युवराजाकडेन करून कबलात केली.तरीपूण खुद्द एहॅबच्याच राज्यांत ताच्या मरणाउपरांत क्रांती जाली आनी जीह्यू (इ.स.प.८४१-८१४)नांवाच्या एका धर्मकोल्ली मनशाच्या हातांत राजसत्ता गेली.ताणें ज्यूडाचेर घुरी घाली.थंयचो राजा आनी राजकुळांतल्या मनशांक जिवेशीं मारले.पूण अॅथलाया राणयेचे (एहॅबची चली)सावत्र चलयेन व्हडा हुशारेन हे कत्तलींतल्यान आपल्या भुरग्याक वाटायलो.ताणें अकस्मात सत्तांतर करून जीह्यूउपरांत ज्यूडाचो मूळ राजवंश परत गादयेर हाडलो. ते उपरांत शंबर वर्सा म्हत्वाची अशी घडणूक घडलीना.इ.स.प.७३५ च्या सुमाराक अॅसिरियाकडेन कबलात केल्ल्यान ज्यूडाचें राज्य वाटावलें;पूण फुडें सेनॅकरिबान जेरुसलेमचेर जैत मेळ्यलें.हे उपरांत शंबर वर्सा ज्यूडान अॅसिरियाकडेन बरेपण दवरलें.इ.स.प.६२५ त असुरबनिपाल हाच्या मरणाउपरांत ज्यूडान स्वतंत्र जावपाचो यत्न्न केलो;इतलेंच न्हय,तर जॉस्यूई हाणें परत एकदां पॅलेस्टाइनाचेर आपलें नियंत्रण बसोवपाची खटपट सुरू केली.ताका ईजिप्तान विरोध केलो आनी तातूंतसून उप्राशिल्ले लडायेंत जॉस्युईक मरण आयलें.कांय काळ ईजिप्ताचें आधिराज्य हांगा आशिल्लें.ताचो शेवट बॅबिलॉनचो दुसरो नेबुकॅड्नेझर हाणें केलो. इझ्राएल हें राज्य ज्यूदापसून आकारान व्हडलें आनी संपन्न आशिल्लें.थंय अंतर्गत शांतताय चड काळ तिगून उरलीना.जायतीं राजघराणीं थंय सत्तेर आयलीं.तातूंतलो ऑमराय हो राजा बळिश्ट जालो.हाणें राजधानी शीकम हांगाच्यान हालोवन ती सामेअरिया ह्या उत्तरेकडल्या शारांत व्हेली.ताचो चलो एहेंब हाणें शेजाराच्या राज्यांकडेन दाट संबंद जोडले.हाच्यो परकीय बायलो मुर्तीपुजक आसात,म्हूण कांय धर्मकोल्ली लोकांनी प्रजाजनांक तांचेआड चिथावणी दिली.जीह्यून क्रांती केली आनी एहॅबचो वंश नश्ट केलो.दमास्काच्या राजान ताचे व्हडक्ले प्रांत काबीज केले.अॅसिरियन राजांक खंड भरून इझ्राएल राज्य कशेंय करून तग धरून राविल्लें. दुसरो जेरबोअम हाणें दमास्कसकडल्यान आपले प्रदेश परत मेळ्यले,तरी अॅसिरियन सत्तेची घुरी थातारप कठीण आशिल्लें.इ.स.प.७३४ त इझ्राएलाचेर परकी सत्ता आयली आनी इ.स.प.७२२ त,होशियाच्या (इ.स.प.७३०-७२२)बंडाउपरांत हें राज्यूच बरखास्त केलें.सामेअरिया हांगा अॅसिरियन राज्यपाल नेमलो आनी अॅसिरियन राजांनी तांचे सदचे प्रथेप्रमाण पंचवीस हजार इझ्राएली ज्यूंक बंदिस्त करून अॅसिरियांत धाडून दिले.जेरुसलेमचे दुसरे घुरये उपरांत(इ.स.प.५८९)पंदरा हजार ज्यूंक नेबुकॅड्नेझर हाणें धरून व्हेले.हाचेपयलींच इझ्राएलांतल्यान ताणेंज्यूंक धरून व्हेल्ले. इझ्राएल राज्यांतल्या ज्यूंकि अॅसिरियन राजांनी धरून आसले,तरि त्या प्रसगांक ज्यू इतिहासांत व्हडलेशें म्हत्व ना.पयले घुरयेउपरांत नेबुकॅड्नेझर फकत खंड घेवनूच परत आयिल्लो.पूण दुसरे फावट मात ताणें हो उपद्रव सासणाचोच बंद करपाच्या हेतान उपाय केले.कारागीर,गिरेस्त भाटकार,वेपारी,बुध्दिजीवी आनी सैनिक ह्या सगळ्यांक धरून व्हरपाची ताची येवजण आशिल्ली.शेतकारांक मात ताणें पीडापीड केली ना.धरिल्ले सगळे ज्यू बॅबिलॉनांत व्हरून सोडले.हातूंतले बरेच जाण बॅबिलॉनांत वेवसायिक जाले.कांय जाण थंयच स्थायिक जाले.तरीकूय कांय ज्यूंक मात आपले मायभुंयेंत परत वचपाची उपाट इत्सा आशिल्ली आनी खाल्डियन सत्तेचेर जैत मेळ्यल्यार तें शक्य जातलें,अशें तांकां दिसतालें.देखून इराणी सम्राट सायरस हाका तांणी उर्बेभरीत येवकार दिलो.तांची आशा सामकीच किओसळ्ळीना.सायरसान ज्यू लोकांक ज्यूदा आनी जेरुसलेमात परत वचपाक परवानगी दिली.हद्दपारीचो हो काळ म्हत्वाचो मानपाचें मुखेल कारण म्हळ्यार ज्यू लोकांचो बॅबिलॉनाचे संस्कृतायेकडेन आशिल्लो सामको लागींचो संबंद.ज्यू लोकांचो हाचे पयलींय हेरांकडेन संबंद आयिल्लो,तरी खुद्द बॅबिलॉनांतूच राविल्ल्यान तांकां कांय नव्या विचारांची वळख जाली.जेरुसलेमाक परत वतना तांणी हे नवे विचार आपल्या वांगडा व्हेले.हाच्या परिणामांतल्यान जेरुसलेमांतूच राविल्ले सनातनी ज्यू लोक तांकां आपले पएरस वेगळे आनी धर्मभ्रष्ट अशें मानपाक लागले.उत्तरेच्या सामेअरियांतल्या लोकांनी हेंच धोरण आपणायलें आनी हातूंतल्यानूच फुडें पंथभेद तयार जाले. इराणी सम्राटांनी ज्यू लोकांक जेरुसलेमाक परत वचपाची परवानगी दिली.तेचप्रमाण ज्यूडा प्रांताचेर ज्यू राज्यपाल नेमले,येहोवाचें मंदिर परत उबारपाक मदत केली.बॅबिलॉनियांत्व म्हत्व मेळयल्या कांय ज्यू फुडाऱ्यांक उपरांतच्या आनी केन्नाय धर्मीक मळार बदल घडोवन हाडपाचे यत्न्न केले.ह्या सुधारणावादी प्रशासकांत नीअमाय आनी एझ्रा हे मुखेल आसले.हांच्या सुदारणांक सामेअरिआच्या रहिवाशांचो कडक विरोध आशिल्लो.तांणी जेरुसलेमचें धर्मीक फुडारपण न्हयकारलें आनी शीकम हांगाच्यान लागसार आशिल्ल्या गेरझिम दोंगरावयल्या आपल्या मंदिरांत स्वतंत्र पीठ उबारलें.अशे तरेन हद्दपारिच्या निमतान सुरु जाल्ले पंथभेद फुडें घट जायत गेले. मागीर थोडयाच काळांत ज्यूंचें स्वतंत्र राजकी अस्तित्व रोखडेंच सोंपलें.अलेक्झांडरान इराणी साम्राज्याचो नाश करून ह्या प्रदेशाचेर ग्रीक सत्तेची थापणूक केली.उपरांत हो सगळो प्रदेश सिल्युसिडी राजांच्या ताब्यांत गेलो;पूण राजकी थिराय व्हडलीशी तिगलीना.ह्या प्रदेशांत रोमन साम्राज्याची थापणूक जावन लेगीत संघर्श चालूच आशिल्ले.सत्तासर्त करपी कितल्याशाच ल्हान गटांमदीं जेरूसलेमच्या ज्यूंचो आस्पाव आशिल्लो.आतां येहोवाच्या मुखेल पुरोयतांची सुवात सगळ्यांत श्रेश्ठ जाल्ली आनी तांकांच राजकी फुडारपण मेळटालें.ह्या पोरन्या संस्थानान स्वातंत्र्य मेळोवपाचे आनी तिगोवपाचे जे यत्न्न केले,तातूंत इ.स.प.दुसऱ्या शेंकडयांतल्या ज्यूडाच्या फुडारपणाखाल जाल्लें मॅकबीझचें बंड सगळ्यांत यशस्वी जालें. इ.स.प.१६५ त ज्यूडान सिरियाच्या राजाचेर जैत मेळोवन जेरूसलेम हांगा ज्यू राज्याची थापणूक केली.ज्यूडा आनी तांचें दायज हांचो शेक जेरुसलेम आनी भोंवतणचो वाठार हांचेर सुमार शंबर वर्सा आशिल्लो.इ.स.प.६६ त पॉपीन जेरुसलेमचेर घुरी घालून बार हजार लोकांक जितेच मारले आनी थंयची राजसत्ता नश्ट केली.तरीकूय ज्यू लोकांनी परत तकली वयर काडपाचोब यत्न्न केलो.ताका लागून हेड्रिएनस हाणें इ.स.१३२ त ज्यू धर्माचेरूय बंदी घाली.बंदीच्या आड ज्यू लोकांनी उठाव केलो.बारकोक्बा हाच्या फुडारपणाखाल इ.स.१३५ त रोमनांआड ज्यूंनी बंड केलें.पूण रोमनांच्या खडेगांठ बळग्याफुडें तांकां नमचें पडलें.ज्यू धर्माचे मेकळेपणान आचरण करप खुद्द पॅलेस्टाइनांत फुडें फुडें अशक्य जालें. रोमनांनी पॅलेस्टाइनाचेर केल्ले घुरयेपयलींच जायत्या ज्यूंनी पॅलेस्टाइन सोडून हेरकडेन वसणूक सुरवात केल्ली.रोमनांचे घुरयेक लागून पॅलेस्टाइअन पुराय नश्ट जालें आनी एकठांय रावन ज्यू राश्ट्र वा राज्य निर्माण करपाचो ज्यूचो हावेस मातयेभरवण जालो.इतलें जावन लेगीत ज्यू आपल्या धर्माकडेन एकनिश्ठ आशिल्ले.जे थोडे पॅलेस्टाइनांत रावले,तांणी विद्यालयां काडलीं आनी ह्या विद्यालयांतसून ते ज्यू धर्म शिकोवपाक लागले.इ.स.२०० त 'मिशना'हो पयलो ज्यू धर्म आनी परंपरा हाचेवयलो ग्रंथ संकलित केलो.मध्य युरोपांतल्या ज्यूंक शेंकडयांब्नी वर्सा क्रिस्ती लोकांकडल्यान छळ सोसचो पडलो.कांय देशांनी 'घटो' ह्या नांवान वळखतात त्या वेगळ्या वसाहतींत तांकां रावचें पडलें.तांकां जमीन विकत घेवपाचे कायदेशीर हक्क नाशिल्ले वा स्वतंत्र रितीन एकाद्रो ध्ंदो करपाक मेळनाशिल्लो.फ्रांस जर्मनी आनी हेर देशांनी ज्यूं मदले कांय जाण व्हड लेखक जाले.स्पेनांत जायते विद्वान ज्यू तत्ववेत्ते जाले.तातूंत सॉलोमन इब्न गॅब्रीएल आनी ज्यूडा हाल्लेवी हे नामनेक पावले. राजकी कारणांखातीर ज्यू लोक जरी संवसारभर शिंपडून गेल्ले तरी लेगीत आपले मायभुंयेत आपलें स्वतंत्र राश्ट्र आमचें,ही आस तांकां
