दरेक जीव यातना,दुख्ख भोगतना आत्मो,पिशाच्च,प्राणी,मनीस आनी देव ह्या पाण्च योनींत जल्म घेता.बोधिसत्व पयल्यो दोन योनी सोडून फुडल्या तीन योनींत जल्म घेता. बौद्ध धर्माच्या प्रसाराखातीर बुद्धाच्या अनुयायांनी जातजकथांचो उपेग केलो.'सध्दर्मपुंडरीक'ह्या ग्रंथांत तसो उल्लेख मेळटा.आशिया खंडांतल्या बौद्ध धर्म प्रसाराखातीर जातककथांचो वांटो म्हत्वाचो थारला.इराण,अरबस्तान ह्या मार्गान ह्यो कथा युरोपांतूय पावल्यात.ब्रह्मदेश,सयाम,सिलोन,तिबेट,मंगोलिया,जपान ह्या देशांतूय जातक कथा पावल्यात.लॅटीन,फ्रेंच,इटालियन ,स्पॅनीश,जर्मन,इंग्लीश,स्वीडीश,डच ह्या भाशांत जातककथांचे अणकार जाल्यात.वानरिन्द जातक,विळारक्त जातक सहिच्चम जातक,संसुमार जातक,संधिभेद जातक ह्यो पशूवर्गांतल्यो जातककथा खूब तोलामोलाच्यो आसून तांचो परदेशांतूय प्रसार जाला. बौद्ध धर्मांतले हीनयान आनी मद्दयान ह्या दोनूय संप्रदायांनी जातककथांविशीं आदर बाळगिला.सातव्या शेंकड्यांत जपानांत उद्याक आयिल्लो,बौद्ध धर्मांतल्या महायान पंथाचो फांटो,झेन पंथ हाचो भ्जार ह्या जातककथांचेरूच आसा. जाताककथा ह्यो संवसारांतल्या कथा साहित्याचें मूळ आसा, अशें बेनफेअ ह्या जर्मनी पंडीतान म्हळां.एका इटालियन विद्धानान संदबादच्यो सफरी आनी अरेबियन नाइटस हांचें मूळस्थान जातककथाच आसात,अशें सिध्द केलां.'जातकटठवण्णना' ह्या ग्रंथांचे रोमन लिपींतले संपादन व्ही.फाउसबोल युरोपीय विद्धानान केलां.हें लिखाण स खंडांत उजवाडाक आयलां.(१८७७-९७).ह्या ग्रंथांचो सातवो खंड वळेरेचो आसून ती वळेरी डी.अॅंडरसन हाणें तयार केल्या.ह्या गेअथांचो जायत्या लेखकांनी केल्लो इंग्लीश अणकार ई.बी.कॉवेल हाणें संपादित केला (तीन खंड,१९४६).मराठींत चिं.वि.जोशी,आचार्य धर्मानंद कोसंबी आनी दुर्गा भागवत हांणी जातककथांचे अणकार केल्यात. जात्रा:एकाद्रे देवतेच्या उत्सवाखातीर वा एकाद्रया सत्पुरूशाचे पुण्यतिथिच्या वा जयंतीच्या निमतान वा एकाद्रया तीर्थक्षेत्रांत,वर्सांतल्यान एका थाराविक दिसा लोकांचो जो धर्मीक मेळावो जमता,ताका जात्रा अशें म्हण्टात.इस्लाम धर्मांतल्या सत्पुरुशाचे पुण्यतिथी निमतान जो उत्सव जाता,ताका 'उरूस'(*) अशें म्हण्टात.देवतेविशीं पुज्यभाव वा सत्पुरुशाविशीं आपलो आदरभाव परगटावपाखातीर भावीक लोक जात्रेक येतात.देवता वा सत्पुरुश हांचे आराधनेखातीर थंय न्हाण,दर्शन,पुजा,श्राद्ध,भजन,खेळ,नाच,नाटक,मेळो,कालो,मिरवणूक,सर्ती,जेवण हे कार्यक्रम जातात. जात्रेच्या काळांत ते ते देवतेचे खाशेले पुजोपचार जातात.तातूंत देवतेची रथांत वा पालखेंत वा सांगडांत बसोवन मिरवणूक काडटात.प्रथा आसल्यार हे देवतेचो लग्नसुवाळो लेगीत जात्रेच्या दिसांनी सगळ्या भक्ताचें उपस्थितींत मनयतात.जात्रा हो खास करून देव-देवतेचो वा सप्तुरुशाचो धर्मीक उत्सव आशिल्ल्यान तातूण्त भाविकांनी देवाचें दर्शन घेवप,पुजा करप,आंगवण पावोवप,प्रसाद ग्रहण करप ह्या गजालींक खशेलें म्हत्व आसता.बंगालांत नवरात्राच्या दिसांनी कालीक पशुबळी दिवपाची चाल आसा.महाराष्ट्रांतूय कांय देवीं मुखार रेडो,बोकडो,कोंबो हांचे बळी दिवपाची प्रथा आसा.दक्षिण भारतांतूय पोलेरम्मा देवीची जात्रा नांवजिल्ली आसून तिका रेडयाचो बळी दितात.पंढरपूरच्या विठोबाची यात्रा आषाढी आनी कार्तिकी एकादशीक मोटया प्रमाणाचेर भरता.सबंद महाराष्ट्रांतल्या वारकरी आनी भजनी मंडळींची दिंडी पांयांनी चलत वा वाहनांत बसून हे यात्रेक जमता.हाका वारी म्हण्टात.ओरिसांत पुरी हांगा जगत्राथाची व्हडली रथयात्रा जाता आनी थंय सगळ्या भारतांतल्यान लोक जमतात.हरद्धार प्रयोग (अलाहाबाद),उज्जैन आनी नासिक हांगा दर वर्सांनी भरपी कुंभमेळो वा दर स म्हयन्यांनी भरपी अर्दकुंभमेळो ह्या भारतांतल्या म्हत्वाच्या जात्रांनी मोटया प्रमाणांत लोक जमतात.कुंभपर्व हें एकदम पुण्यकारक असो समज आशिल्ल्यान लाखांनी लोक कुंभमेळ्यांत वांटो घेवन पवित्र तीर्थींत न्हाण घेतात. जात्रेच्या ह्या मुखेल धर्मील आंगावांगडाच तिका समाजीक,अथीक आनी संस्कृतीक अशींय आंगां आसात.जात्रेंत भोंवतणच्या खेड्यांनी तयार जावपी वस्तूंचो वेपार मोट्या प्रमाणाचेर जावन खेडयांतल्या कारागीरांचो चरितार्थ चलता.जात्रेंत जाण्टे-नेण्टे,बायलां-दादलेअ,भुरगीं त्या त्या सणा-परबेप्रमाण वेगवेगळे भेस करून व्हडा संख्येन वांटो घेतात आनी समाजीक जीणेचो अणभव घेतात.आदल्या काळांत येरादाराचीं साधनां उणीं आशिल्ल्यान जात्रांतल्यान त्या त्या वाठारांत तयार जावपी वस्तूंक आनी मालाक खूब मागणी आसताली.अशे तरेन जात्रेक एक बरी बाजारपेठ म्हूण आशिल्लें आनी आयजूय कांय प्रमाणांत तें आसा.कपडे,आयदनां,खावपाचे जिनस,मिठाय,बैलगाडयो,जनावरां,खेळणीं ह्या वस्तूंचो वेपार जात्रांतल्यान मोटया प्रमाणाचेर चलता.महाराष्ट्रांतल्यो कआंय जात्रा जनावरंच्या वेपाराखातीर नांवाजल्यात.देखीक-नगर जिल्ह्यांतली कानीफनाथाची जात्रा गाढवांच्य वेपाराखातीर आनी नांदेड जिल्ह्यांतली मालेगांव हांगाची खंडोबाची जात्रा घोडयांच्या वेपाराखातीर नामनेची आसात.ह्या खंडोबाचे जात्रेक लोक 'घोडयांची जात्रा'अशें म्हण्टात. जात्रांनी रातकाले,गवळणकाले,तमाशा,नाटकां,कुस्त्यो,बैलगाडयांच्यो सर्ती,सर्कस,चित्रपट,आकाशपाळणें,घुंवपी लांकडी घोडे,जादूचे खेळ ह्या करमणुकिच्या कार्यावळींक आस्पाव आसता.जात्रेच्या निमतान कीर्तन,भजन,प्रवचन ह्या कार्यावळींक विंगड विंगड थरांतले लोक एकठांय जमतत. जण एकल्या हिंदून जिवितांत एकदां तरी काशीची यात्रा करची,अशें म्हण्टात.तशेंच दरेक मुस्लिम मनशान मक्केची हाज यात्रा करची,अशें म्हण्टात.मदीना आनी करबला हांगाच्या यात्रांकूय इस्लाम धर्मांत म्हत्व आसा.अजमीर हांगाच्या चिश्ती ख्वाजा मुइनुद्दीन हाच्या नामनेच्या उरुसाक भारतांतले तशेंच विदेशांतले मुसलमान लोक व्हडा संख्येन येतात.दिलीचो निजामुद्दीन औलियाचो उरुस नामनेचो आसा.कांय उरुसांनी मुसलमानांवांगडा हिंदू धर्माचे लोकय व्हडा संख्येन वांटो घेतात.शीख धर्मांत शीख गुरुचीं जल्म आनी मरणस्थानां पवित्र अशीं मानतात.थंय शीख धर्माचे लोक थारावीक दिसा एकठांय जमतात.अमृतसर,नांदेड,आनंदपूर(पंजाब),पाटणा(बिहार)हांगाचे गुरुध्दारा तांची पवित्र तीर्थस्थांना जावन आसात.क्रिस्ती आनी ज्यू धर्मात जेरुसलेमाक खाशेलें म्हत्व आसा.जेरुसलेमची यात्रा करप,हें ताचे जिणेंतलें म्हत्वाचें धर्मीक कर्तव्य अशें मानतात.क्रिस्ती धर्मांत बेथलीएम,नाजरेथ,रोम ह्या पवित्र स्थानांच्या यात्रांकूय म्हत्व आसा.बौद्ध धर्मांत लुंबिनी,बोधगया (गया),सारनाथ,कुशिनगर हांगाच्यो यात्रा करप,पुण्यकारक अशें मानतात.जैन धर्मात तीर्थकरांची जल्म,निष्क्रमण,गिन्यान,निर्वाण आदी स्थानां तशेंच सँएदशिखर,मंदारगिरी,गिरनार,पावापुरी हीं सिद्ध क्षेत्रां आनी अबू, शत्रुंजय पर्वत,श्रवणबेळगोळ,चंपापूर ह्या पवित्र स्थानांची यात्रा करप पुण्यकारक अशें मानतात.आदिवासी लोकांतूय तांच्या देवाच्या तशेंच आदिपुर्साचे जयंती,पुण्यतिथिनिमतान यात्रा जातात. जगांतले सगळेंच धर्म,पंथ,जाती,जमातींभितर थारावीक दिसा,थारावीक सुवातीचेर एकठांय जमून ते देवतेविशींचो,सत्पुरूषाविशीं,न्ह्ंय,तळें,तशेंच अवतारी पुरुषांची समीधा ह्या स्थानांविशीं आपलो आदरभाव परगवटावपाची प्रवृत्ती दिसून येता.ह्या जात्रांच्या स्वरुपांत आनी कर्मकांडांत थोडो भोव फरक आसप सभावीक आसा. भारतांतली बद्रीनाथ,जगत्राथपुररी,रामेश्र्वर आनी द्धारका हीं चार धामां,काशी,प्रयाग आनी गया हीं त्रिस्थळी;अयोध्या,मथुरा माया ह्यो सप्तपुऱ्यो,बारा ज्योतिर्लिगा,बावन्न शक्तीपीठां तशेंच नेपाळांतलो
