वपाचेअस्तंत बर्लिन,हॅनोव्हर,ब्रंझविक हांगा कारखान्यांचें प्रमाण बरेंच आसा.झारलॅंड कोळशाखातीर फ्रॅंकफर्ट,डयूसेलडॉर्फ,हीं हेर उद्येगांखातीर प्रसिध्द आसात.बोन हें राजधानीचें शार शासकीय कारणांखातीर म्हत्वाचें आसा. उदेंत जर्मनींतलीं म्हत्वाचीं थळां म्हळ्यार बर्लिन,ड्रस्डेन,फ्रॅंकफर्ट,रोस्टोक हीं शारां जावन आसात.युरिजीया,ऱ्यूगन,जुंवो हे वाठार पर्यटकांखातीर आकर्शणाचे थारल्यात.
जलतरंग :एक घन वाद्य ह्या वाद्याक पयलींच्या काळांत 'उदकवाद्य' अशेंय म्हणटाले.पूर्विल्ल्या काळांत जलतरंगाखातीर धातू पसून तयार केल्ले पेले वापरताले.इ.स.च्या १० व्या शेंकडया उपरांत चिनी लोक मातयेचे पेले जलतरंगाखातीर वापरपाक लागले. जलतरंगांत धातूचे पेले क्रमान वाडटया आवांठाचे आसतात.हे पेले वाजोवप्यामुखार अर्धमंडलाकार दवरून तातूंत उदक घालतात.कोंडयाच्यो दोन बारीक बडयो घेवन,पेल्याच्या काठार मारतात.अशे तरेन आवाजाची निर्मणी जाता.उदकाक लागून पेल्याक थीरपण येता आनी ताका लागून उदक चड उणें करून स्वरांची उंचाय गरजेप्रमाण बदलपाक मेळटा.उदकाक लागून गमक निर्मणीय करपाक मेळटा.ह्या वाद्यांत एका वेळार एकच स्वरसप्तक वापरूंक मेळटा.ह्या वाद्यांवरवीं विंगड विंगड स्वर छटा काडटात,तेचपरी नेटाचें स्वरसमुच्चय निर्माण करतात.हातूंत कांय प्रमाणांत रागाचें आलापनय करपाक मेळटा.हातूंत ६४ काल आसतात. शिकंदरान दिल्ली एके जेवणावळीवेळार एका भारतीय वाद्य वाजोवन जलतरंगाचें वादन केल्ल्याचो उल्लेख मेळटा.वात्स्यायनाच्या कामसूत्रांतूय हाचो उल्लेख आयला.
जलदेवता:जलदेवता म्हळ्यार उदकाच्या आलाशिऱ्याक रावपी देवता.आदल्या काळासावन उदकाचे जागे,तळीं,न्हंयो हांका देवतांच्या रूपान पळिवपाची चाल आसा.पूण ह्यो देवता जलस्वरूपी देवतांपरस वेगळ्यो आसात.ह्या जलदेवतांक 'विघ्नां ना करपी' म्हूण मानतात. वेदांत आनी पुराणांत उदकांत भोंवपी बायलांचो म्हळ्यार अप्सरांचो उल्लेख येता.अमरकोशांत सात मुखेल अप्सरांचो उल्लेख आयला.तांचीं नांवां घुताची,मेनका,रंभा,ऊर्वशी,तिलोत्तमा,सुकेशी आनी मंजूघोषा अशीं मेळटात.हीं सातूय उदकांत रावपी जलचरांच्या नांवांवेल्यान घेतल्यांत. जलदेवतेचे उत्पत्तीविशींची एक कथा गोंडामदीं प्रचलीत आसा.तांच्यो सात देवता आसून तांकां ते सात समुंदरीया अशें म्हण्टात.गोंड तांकां दौगनगुरूच्यो चलयो मानतात.ह्यो चलयो,दौगनगुरूच्या हाताचेर आयिल्ल्या फोडासावन जल्मल्यो.बापायचो तांचेर खूब मोग आसलो.तो तांकां आपले मांडयेर बसोवन दवरतालो आनी त्यो सुर्याचे लेगीत नदरेक पडच्यो नात हाची जतनाय घेतालो.एक फावट पवनदेवाची(वाऱ्याची)वाट चुकली आनी ताणें सातूय समुंदरीयांक नाचतना पळेलें.पवनदेव आनी सातूय समूंदरीया एकामेकांक पळोवन भुल्लीं.दौगनगुरूक ही गजाल कळटकच ताका राग आयलो.ताणें पवनदेवाक धांवडावन घालो आनी चलयांक लिपोवन दवरल्यो.फुडें पवनदेवाक महादेवाक आनी दौगनगुरूच्या भुरग्यांक फुसलावन सातूय समुंदरीयांक व्हेल्यो आनी तांचेकडेन लग्न जालो. गोंड लोकांभितर आनीक एक दंतकथा चलता.तातूंत महादेवान ह्या सात समुंदरियांक एके कुडींत बंद करून दवरल्यो आनी पार्वतीक ती कूड उक्ती करून पळय नाका म्हूण सागलें.पूण पार्वतीच्यान वोगी रावपाक जमना जालें.जेन्ना महादेव घरा भायर गेलो तेन्ना तिणें ती कूड उक्ती केली आनी तातूंतल्यो सातूय चलयो पार्वतीचे गर्भकुडींत भितर सरल्यो.तेखातीर तिका भश्टे जावपाचे,गुरवारपणाचे आनी बाळंतरपणाचे त्रास सोंसचे पडलें.ताका लागून आयजमेरेन बायलांक त्रास भोगचे पडटात,अशें म्हण्टात. महाराष्ट्रांत उदकांत देविल्ल्या एकटया-दुकटया मनशाक जलदेवता धरतात असो समज आसा.जुवान बायलो आनी भुरगीं हांकां तांचो चड बादीकार जाता.ह्या जलदेवतांची संख्या सात आसून तांकां 'सात'आसरा ह्या नांवान पाचारतात.आसरा उतराची उत्पत्ती अप्सरा उतरासावन जाल्या.महाराष्ट्रांत सती शेंदरी फातराच्या रूपांत पूजतात.बायलांक तांची बादा जाल्यार,त्या देवतांक खोशी करपाक सात सवायशिणींक नाल्ल-कपडो दिवन होंट भरपाची चाल आसा. म्हैसूर वाठारांत 'अव्कगारू'ह्या नांवान जलदेवतांक वळखतात.ह्यो सातूय एकामेकांच्यो भयणी आसात.त्यो आदिम स्वरूपांतल्यो सप्तमातृकाच आसूंये,अशें मानतात.हाचें कारण महाराष्ट्रांत तांका मावल्या (माउल्या=मातृका)अशेंय म्हणटात.गुजरातांतल्या जलदेवतांक 'माता' ह्या नांवान वळखतात. जलदेवतांक एक भाव आशिल्ल्याचो उल्लेख मेळटा.दक्षिण भारतांतल्या जलदेवतांक पोटटुराजू नांवाचो भाव आसता.सात आसरांक गवळा नांवाचो एक भाव आसा.उदेंत दर्या देगेवयल्या कोळी लोकांचे जलदेवतेच्या भावाचें नांव 'रामसोंदी' अशें आसा. वऱ्हाडांत सात आसरा ह्यो तापट सभावाच्यो मानल्यात.तांचो उदकाकडेन संबंद आयिल्ल्यान रोगाची उत्पत्ती घडटा,अशें म्हळां. गिऱ्हा,खवीस,झोटींग,जखीण,बिलाशी,लाव,बापदेव,हडळ ह्या पिशाच्चांचो उदकाकडेन संबंद आयिल्ल्यान ह्या जलदेवतांचे पिडेंतल्यान मुक्त जावपाखातीर वा तांकां खोशी करपाखातीर कोंबो-बोकडो मारपाची चाल आसा.पूर्विल्ल्या काळांत मनशाचोय बळी दिवपाची चाल आसली.महराष्ट्रांत प्रचलित आशिल्ल्या शिळासप्तमेचे काणयेत तांचेखातीर ल्हान भुरग्यांक बळी दिल्ल्याचो उल्लेख येता.
जल्मी:जल्माक घालपी,गांवाक जल्म दिवपी वा गांवची वसणूक करपी.मूळ मनशाक 'जल्मी' म्हणपाची चाल पूर्विल्ल्या काळांत गोंयांत आशिल्ली.जल्मी हें उतर दोन संदर्भांत आनी दुसरें पुजारी वा देवस्पण करपी ह्या संदर्भांत. गोंयाभायरूय जल्मी परंपरा आशिल्ल्याची म्हायती मेळटा.केरळ राज्यांत अशे जम्मी(Jammi)मेळटात. गोंयांत जल्मी परंपरा फकत गावडो आनी नायक समाजांमदींच दिसून येता.पूण नायक समाजापरस गावडो समाजामदीं ही चाल चड प्रमाणांत आशिल्ल्याचें दिसून येता. कांय विध्दानांच्या मताप्रमाण,जल्मी-खुंटी ह्यो परंपरा मुळाक गावडो जमातीच्यो.नायक समाजात त्यो उपरांत उखलून धरल्यो. ज्या जाग्यार गांवचो तो मूळ पुरूस वसती करतालो,थंय आपल्या पोटा-पाणयाचो प्रस्न सोडोवपाखातीर शेतवड करतालो,तशेंच नव्या देव-दैवतांचीय थापणूक करतालो. अशेतरेन गांवची वसणूक केल्लो तो मूळपुरूस मेल्या उपरांत ताची वंशावळ,ताची स्थापना, ताचे मुळ मठयेंतच करताली.उपरांत ताच्या कर्तुपांक लागून,ताका 'देवरूप' प्राप्त जातालें आनी गांव जल्माक घालपी म्हुण 'जल्मीदेव'नांव पडटालें.कांयकडेन जल्म्याक मूळी अशेंय म्हणटात. जायतेकडेन जल्म्यान वसयल्ल्या जाग्यार फकत ताचेच वंशावळीचो राबितो आशिल्लो दिश्टी पडटा,अशा वेळार तो जल्मीदेव त्या घराण्याचो कूळदेव म्हूण उरता.पूण जेन्ना ताणें वसयल्ल्या गांवांत,हेर जाती-धर्माचीं घराणीं येवन राबितो करतात,तेन्ना तो आख्ख्या गांवचो ग्रामदेव जाता.जल्मीदेवाच्या म्हऱ्यांत ताच्या उपरांत मरण पाविल्ले ताचे वंशावळीच्या पुरसांचीय स्थापणूक केल्ली दिसता. आयज जे तरेन मेल्ल्या मनशाक दामार(पयशार)सोडोवन हाडून
