सांगातांत आनी तापमानांत त्या मिश्रणाचेर दाब दिवप हें संश्लेषणान अमोनिया तयार करपाचे पद्दतीचें सार आसा. तिख्याचीं वा हेर धातूंची ऑक्साइड उत्प्रेरक (catalyst) वापरतात.
संश्लेषणान अमोनिया तयार करपा खातीर लागपी हायड्रोजन आनी नायट्रोजन हे वायू असे मेळयतात.
1. जळटा आसतना तापून धवो जाल्ल्या कोकच्या निखाऱ्याच्या थरांतसून वाफ सोडटकच C+H2 O - > CO + H2 अशी विक्रिया जाता आनी पाणवायू (water gas ) तयार जाता. 2. तसल्याच कोकच्या थरांतल्यान हवा सोडटकच कोकांतली कार्बनाची आनी हवेची 2C + O2 + 4N2 2CO + 4N2 अशी विक्रिया जावन ‘प्रोड्यूसर वायू’ तयार जाता.
वयर दिल्ल्यो दोनूय विक्रिया एकठांय घडोवन हाडल्यार अर्ध – पाणवायू (semi water-gas) मेळटा. तातूंत सुमार 50% नायट्रोजन, 20 % हायड्रोजन आनी 30 % कार्बन मोनॉक्साय्ड आसता.
3. हुनहुनीत उत्प्रेरकावयल्यान वाफ, कार्बन मोनॉक्साइड आनी हायड्रोजन हांचें मिश्रण सोडटकच CO + H2 + H2 O CO2 + 2H2 अशी विक्रिया जावन कार्बन डाय-ऑक्साइड आनी हायड्रोजन हांचें मिश्रण मेळटा. हाका ‘बॉश-विक्रिया ’ अशें म्हणटात.
अमोनिया सांठोवप आनी हाताळपः व्हडल्या उद्येधंद्यांत उदका विरयत अमोनिया वापरप सोयीस्कर आनी काटकसरीचें आसता आनी तो खास तयार केल्ल्या तिख्याच्या सिलिंडरांत, टांक्यांनी वा ‘हॉर्ट्रोनोस्फीयर’ नांवाच्या वाटकुळ्या टांक्यांनी सांठोवन दवरतात. अमोनिया वाफेच्या संपर्कान दोळ्यांक बाधा जाता आनी तो स्वासा बरोबर चड प्रमाणांत भितर गेल्यार घुस्मटमार जावंक शकता. देखून, अमोनिया वा ताचो विद्राव सांठयल्लीं पात्रां जतनाय घेवन, आंगार ताचो फवारो उसळचोना अशे रितीन भरचीं पडटात. अमनोनिया पेट घेना पूण कांय प्रमाणात हवेंत मिसळटकच ताचें आनी हवेचें मिश्रण स्फोटक जाता. देखून अमोनियाच्यो टांकयो आनी हौद जतनाय घेवन वापरतात.
उपेगः वट्ट उत्पादनाच्या सुमार 65% अमोनिया सारें तयार करपा खातीर वापरतात आनी सुमार 30% उद्येगीक उत्पादना खातीर खास करून स्फोटक पदार्थ तयार करपा खातीर खर्च जाता. तातूंतल्या चडशा संयुगांत नायट्रोजन आसता आनी तो अमोनिया पसून तयार करतात. देखीकः नायट्रोसेल्युलोज, डायनामाइड, खणकामांत वापरपाचे सुरुंग, सोडियम कार्बोनेट तयार करपा खातीर, क्युप्रा – अमोनियम, रेशीम, तरांतरांचीं सुतां (धागे) रंगोवपा खातीर वापरपाचीं रंजक द्रव्यां, वखदां, प्लॅस्टिक, नायलॉन, संश्लेषित रेझिनां आदी तयार करपाच्या प्रक्रियां खतीर लुगटाचेर संस्कार करपा खातीर, रबर तयार करपाच्या प्रक्रियांत लागपी द्रव्यां करपा खातीर अमोनिया वापरतात. तो सहज विघटन जाता म्हूण हुनहुनीत उत्प्रेरक वापरून हायड्रोजन मेळोवपा खातीर ताचो उपेग करतात. उदका- पुरवण शुध्द करपा खातीर क्लोरिना वांगडा अमोनिया वापरतात. उजवाडाचो उपेग करून चित्रांच्यो प्रती काडपा खातीर तशेंच छायाचित्रणाच्या प्रक्रियांत अमोनियाचो वापर करतात. प्रयोगशाळांत आनी उद्येधंद्यांत अमोनिया जलीय विद्रावाच्या स्वरुपांत वापरतात.
अमोनियांचीं लवणां (Ammonium Salts) : अम्लांची अमोनिया कडेन वा ताच्या उदकाची विद्रावा कडेन विक्रिया जावन अमोनियाचीं लवणां तयार जातात. ह्या लवणांचे वेगवेगळे उपेग आसात. अमोनियाचीं मुखेल लवणां अशीं: अमोनियम अॅसिटेट, अमोनियम कार्बोनेट, अमोनियम क्लोराइड, अमोनियम नायट्राइड. अमोनियम फॉस्फेट, अमोनियम सल्फेट, हायड्रॅझिन.
अयोध्या-1: उत्तर प्रदेशांत फैजाबाद रेल्वे स्थानका सावन 6 किमी. अंतराचेर ईशान्येक शरयू (घाग्रा) न्हंयचे दक्षिण देगेर हें शार भग्नावस्थेंत आसा. अक्षवृत्तीय विस्तार 26° 48’ उत्तर आनी रेखावृत्तीय विस्तार 82° 12’ उदेंत. हिंदू, बौध्द आनी दैन धर्मीयांचें एक नामनेचें तीर्थक्षेत्र आनी पूर्विल्ल्या कोशल देशाची राजधानी. शाकेत, साकेत, कोशल, नंदिनी, अयुधा, अयोज्झा, विनिता, सुकोशल, रामपुरी, रामभूमी, इक्ष्वाकुभूमी, सोगेद, विशाखा अशीं तरेकवार नांवां आशिल्ले अयोध्या नगरीक ‘अवध’ वा ‘औध’ अशाय नांवांनी वळखतात.
‘मनुना मानवेन्द्रेण सा पुरी निर्मिता स्वयम्’ अर्थ – मानवश्रेष्ठ मनून ती नगरी स्वता निर्माण केली अशें वाल्मिका-रामायणांत म्हळां. मनूचो पूत इक्ष्वाकु अयोध्येच्या सिंहासनाचेर बसलो. फुडें प्रभू रामचंद्राच्या सत्ता काळांत आयोध्येची बरीच उदरगत जाली. वाल्मीकीन त्या काळांतले अयोध्येचें वर्णन असें केलां : 'कपाटतोरणवतीं सुविभक्तान्तरापणाम्।
सर्वयन्त्रायुधवतीमुषितां सर्वशिल्पिभिः।।
सूतमागधसम्बाधां श्रीमतीमतुलप्रभाम्।
उच्चाट्टालध्वजवतीं शतघ्नीशतसङ्कुलाम्।।’
(वाल्मिकी रामायण 1.5, 10-11)
अर्थ- दारां आनी तोरणां आशिल्ली, भितल्ले बाजारपेठेची मांडावळ वेवस्थित आशिल्ली, सगळीं यंत्रां आनी आयुधां आशिल्ली, सगळे तरेचे कारागीर जंय रावतात अशी, सूत आनी मागध हांची वसती आशिल्ली, गिरेस्त, जिचे प्रभेक उपमा ना अशी, जंय ऊंच इमारती आनी तांचेर बावटे धोलतात आनी जंय शेंकड्यांनी नाळी आसात, अशी ती अयोध्या नगरी आशिल्ली.
अयोध्येची व्हडविकाय तुलसीदासान असी सांगल्याः-
जद्यपि सब बैकुंठ बखाना
वेदपुराणविदीत जगु जाना।
अवध सरिस प्रिय मोहि न सोऊं
यह प्रसंग जानै कोऊ कोऊ ।।
अर्थ – वेद-पुराणांनी जरी वैकुंठाचें कितलेंय वर्णन केलें तरीकूय अयोध्ये सारकें दुसरें खंयचेंच क्षेत्र म्हाका प्रिय ना, ही गजाल सगळ्यांक खबर आसा.
अयोध्या नगरी कोसल देशांत आसून हिची लांबाय बारा योजनां आनी रुंदाय तीन योजनां (1 योजन = 4 कोस) इतली आसा अशे वाल्मिकी रामायणांत सांगलां. ती सुदर्शन चक्राचेर वसल्या अशें स्कंदपुराणांत आसा. भूतशुध्दितत्व ह्या ग्रंथाच्या मता प्रमाण ती रामाच्या धनुश्याच्या तोंकार थीर आसा. कथासरित्सागरांत अयोध्येचे खूब उल्लेख आयल्यात.
इक्ष्वाकु वंशाचे राजा माधातृ, सगर, भगीरथ, दिलीप, खट्वांग, रघु, दशरथ आनी राम हे पराक्रमी सम्राट अयोध्येंत जावन गेले. प्रभू रामाचे पूत लव आनी कुश हांणी आपापलीं राजपाटणां अनुक्रमान श्रीवस्ती आनी कुशावती हांगा हालयिल्ल्यान अयोध्येक वायट अवस्था प्राप्त जाली. सूर्यवंशाच्या ऋषभ राजान अयोध्येचें पुनर्वसन केलें.
आयची अयोध्या विक्रमादित्यान वसयल्या. एकदां ताच्या सैन्याचो तळ शरयूच्या कांठार आशिल्लो. थंय तपाक बशिल्ल्या योगी संन्याशा कडल्यान ताका हांगाच पयलीं प्रभू रामाची अयोध्या आशिल्ली अशें समजलें. हें कळटकच ताणें त्या प्रांताचें पुनरुज्जीवन करपाचें थारायलें आनी थंय देवळां, सरोवरां, बांयो हे सारकी बांदावळ केली. गुप्तकाळांत अयोध्येक राजधानीचो पांवडो मेळिल्लो. अयोध्येचेर मुसमान सम्राटांनी खूब घुरयो घाल्यो. सन 1993 वर्सा शहाबुद्दीन घोरी हाणें हो प्रांत जिखलो. तेन्ना सावन 1856 वर्सां मेरेन ब्रिटिशांचे सत्तेखाला पाव म्हणसर हो प्रांत मुसलमानां कडेन आशिल्लो.
महाभारतांत ‘पुण्यलक्षणा’ असो अयोध्येचो उल्लेख आसा. अयोध्येंत महादेवाची आनी विष्णूचीं मंदिरां आसात. सीतारसोई आनी हनुमानगढी हीं पूर्विल्ली देवळां आसात. अठराव्या आनी एकुणिसाव्या शेंकड्यांत
