अशे म्हण्टात.
तकली, फाटीचो कणो,गळ्याभोवतणचें हाड आनी भुजाचीं पातीं हांकां एका खाशेल्या अशा स्नायूंच्या तंत्रान जोडिल्लें आसता. हे स्नायू तकलेच्या हालचालींचेर नियंत्रण दवरतात. ऑक्सिपिटल नांवाच्या हाडा पासून तकलेचो फाटलो भाग तयार जाता. हो भाग फाटीच्या कण्याच्या वयल्या तोंकार बशिल्लो आसता आनी थंय तो एक सांदो तयार करता.जाका लागून तकली घुवूंक शकता. तकलेच्या आकाराक लागून चडसो ताचो भार हो ऑक्सिपिटल हाडामुखार उरता. पूण मानेच्या स्नायूंक लागूनच ती आपले सुवातेर नीट उबी उरूंक शकता. जेन्ना कोणाकय लकणी येता तेन्ना हे स्नायू सदळ पडटात आनी ताका लागून तकली मुखार लवंडता. तकलेचीं हेर व्हड हाडां अशीं आसात: परायटल (parietal) वयलें कुशीनचें, फ्रंटल (frontal)मुखावेलें, टॅम्पोरल (temporal) कुशीनचें पोंदचे, स्फॅनॉयड (sphenoid) आनी एथमॉयड (ethmoid) पोंदचीं हांडां.
मनीस जल्मता तेन्ना ताचे तकलेचो आंवाठ ताचे कुडीच्या आंवाठा मानान बरोच व्हड दिसता. तेन्ना कुडिची लांबाय, कुडीचे अख्खे लांबायेच्या आठव्या वांट्यायेदी आसता.तकलेचो आकार आनी आंवाठ हो मनशाकणकणी बदलता. सरासरी तकलेच्या मेंदवाक आस्पावन घेवपी भागाची भितरली पोकळसाण ही १.४०० क्युबीक सेंमी.इतली आसता. मनशाची/ प्राण्याची बुध्द ही तकलेच्या आकाराचेर थारता अशें ना.
मेंदू हो मनशाचे तकलेंतलो एक चड म्हत्वाचो अवयव. तंत्रिका तंत्र (nervous system) यंत्रणेवरवीं जिवाच्या सगळ्या हालचालींचेर मेंदवाचें नियंत्रण उरता,तेचपरी तेच यंत्रणेवरवीं मेंदवाक सगळ्या हालचालींचे संदेश मेळटात. मेळिल्ल्या संदेशाची चिकित्सा करून मेंदू निर्णय घेता आनी तंत्रिका तंत्र यंत्रणेवरवीं त्या त्या अवयवांक सुचवण्यो, आज्ञा दिता.
मनशाचो मेंदू हो गुलाबी, गोबरा रंगाचो जेलीवरी आंग आशिल्लो, बॉलाच्या आकाराचो वांटकुळो असो अवयव आसता.ताचें भायलें आंग जायत्या अशा वांकड्या तिकड्या उंचवट्यांनी आनी खंचिनी भरिल्लें आसता.एका,जाल्ल्या भुरग्याच्या मेंदवाचें वज़न ०.५ किलो इतलें आसता. जेन्ना तें भुरगें ६ वर्साचें जाता तेन्ना ताच्या मेंदवाचें वज़न १.४ किलो इतलो जाता. मेंदवाच्यो चडशो पेशी ह्यो भुरगें जल्मता तेन्नासावनच आसतात. उपरांत ताचें जाल्ले वाडीक लागुनूच मेंदवाचें वज़न वाडटा.ह्या स वर्सांच्या काळांतच भुरगें चड प्रमाणान शिकता आनी वागपाच्यो नव्यो नव्यो रिती आपणायता.
मेंदवाचें आंग हें दोन तरेच्या पेशींनी घडिल्लें आसता. तंत्रिका कोशिका हो तंत्रिका तंत्राचो मुळावो घटक आसता. जो वीज रसायनीक अशे आपले खाशेले रितीन तंत्रिका तंत्राच्या भागांकडेन संबंद दवरता. पुरक जावपी तंत्रिका कोशिका पेशींक Neuroglia वा Glia अशें म्हण्टात.
मेंदवाचेर पातळिल्लें,रगताची पुरवण करपी शिरांचें जाळें मेंदवाक भरपूर प्रमाणांत प्राणवायू आनी अन्नांतल्या मुळाव्या घटकांची पुरवण करता. मनशाच्या मेंदवाचें वज़न हें ताचे कुडिच्या दोन टक्के वजना इतलें आसता. पूण जेन्ना मनीस सुशेग घेता तेन्ना ताची कूड जो प्राणवायू वापरता ताचे वीस टक्के इतलो प्राणवायू एकटो मेंदू वापरता.मेंदू प्राणवायू बगर फकत तीन ते पाँच मिनटा इतलो वेळ मेरेन तग धरून रावंक शकता. हाचेपरस चड वेळ गेलो जाल्यार ताका मार बसूं येता.
मेंदू हो मेरुरज्जुच्या वयल्या तोंकाकडेन आसता.तंत्रिका कोशिकांपसून तयार जाल्लो हो मेरुरज्जू केबलावरी आसता जो मानेकडल्यान २/३ इतलो फाटिच्या कण्यांत सकयल मेरेन देंवता.मेरुरज्जूहो केंद्रीय तंत्रिका तंत्रांतलो असो अवयव जो मेंदू आनी कुडिचे हेर भाग हांचे मदीं संदेश पावोवपाचें काम करता.तेच वांगडा मेंदवांतल्यान भायर सरपी मज्जातंतूच्यो बारह जोडयो मेंदवाक सरळ,कुडिच्या कांय भागांक जोडटात.
मेंदवाच्यो पेशीं ह्यो विजेच्यो शिटकावण्यो तयार करतात आनी त्यो खाशेल्या वाटांवयल्यान एके पेशीकडल्यान दुसरे पेशीकडेन धाडटात. ह्या वाटांक circuits अशें म्हण्टात.संगणकावरी हे विजेचे ‘सरक्यूटस’ म्हायती घेतात, तिचेर जायत्यो क्रिया करतात आनी त्यो सांठयतात. हाचेभायर मेंदू रसायनीक क्रियांचो आदार घेवन विजेवरी शिटकावण्यो दिता, जें संगणक करना. मेंदवाची काम करपाची शक्त ही जायत्या किचकटींच्या मेंदवाच्या पेशीं मार्फत तयार जाल्ल्या रसायनीक वस्तुंचेर अवलंबून आसता.
जायत्या मळावेले शास्त्रज्ञ एका बरोबर मेंदवाची रचना, ताची काम करपाची तरा आनी ताची रसायनीक घडण हांचेर काम करतात. ह्या तांच्या काम करपाच्या मळाक तंत्रिका विज्ञान वा तंत्रिका जीवनशास्त्र अशें म्हण्टात. ह्या शास्त्रांक लागून मेंदवा संबंदिची म्हायती उक्ती जावंक पावता.पूण तरी आसतना अजुनय मेंदवाची खूब म्हायती उक्ती जावपाची आसा. शास्त्रज्ञांक अजुनय मेंदू कसो चलता तें पुराय्ब तरेन होलमूंक ना.
मेंदवाचे भाग: मेंदवाक तीन भाग आसतात: (१)अंत्यमस्तिष्क (cerebrum) (२)निमिस्तिष्क (cerebellum) (३)मेंदवाचें खोड (brain stem). हो दर एक भाग तंत्रिका कोशिकांनी आनी तांकां आदार करपी ग्लिया नांवाच्या पेशिंनी तयार जाल्लो आसता.
