कोंकणी विश्वकोश : १ ती परत आपल्या देवळांत येवन बसली. जगन्नाथाक हें कळटकच तो तिका समजावपाक तिच्या देवळांत गेलो. पूण देवळाचीं दारां बंद जाल्ली आनी ताका भितर प्रवेश मेळ्ळीना. इतल्यान थंय एक देवदासी आयली देवळाचीं दारां उक्ती जाली आनी जगन्नाथान भितर वचून लक्ष्मीक समजायली. त्या दिसासावन रथयात्रा चालू आसतना ती एकुणिसावी अष्टपदी मखमलीच्या कापडाचेर बरोवन तें कापड जगन्नाथाच्या हातांत दिवपाची प्रथा सुरू जाली. पणशीकर ह्या दोगांयनी जयदेवाच्या आख्यायिकांविशीं बरोच अभ्यास केला. पद्मावती ही आंध्रांतल्या एका द्राविड ब्राह्मणाची चली आशिल्ली, सोयरीक संबंद जातालो; पूण बंगाली लोकांकडेन मात तो जायनासलो. अासी, ते राधा-कृष्णाच्या दैवी मोगाचेर आदारिल्लें भावनाट्य आसा, जयदेवान नाचांत पद्मावतीक फिशाल केल्ली, म्हूण तो स्वताक 'पद्मावतीचरणचारणचक्रवतीं' अशें भीवमानान म्हण्टा. गीतगोविंदावयले केरळीय लोक खुश जाले, अशे उल्लेख मल्याळम् साहित्याच्या ओडिसाचो राजा प्रताफ्रुद्र जगन्नाथाची भक्त आशिल्लो. मुस्तीतलो एक शिलालेख जगन्नाथाच्या देवळांत सांपडला, ताचेवेल्यान ही म्हायती मेळटां. जयदेव हो अशा काळांत जल्माक आयिल्लो, की ज्या वेळार भारताचे उदेतेक बौध्द सिध्दांची प्रभाव ल्हव ल्हव कमी जावपाक लागेिल्लो अानी बरयल्लें काव्य आसलें, तरी बारीकसाणेन पळेल्यार त्या काव्याचेर उपाय ही दोन तत्त्वां राधा आनी कृष्ण हांचीं रुपां घेवन गीतगोविंदांत एकजीव जावन वावुरतात. सहजयानीची महासुख ही निमणी अवस्था जयदेवाच्या काव्यांत अलौकिक मोग हे अवस्थेत रुपांतरित जाल्लीं दिसता, फकत शिखांच्या ग्रंथसाहेबातूच न्हय, तर दादूपंथी साधकांनी तयार केल्ल्या पदांच्या झेल्यांतूय जयदेवाच्या ह्या पदांचो आदरान आस्पाव नाथ आनी सिध्द हांचे रचणुकेक लागींचीं आसात. ही पदां मुळांत जरी तोंडांतल्यान घोळत राविल्ल्यान तांकां हिंदी, पंजाबी वा राजस्थानी – कीं. वि. सं. मं. जयपूरः राजस्थान राज्याची राजधानी. भारतांतलें सुंदर रचनेचे गुलाबी नगर म्हूण जयपुरची नामना आसा. दिल्लीचे नैऋत्ये दिकेक ३०७ किमी.; तशेच मुंबयचे ईशान्येक रेल्वेमार्गान १,११४ केिमी. चेर आनी समुद्रथरासावन ४३१ किमी. उंचायेर हें शार वसलां. हांगाचो वट्ट आवांठ २०६.०६ चौ.किमी. आसा. लोकसंख्याः ९,७७,१६५ (१९८१). राजपूत घराण्यांतलो महाराजा दुसरो सवाई जयसिंग हाणे १७२८ त ह्या नगराची रचणूक केली आनी जयपुरसावन सुमार ११ किमी. अंबेर טא9) जयपूर-जयप्रकाश नारायण रचणुको आसात. तेचपरी ३४ मी. रुंदायेचे नितळ रस्ते आसात, व्हड व्हड चौक आसात. शारा भोंवतणी सुमार ६ मी. उंचायेचे आनी २.७५ मी. रुंदायेचे तट आसात. ह्या तटांत आठ व्हड वेशी आसात. हांगाच्या व्हड-व्हड वण्टीक भायलेवटेन आशिल्लो गुलाबी रंग, हें ह्या नगराचे खाशेलपण. ह्या खाशेलपणाक लागून ह्या नगराक गुलाबी नगर म्हूण वळखतात. नगराचे भोंवतणी दोंगुल्ल्यो आसात. ह्या दोगुल्ल्यांचेर आशिल्ले केिल्ले आनीक मनोरे हांगाच्या वातावरणाक आनीक सोबाय हाडटात. * राजस्थान राज्यांतल्या वेपाराचे जयपूर हें केंद्र जावन आसा. जडावाचे काम हांगा जाता. बांदणीचीं वस्त्रां करपाक (चड करून बांदणीच्यो साडयो) तशेच हेर जायत्या कला कौशल्याक लागून जयपूराक बरीच नामना मेळ्ळ्या. मिन्याचे म्हळ्यार कंवची आनी चांदीचे नक्षीकाम करपाक जयपुराचो भारतांत पयलो क्रमांक आसा. हे कलेचे शिक्षण दिवपी शाळा हांगा आसात. हांगा दोनशीं वसाँ आदलो पोरनो राजवाडी आसा. ह्या राजवाडयावरवीं आमकां मोगल-राजपूत शिल्पाचो एक बरो प्रकार नामनेक प्राविल्लो मुबारक महाल आनी प्रतापसिंहान बॉदिल्लो हवामहल आसा. ह्या हवामहलाक वास्तूकलेचे नदरेन खूब म्हत्व आसी. आदल्या मंतर ही वेधशाळा, भौशीक उद्यान, जनावरांचे संग्रहालय, नाहरगढ देवूळ, गोविंदजीचे देवूळ हीं हांगाचीं कांय प्रेक्षणीय थळां आसात. १९४७ त हांगा राजस्थान विद्यापीठाची थापणूक जाली. अस्तंत रेल्वेच्या दिल्ली-अहमदाबाद मार्गार जयपुरचे प्रवासीथळ आसा. जयपुरसावन सुमार १३ किमी. अंतराचेर संगनेर हे शार आसा. जयपूर शार रस्त्यांनी जोडलां. - - - कीं. वि. सं. मं. जयप्रकाश नारायणः (जल्मः ११ ओंक्टोबर १९०२, सिताबदियार-बिहार, मरणः ८ ऑक्टोबर १९७९, मुंबय). आनी सर्वोदय कार्यकतों. पाटणा हांगा जालें, दरभंगा हांगा ऑक्टोबर १९२० त, ताचे लग्न जालें. त्या वेळार जयप्रकाशाची पेिराय अठरा वसचिी आशिल्ली आनी प्रभावती राश्ट्रीय फुडारी आनी नामनेचो वकील आशिल्लो. ताका लागून घेतली आनीताचे राजकी जिणेक आरंभ जाली. १९२२ त तो उच्च शिक्षणाखातीर अमेरिकेक गेलो. थंय ताणे विस्कॉन्सिन विद्यापीठाची समाजशास्त्र विशयांतली एम्. ए. पदवी मेळयली. १९२९ त तो भारतांत परत अायली. वळख जाली. क्रांतिकारक आनी मानवतावादी तत्त्वज्ञ मानवेंद्रनाथ रॉय तशेंच माक्र्स, लेनीन, ट्रॉट्स्की हांचे साहित्य वाचून तो खर माक्र्सवादी जाली. देशाचे स्वातंत्र्यप्राप्तीखातीर गांधीच्या मार्गापरस माक्र्सप्रणीत क्रांतीचो मार्ग अधिक बरो आसा, अशे त्या वेळार ताका दिसतालें. पूण
