बांदिल्ली नागेश्वरनाथ आनी दर्शनसिंहामंदीर पळोवपा सारकीं आसात. तशेंच कनकभवन, रामजन्मस्थान, रत्नमंडप, स्वर्गद्वार, गुप्तार घाट, रामघाट, लक्ष्मणघाट, जनौरा, गोप्रतारतीर्थ हीं हिंदू धर्मीर्यांची थळां आनी मणिपर्वत,सुग्रीपवत,कुबेरपर्वत,दंतकु़ंड ही बोेेेध्द धर्मीयांची थळा अानी तीर्थंकरांची मंदिरां (जैन धर्मीयांची तीर्थस्थानां) हीं ओडलायणी थळां खूब सोबीत आसात.
अयोध्येची सासाय खूब व्हड. गोस्वामी तुलसीदासान आपलो ‘रामचरितमानस’ ग्रंथ अयोध्येंत उजवाडाक हाडलो.
‘अयोज्झा’ गांवांत गौतम बुध्द दोन खेपो येवन गेल्लो असें बौध्दवाङ्मयांत म्हळां. बुध्दाच्या काळांत अयोध्येचें उपनगर साकेत समृध्दावस्थेंत आशिल्लें. ह्यूएनत्सांगाच्या भोंवडे वर्णनांत हांगा अशोकस्तूप, मठ आनी मंदिरां आशिल्लीं आनी 20 बौध्द मंदिरां 3000 बोध्द भिक्षु रावताले असो उल्लेख आसा. जैनाच्या ऋषभदेव, अजितनाथ, अभिनंदन, सुमतिनाथ आनी अनंतनाथ ह्या तीर्थंकारांचो जल्म अयोध्येंत जाल्लो. नामनेचो जैन सम्राट भरत, सगर, मधवा, सनत्कुमार आनी सुभौम हांची राजधानी हांगाच आशिल्ली. दादल्यांक 72 आनी बायलांक 64 विद्या शिकोवपाची वेवस्था आशिल्लें जैन विद्यापीठ हांगा इ. स. पयलीं 600 वर्सा आशिल्ल्याचों हेमचंद्रसुरी हाणें उल्लेख केला. बाबरान अवधच्या मंदिराची मशीद केली.
हांगा वर्साक तीन जात्रा भरतातः- मार्च/एप्रिल (चैत्र) म्हयन्यांत, जुलय /आगस्ट (आशाढ) म्हयन्यांत आनी ऑक्टोबर /नोव्हेंबर (आश्विन) म्हयन्यांत. जात्रेक लाखांनी भक्त लोक जमतात आनी अयोध्या नगराक एका व्हड तीर्थस्थाचे स्वरुप प्राप्त जाता.
अयोध्या-2: थायलंडांत 1350 ते 1650 मेरेन राजधानी आनी सांस्कृतीक केंद्र म्हूण नामना आशिल्लें शार. सयामी नांव ‘अयुधिया’ आनी पूर्विल्ले नांव ‘द्वारमती’. आग्नेय आशियांतल्या वेगवेगळ्या प्रदेशां कडेन भारताचो सांस्कृतीक संपर्क इसवी सनाच्या सुर्वेक सुरू जालो. इ. स. चवथ्या शेंकड्यांत पूर्विल्ल्या इंडोचायनांत हिंदू राज्यां स्थापन जावन तांणी संस्कृत ही अधिकृत भाशा म्हूण आपणायली. द्वारमती ह्या नांवान पूर्विल्ल्या काळांत नामना आशिल्लो सध्याचो सयामाचो (थायलंड) प्रदेश पूर्विल्ल्या कम्भुज (ख्मेर) साम्राज्याचो एक भाग आशिल्लो.
अय्यनारः दक्षिण भारतांतलो, खास करून तमिळनाडू राज्यांतलो एक थळावो देव. त्या देवाक अय्यप्प अशेंय म्हूण पाचरतात. केरळांत ताका शास्ता म्हणटात. द्रविड आदिवासी ताका आपलो नियमाक वा नेम थारावपी मानतात. तमिळनाडूंतल्या दरेका गांवांत ह्या देवाक खाशेलो जागो आसता. पाण्ट्यांचेर वा ऊंच रूखाचे सांवळेंत ताच्या नांवान फातर बसयिल्लो आसता. कांय गांवानी चावडेर ताच्यो मूर्ती बसयिल्ल्यो आसतात. ह्या देवाक भुताखेतांचो मुखेली समजतात. तो मध्यानरातीक घोड्याचेर बसून आपल्या भूतगणां बरोबर भोंवपाक भायर सरता. ताच्या हातांत तरसाद आसता. ताची वाट जो आडायता, ताका जिवो मारता. दुयेंसांतल्यान बरे जावपा खातीर लोक ताका आंगवण करतात आनी चिकणमातयेचे हत्ती, घोडे, रेडे, सुणीं तयार करून देवाक ओंपतात. वयल्या प्रमाण आंगवण पावयतात. दुकळ पडटा तेन्ना ताची घोड्याचेर बसयिल्ली मूर्त तयार करतात आनी मिरवणूक काडटात. घरांघरांतल्यान शीत जमोवन देवाक निवेद्य करतात रातीच्या वेळार लोक ताच्या जाग्या म्हऱ्यामंत वचनात. हाचें स्वरुप, अधिकार आनी कार्य पळेल्यार महाराश्ट्रांतल्या खंडोबा आनी ब्रह्मभूत ह्या दैवतां लागीं ताचें लागींचें नातें दिसता. केरळांत ताका वनदेव म्हणटात. ह्या वनदेवाची वा रानाच्या राजाची मुखेल सुवात साबरीमेलै (शबरीमैल) जावन आसा.
गोंयच्या सिध्द, पायक, बेताळ, देंवचार ह्या देवांच्या वर्णना कडेन आनी तांच्या पूजाविधीचे चालीरितीकडेन अय्यनाराचें खूब सारकेंपण दिसता. चड करून पायक देवाकडे ताचो लागींचो संबंद आसुंये.
पायकदेव रातचो घोड्यार बसून गांव राखता. ताच्या वांगडा रातचो भुतां-खेतांचो मेळ आसता. जर कोणूय ह्या मेळाच्या आड येत, ताका तो श्राप दिता अशी आख्यायिका चलता. जेन्ना गोरवांक कसल्याय वायट रोगाची लागण बादता वा गांवांत दुकळ पडटा, तेन्ना गांवचो लोक संकश्टांतल्यान सोडयल्यार मातयेचे घोडे करून देवाक घालता अशी आंगवण करतात. गूण पडटकच ही आंगवण पावयतात. वर्सांतल्यान एक फावट घरांघरांतल्यान भात जमोवन पुजारी गांवाक जेवण घालता. एक खासा उल्लेख करपा सारकी गजाल म्हळ्यार सिध्दापाकाच्यो देवळ्यो अय्यनारा भशेन उदकाच्या पाण्ट्यालागीं, वडाच्या रुखा पोंदा वा व्हड झाडाच्या मुळांत, दोंगुल्ल्यांच्या माथ्यार दिश्टी पडटात. गोंयच्या गांवगिऱ्या वाठारांनी सिध्द- पायकाच्यो बऱ्योच देवळ्यो दिश्टी पडटा.
अय्या, त्रिविक्रम दत्तारामः (जल्मः 23 मार्च 1937, बेलवाडो- पैंगीण-काणकोण)
गोंयचो सुचके झुजारी.ताणें मराठींतल्यान माध्यमिक मेरेन शिक्षम घेतलां. नॅशनल काँग्रेस गोंय हें संघचनेचो तो वांगडी आशिल्लो. 26 जानेवारी 1955 ह्या दिसा गोविंद नारायण प्रभुदेसाय हाच्या फुडारपणाखाल ताणें सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो. तेन्ना पोलिसांनी ताका धरलो. उपरांत प्रादेशीक लश्करी दंडाधिकाऱ्यामुखार ताची चवकशी जावन ताका चार वर्सां बंदखणीची खर ख्यास्त फर्मायली. तशेंच दर दिसा 30 इस्कूद ह्या प्रमाण दोन वर्सां दंड भरूंक लायलो वा दंडभरपाये बदला दोन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त दिली. 31 डिसेंबर 1954 ह्या दिसा ताची बंदखणीतल्यान सुटका जाली. 1972 भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन सुटके झुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केला.
अरबस्तानः आशिया खंडाच्या नैऋत्य तोंकावेलो व्हड द्वीपकल्प. हाचे दक्षिणेक अरबी दर्या आनी एडनचें आखात (Gulf). अस्तंतेक तांबडो दर्या आनी सिनाय द्वीपकल्प, उदेंतेक इराणचें आखात, आग्नेयेक ओमानचें आखात आनी उत्तरेक जॉर्डन आनी इराक हे देश आसात. उत्तरेवटेन अरबस्तानचें वाळवंट खंय सोंपता . आनी सिरिया- इराकचें वाळवंट खंय सुरू जाता हें सांगप कठीण आसले तरी कुवेत आनी सौदी अरेबियाच्या उत्तर शीमे मेरेन अरबस्तानाचो व्दीपकल्प पातळला अशें मानतात. अरबस्तानाची चडांत चड लांबाय 1,930 किमी., रुंदाय 2,090 किमी. क्षेत्रफळ 25,90,000 चौ. किमी. अरबस्तान आनी आफ्रिका खंड सिनाय व्दीपकल्पाक लागून एकामेकांक जोडल्यांत. दक्षिणेवटेनचो सोकोत्रा जुंवो राजकी नदरेंतल्यान न्हय तर मनीसशास्त्राचे नदरेंतल्यान अरबस्तानाचोच एक वांटो जावन आसा. राजकी नदरेंतल्यान सौदा अरेबिया, येमेन, मस्कत आनी ओमन, दक्षिण येमेन, ओमनच्या वाठारांतलीं अमीर राज्यां जांकां म्हणटात अशीं सात ट्रुशियल राज्यां, कुवेत, बाहरीन आनी कतार हांचो अरबस्तानांत आस्पाव जाता.
अरबस्तान हो एक व्हडलो पठार वाठारी आसा. हाच्या अस्तंत, दक्षिण आनी आग्नेय शीमेलागीं ऊंच पर्वताच्यो वळी आसात. हें पठार सामक्या पोरन्या फातरांचे आसा. जमनीपोंदच्या घडणुकांक लागून ह्या पठाराच्या अस्तंतेक दोंगर तयार जाले आनी तो वाठार वयर सरिल्ल्यान उदेंते वटेन देंवती तयार जाली. उत्तरेवटेनचो सिरहान वाठार हो सुमार 300 मी. खोल, 320 किमी. लांब आनी 32 ते 48 किमी. रुंद आसा. हनिफा, रीमा, दवासिर हेय वाठार अशेच तयार जाले असें मानतात. तांबड्या दर्या देगेक तिमाहा म्हणटात. हे दर्यादेगेची चडांच चड रुदांय मदल्या वाठारांत 80 किमी. आसा. तिका तेंकून आशिल्ले दोंगरावळीचे तीन
