तंबोरो:एक तंतुवाद्य. भारतीय संगीतपद्दतींत गायन वादनांत आदारस्वराखातीर ह्या वाद्याचो उपेग करतात.’तुंब’वा ‘तुंबरू’ ह्या शब्दापसून तंबोरो हें नांव आयलां आसुंये. ताका ‘तानपुरा’,तंबुरा’हीं हेर नांवांय आसात. पुर्विल्ल्या ग्रंथांत ह्या वाद्याक ‘तुंबरू वीणा’ अशें नांव दिल्लें आसा.णव्या शतमाना उपरांत हें वाद्य वापरांत आयलां आसुंये.ह्या वाद्याचे मुखेल भाग अशे-तंबो-याचे बसकेक कोरीव लाकडी वाटकुळें अर्द (तंजावर पद्दत) वा कापिल्लो अर्दो दुदी (मिरज पद्दत) आसता. ताचेर फुगीर ध्वनीरंध्रां आशिल्ली लाकडी पाटी म्हळ्यार नादपट आसता.हे बसकेक पोकळ लाकडी दांडी बसयतात. हे दांडयेची एक वट सपाट आसता. दांडयेच्या वयल्या तोंकाकडेन सरयो बसोवपाखातीर हस्तीदंताच्यो दोन अटी एक एक बोट अंतराचेर बसयतात.दांडयेच्या वयल्या तोंकाकडेन तारो लावपाखातीर दोन खुंटयो बसयतात; हाका जोडाच्यो खुंटयो म्हण्टात. दांडयेच्या दोनूय वटांनी तशेच तरेची आनीक एक खुंटी बसयतात. तातूंतले एकेक पंचमाची आनीक दुसरेक खर्जाची खुंटी म्हण्टात. बसकेच्या मध्यभागार हस्तिदंती वा रक्तचंदनाचीं दोन बोटां ऊंच आनी तीन बोटां रूंद अशी एक घोडी आसता.हे घोडयेक सरयो बसोवपाखातीर खांची आसतात. बसकेच्या मुळांत मदीं चार बोटां लांब आनी बोटभर रूंद अशी तारदान नांवाची हस्तदंती पट्टी बसयतात.हे पट्टेक चार बुराक आसतात, तातूंत मणयांच्या आदारान सरयो गुंथून त्यो घोडयेवयल्यान दांडयेच्या तोंकाक आशिल्ले अटींत परत गुंथून त्या खुंट्यांक गुठलायतात.
तंबो-याक चार सरयो आसतात. तातूंतल्या मदल्या दोन सरयांक जोडाच्यो सरयो म्हण्टात. त्यो तिख्याच्यो आसून सारकेच रूंदायेच्यो आसतात. तांचो आवाज गोड येवंचो देखून घोडयेचेर सरयेसकयल थोडो पिंजिल्लो कापूस घालतात.ताका जव्हारी अशें म्हण्टात. दरेक सरयेचे बसकेचेर एके एक मणि गुंथिल्लो आसता. तो न्तारदान आनी घोडयेमदीं सकयल-वयर करतकच स्वर जाय तसो चड उणो करूं येता. तंजावर प्रकाराच्या तंबो-यांत सोंप्या स्वरमेलनाखातीर सरकटपी घोडीय वापरतात.
तंबोरो उबो वा आडवो दवरून वाजयतात. वादक्रमाप्रमाण पयली सरी पंचमाची, पंचमवर्ज्य रागाखातीर मध्यमाची वा निषादाची आसता.दुसरी आनी तिसरी षडजाची आनी चवथी मंद्र-षडजाची आसता. मदल्या बोटान पयली सरी आनी तर्जनीन बाकीच्यो सरयो छेडटात. मिरज,रामपूर,लखनौ, तंजावर,थिरुवनंथपुरम,म्हैसूर हीं ह्या वाद्याचीं मुखेल निर्मिती केंद्रां.
गायकाक स्वरांची साथ दिवपाक ह्या वाद्याचो बरो उपेग जाता. कांय गायक बाबूंच्या वा नाल्लाच्या ल्हान कुडक्यान सरयो दांबून वीणेवरी तंबोरो वाजयतात. दक्षिण भारतांत अशा वाद्याक ‘कोट्टूवाद्यम’ वा ‘बालसरस्वती’ म्हण्टात.
ल्हान तंबो-याक तंबोरी अशें म्हण्टात. सात तारी,आठ तारी आनी आपोआप वाजपी स्ववादीत तंबोरो हीं तंबो-याचीं आर्विल्लीं रुपां आसात. -कों.वि.सं.मं.
त: ‘त’ वर्गांतलो पयलो वर्ण आनी देवनागरी वर्णमाळेंतलें सोळावें व्यंजन . ह्या अक्षराचें पयलें रूप अशोकाच्या शिलालेखांत (इ.स.प.तिसरो शेंकडो),दुसरें रूप भटटिप्रोलूच्या स्तुपावयल्या लेखांत (इ.स.प.दुसरो शेंकडो) आनी तिसरें रूप चंबा राज्यांतल्या सराहाक मेळिल्ले प्रशस्तींत (इ.स. चो धावो शेंकडो) मेळटा.
‘त’ च्या रुपाचो विकासक्रम असो आसा-
वर्णाध्दारतंत्रांत हाचें स्त्रीरूपी ध्यान अशें सांगलां-
चार भुजां, थंड,महामोक्षप्रद, सदांच सोळा वर्सांची, तांबडें वस्त्र आनी तरातरांचे अलंकार धारण करपी आसून सगळ्यो सिध्दिप्रद अशे तकाररूपी देवतेचें ध्यान करून तिच्या मंत्राचो धा खेपे जप करचो अशें सांगलां.
‘त’ हो दंत्य वर्ण. -कों.वि.सं.मं.
तकली आनी तकलेच्यो पिडा: कुडीच्या ज्या भागांत मेंदू, तोडं आनी मुखेल ज्ञानेंद्रियां म्हळ्यार दोळे, कान, नाक, जीब हे अवयव आसतात, त्या भागाक तकली म्हण्टात. मनीस धरून जे प्राणी दोन पायांचेर चलतात, तांची तकली ही कुडीचे सामके वयले सुवातेर आसता.जे प्राणी चार पायांचेर चलतात तांची तकलिकि कुडीचे फुडें आसता.कांय जीव,देखीक- अमीबा आनी कांय प्राणी देखीक-नक्ष-त्राच्या आकाराचें नुस्तें म्हळ्यार ‘स्टार फीश’ हांकां तकली नासता.
तकलेची कवटी ही ब-याच हाडांनी घडिल्ली आसता. कवटेचे दोन भाग आसतात: चे-याचो भाग म्हणजे ‘फेस’(Face) आनी तकलेचो वयलो मेंदवाक सांबाळपी भाग म्हणजे क्रॅनियम (cranium). चड करून तकलेची कवटी ही वयर सांगल्या तशी हाडांनी घडिल्ली आसता. पूण कांय प्राण्यांत देखीक-देवमासो, ती विशिश्ट अशा पेशींपसून घडिल्ली आसता. ह्या पेशींक कारटिलेजिच्यो पेशी अशें म्हण्तात. तलके वयलो आनी फाटलो भाग जे कातींत धांपिल्लो आसता ते कातीक स्काप (Scalp)
