो म्हजें काळोज लाशीत आसा. तुज्या मुखकमळाची गोडसाण म्हाका उश्टावंक दी. तूं मात्शी जरी उलयली, तरी तुज्या दातांच्या चान्न्यासारक्या उजवाडान म्हज्या भंयाची काळीख पयसावता, तुजो मुखचंद्रीम म्हज्या दोळ्यांच्या चकोराक मुलं वन आपल्या ऑठांतले म्हींव पिवपाक म्हाका मोगान आपयता. खच्यांनीच तूं म्हजेर रागा जाल्या आसत जाल्यार तुज्या खर नाखटांनी म्हजे कुडीचेर आघात कर हे एकुणिसाव्या अष्टपदीविशीं आनीक एक आख्यायिका प्रचलित आसा, ती अशी- जगन्नाथपुरीचे नामनेचे रथयात्रेत जगन्नाथ, सुभद्रा आनी बलराम ह्या तिगांचेय रथ ओडटात. एकदां हे रथयात्रेक लक्ष्मी आयली. त्या रथोत्सवांत जगन्नाथाचे जोडयेन आपल्याक स्थान ना, हें
