मनशाच्या तरेकवार स्नायू मेरेन धाडटा जांकां लागून मनशाची कूड ते म्हायतीक दाद दिता.
मनशाचें तंत्रिका तंत्र भितरल्या घडामोडींचेरूय देखरेख दवरपाचें काम करता.देखीक-स्वास घेवप, पचन जावप,काळजाच्या ठेक्याची लय,व्य्क्तिच्यो हालचाली,संवेदन शक्त, विचार आनी मानसिक स्थिती, ह्यो सगळ्यो भितरल्यो घडामोडी मनशाच्या तंत्रिका तंत्राक लागुनच बरे तरेन जावंक पावतात.
तंत्रिका तंत्रांचीं कामां: तंत्रिका तंत्र मनशाचे कुडींत जायतीं म्हत्वाचीं कामां करता. तातुंतलीं चड म्हत्वाचीं अशीं आसात:
(१) तंत्रिका तंत्र भायल्या पर्यावरणांत घडिल्ल्या घडामोडींची म्हायती घेता, तांची चिकित्सा करता आनी तातुंतल्यानूच मागीर दिश्टी पडप,दूख बादप, असले तरेच्यो संवेदना तयार दवरता.
(२) तें मुखावयले म्हायतिची चिकित्सा करूंक फाटले म्हायतीची याद तयार करता आनी आपल्यांत सांठोवन दवरता.
(३) तें कुडिच्या वेगवेगळ्या भागां मजगती संदेशाच्या रुपान म्हायती पावोपाचें काम करता.
(४) तंत्रिका तंत्र स्नायुंची आनी ग्रंथिंची काम करपाची शक्त वाडयता वा उणीय करता.हें जे वाडोवप आनी उणें करप आसता तें जी म्हायती ताका मेळटा ताचेर अवलंबून आसता.
(५) तें आमचे कुडींत घडपी घडामोडी संबंदान म्हायती मेळयता आनी तातुंतल्या अवयवांची काम करपाची लय बरेतरेन राखता.
(६) ज्ञानेंद्रियांनी धाडिल्ल्या म्हायतिच्या आदारान तें आमकां दिश्टी पडूंक, वास घेवंक, रूच घेवंक,आयकूंक आनी वस्तू सासपून पळोवंक हातभार लायता. हीं ग़ायेंद्रियां म्ह्ळ्यार: दोळे, कान,. नाक, जीभ आनी कुडिची कात.हांचे वतीन जीं आमकां म्हायती मेळटा तिचे6 गिन्यान ह्या तंत्रिका तंत्रापसूनच आमकां जाता.
मनशाचें तंत्रिका तंत्र्हें मेजूंक लेगीत जावचें ना इतल्या ताच्या खाशेल्या पेशिनी घडिल्लें आसता. ह्या पेशींक तंत्रिका कोशिका (Nerve cell) अशें म्हण्टात.तंत्रिका तंतु (Nerve fibres) आशिल्ल्या आनी पळोवंक दोरयांवरी दिसपी कवळ्यांक मज्जातंतू अशें म्ह्ण्टात.हे मज्जातंतू मनशाचे कुडींत कितलेशाच वाटांचें एके तरेचें जाळेंच विणिल्लेवरी विणटात.ह्यो वाटो मनशाचे कुडींत बरेच गतीन म्हायती पावोवपाचें काम करतात.
खंयच्याय प्रसंगावेळार मनशाची जी एक प्रतिक्रिया जाता ती फकत एक खिणाभितर जाता. पूण ती तशी जावंक तंत्रिका तंत्रांत जायत्यो घडामोडी घडच्यो पडटात.देखीक-जेन्ना म-शाची नदर एका वागाचेर पडटा तेन्ना तो ताका पळेनाफुडें थंयच्यान पळटा.ताच्या तंत्रिका तंत्रांत असल्यो कसल्यो घडामोडी घडिल्ल्यान मनीस एका खिणान थंयचो पसार जाता?
खाशेल्यो तंत्रिका कोशिका जांकां आमी भायली म्हायती मेळोवपी तंत्रिका कोशिका अशें म्हण्टात, त्यो पेशी, मनशाच्या कानात, दोळ्यांत, आनी ताच्या कुडिच्या हेर म्हायती मेळोवपाच्या इंद्रियांनी आसतात. ह्या पेशींक मनशाचे भोंवतणी ज्यो घडणुको घडटात तांची जाणविकाय जाता. देखीक-जेन्ना मनीस वाद्याक पळेता तेन्ना ताच्या दोळ्यांतल्या म्हायती मेळोवपी तंत्रिका कोशिकांक एके तरेची शिटकावणी मेळटाआनी त्यो जाग्यो जातात. तांकां जाल्ली ही जाणविकाय त्यो मागीर तांच्या तंत्रिका तंतूक कळयतात आनी ताचे मार्फत मेंदवाक धाडटात. ही जी म्हायती तांच्याकडल्यान मेंदवाक पावता तिका तंत्रिका कोशिकांकडल्यान गेल्लो संदेश अशें म्हण्टात.ह्या संदेशाची गती सेकंदाक १ ते ९० मीटर इतली आसूं येता. वाद्याक जेन्ना आमी पळेतात तेन्ना आमच्या दोळ्यांत आसपी म्हायती मेळोवपी तंत्रिका कोशिका वाद्याचेर आपटून आयिल्ल्या सूर्य किर्णांक दाद दितात आनी तांचें संदेशांत रुपांतर करतात. हे संदेश मागीर मेंदवात आनी मेरुरज्जूंत आसपी जुळोवणी करपी तंत्रिका कोशिका आनी संवेदनाच्यो तंत्रिका कोशिका (Sensory Neurons) मार्फत भोंवतात. मेंदवांत आसपी तंत्रिका कोशिका ह्या संदेशाचो स्विकार करतात. ताची चिकित्सा करतात. तांचो अर्थ लायतात आनी मुखार कसलीं पावलां उबारपाचीं तें थारायतात. वाद्य पळेल्ल्याचो जो संदेश मेळटा ताचो अर्थ ‘धोको’असो लागता. मनशाचो मेंदू संदेशाच्या रुपान रोखडीच आपली शिटकावणी धाडटा. ‘धांव!’ मागीर हो संदेश हालचाली करपी तंत्रिका कोशिकांमार्फत भोंवता. ह्या तंत्रिका कोशिकांक (Motor Neurons) अशें म्हण्टात.ह्यो तंत्रिका कोशिका मेंदवाकडले संदेश स्नायू आनी ग्रंथी ह्या अवयवांच्या पेशिंकडेन पावयतात. तांकां परिणाम घडोवपी तंत्रिका कोशिका अशें म्हण्टात. ह्यो तंत्रिका कोशिका मेंदवाकडल्यान आयिल्ल्यो शिटकावण्यो व्हरपाचें काम करतात. अशे तरेन पायांचो स्नायू ह्या शिटकावण्याक व्हरप्चें काम करतात. अशे तरेन पायांचो स्नायू ह्या शिटकावण्याक दाद दिता आनी वाद्याक पळेनाफुडें थंयचो धावता. ताचेच वांगडा मेंदू आपले संदेश कुडिच्या हेर तरेकवार भागांनी धाडटा. देखीक-पायांच्या स्नायूंक चड प्रमाणांत रगताची पुरवण करूंक चड गतीन काम करपाचो संदेश काळजाक धाडटा.
मनशाचें तंत्रिका तंत्र हें तीन मुखेल भागांनी घडिल्लें आसा: केंद्रीय तंत्रिका तंत्र (Central Nervous System), भोंवतणचें तंत्रिका तंत्र (Periferal Nervous System) आनी स्वायत्त तंत्रिका तंत्र (Autonomic Nervous System) ह्या दर भागांचीं कामां वेगवेगळीं आसतात.
मनशाचें तंत्रिका तंत्र: १ मेंदू २.कवटी ३.तृतीय नैत्र पिंड ४.परानुकंपी तंत्रिका तंत्र (मस्तिष्कीय विभाग) ५.अनुकंपी तंत्रिका तंत्र ६.परानुकंपी (त्रिक विभाग) ७.अनुत्रिक तंत्रिकामूल ८.त्रिकास्थी ९.पाचवो कटीय कशेरूक १०.बारावो वक्षीय कशेरुक ११.सातवो ग्रैव कशेरूक (मानेतलो) १२.पोषग्रंथी १३.ललाटास्थी.
