इजिप्तांत तांब्याविशींच्यो खूभ सुदारणा जाल्यो.इ.स.पयलीं 5000 च्या अदमासाक,इजिप्तांत मेल्ल्या मनशांवांगडा तांब्याचीं शस्त्रां आनी हत्यारा दवरताले अशी नोंद मेळटा.इ.स.पयली 3000च्या असमासाक स्नेफ्रू ह्या राजांनी सिनई व्दिपकल्पांत तांब्याच्यो खाणी सुरु केल्ल्यो हे विशींचे पुरावे आसात.ह्या काळांतूच पयलीं कांशें(Bronze)तयार करप जालें. इ.स.पयली 3000 च्या अदमासाक सायप्रस जुंव्याचेर व्हड प्रमाणांत तांबें तयार जातालें.ह्या जुंव्यावयल्यान रोमन साम्राज्याक तांब्याची पुरवण जाताली.सायप्रसांतल्या येवपी ह्या धातुद्रव्याक des cyprium अशें म्हण्टाले.उपरांत ताचें cyprum हें ल्हान रुप जालें आनी ह्या नांवाचो अप्रभ्रंश जावन cyprum हें ताका नामव पडलें.ह्या शब्दांतलीं पयलीं दोन अक्षरां घेवन ह्या धातूचो रसायनीक संकेत तयार जालें.इ.स.पयलीं 2500 च्या अदमासाक चीनांत तांब्याचो वापर जातालो असो उल्लेख शू चिंग हाच्या म्हाकाव्यांत मेळटा. भारतात ऋग्वेदाच्या काळासावन तांबें वापरप जाता.ह्या धातूच्या तांबडया रंगाक लागून संस्कृतांत ताका ताम्र अशें म्हळां.वखद म्हणून तांब्याचो उपेग करताले असो आयुर्वेदांत उल्लेख मेळटा. तांबें धर्तरेचेर धा लाखांमदीं 4.5 भाग इतलें आसता जाल्यार दर्याच्या उदकांत तें धा लाखांमदीं 1 ते 25 भाग आसता.सगल्या जिवांभितर तांबें आसता.मनशाचे कुडींत सुमार 100 मिलीग्राम तांबें आसता.शरिरांतल्या स्नायूंनी.फिग्दांत आनी मेंदवांत तांबें आसता. धातुरुपांत मेळोवपाचे नदरेन तांबें सल्फायड धातुकाच्या ऑक्सायड धातुकाच्या आनी शुध्द स्वरुपांत मेळटा.शुध्द स्वरुपांतलें तांबें (99.9 %) अमेरिकेंतल्या मिशिगन आनी लेक सुपिरिअर सरोवराच्या देगांचेर व्हड प्रमाणाचेर आनी कॉर्नवाल,सायबीरिय,उरल,ऑस्ट्रेलिया,चिली,इटली,स्विडन ह्या देशांनी उण्या प्रमाणांत मेळटा.कॅल्कोसायट (copper glance),कोबेलायट,कॅल्कोपायरायट.बोर्नायट,एनार्जायट,टेट्राहेड्रायट ह्या स्लफायड स्वरुपाच्या धातुकांनी आनी क्युप्रायट,टेनोरायट,मॅलॅकोनायट मॅलाकायट,ऍझुरायट ह्या ऑक्सायड स्वरुपाच्या धातुकांनी तांबें मेळटा. अमेरिकेच्या संयुक्त्त संस्थानांच्या रॉकी पर्वत आनी ग्रेट बेसीन ह्या विभागांनी,पेरु आनी चिलींतल्या अँडीज पर्वताच्या अस्तंत भागांत,झाईरे(बेल्जियन काँगो) आनी उत्तर झिम्बाब्वे आनी मिशिगनाचो उत्तर भाग आनी कॅनडा ह्या चार विभागांनी जगांतले 90% ताब्याचें सांठे आसात.आलास्का,चीन,रशिया,ऑस्ट्रलिया,उत्तर आनी दक्षिण अमेरिकेचो उरिल्लो भाग आनी आफ्रिका ह्या प्रदेशांतल्या तांब्याच्या सांठयांतल्या जगाची तांब्याची गरज भागोवप जाताली.भारतांत तांब्याचे सांठे राजस्थानांतल्या झंझुनू आनी अल्वार जिल्ह्यांनी आसात.सिक्कीम राज्यांतल्या रंगपो वाठारांतूय तांबें मेळ्ळां. दोना पावलाचे गोंयचे राश्ट्रीय समुद्रविज्ञान संस्थेन हिंद म्हासागरांत 1981 वर्सा तांबें,निकॅल(nickel),कोबाल्ट(cobalt),मॅगनीज( )आणि लोखण आशिल्ले गुळे( ) खूब प्रमाणांत आसा म्हणपाचें सोदून काडलां.भारतांत तांब्याचे हेर मुखेल सांठे बिहार,मध्य प्रदेश,आंध्र प्रदेश आनी कर्नाटकांत आसात.गुजरात,पंजाब आनी उत्तर प्रदेशांतूय तांब्याचे थोडे सांठे आसात. तांबें 1083 सॅ.तापमानांत कडटा आनी 2323 सॅ तापमानांत उकळटा.तांबें आम्लांत विरगळना.पूण ऑक्सिडी आम्लांनी तें रोखडेंच विरगळटा.हवेंत,आमोनिया आनी आमोनियम लवणांत तांबें विरगळटा तशेंच तें सोडियम आनी पोटॅशियम सायनायडांत विरगळटा,सर्वसामान्य हवेंत तांब्याचेर ऑक्सायडाचो काळसो थर तयार जाता.खारे हवेंत क्लोरायडाचो थर तयार जाता.हवेंत तांबें तापयल्यार ताचेर कॉपर ऑक्सायडांचे थर जातात.खूब वेळ तापयल्यार हें ऑक्सायड तयार जाता.हवेंत तांबें जळना पूण तें ऑक्सिजन –हायड्रोजन हांच्यांत जळटा.ऑक्सिजन,नायट्रोजन.कार्बन डाय-ऑक्सायड.सल्फर डायऑक्सायड असले वायू वितिळिल्ल्या तांब्यांत विरगळटात. धातूंभितर तांबें हो म्हत्वाचो धातू विद्युत् जनित्रां आनी चलित्रां(मोटारी),विद्युत् संवाहक सरयो केबली,वारांव,मोटार गाडयेंतलीं उपकारणां,स्फोटक पदार्थ,रडियो,दूरचित्रवाणी,घडयाळी,तरातरांचीं आयदनां हातूंत तांबें वा तांबें भरशिल्लो मिश्र धातू वापरतात.कांशें पितूळ सारके मिश्रधातू तांब्यापसून तयार करतात.भांगर-रुपें हें धातू प्रमाणांत तातूंत तांबें भरशितात.कांय देशांनी नाणीं तयार करपाखातीर.हेर धातूंवांगडा तांबें वापरतात.तांबी(copper T )ह्या संतती नियमनाच्या उपकरणा खातीर तांबें वापरतात. तांब्याचें उत्पादन-तांब्याच्या खनिजाप्रमाण,तांबें तयार करपाची पद्दत आसता. 1)गंधक आशिल्लें खनीज(from sulphide ores) ह्या खनिजांत,तांबें चड प्रमाणांत म्हळ्यार 4% वयर आसत जाल्यार तें खनीज कडोवन तांबें काडटात.ह्या खनिजांत 4% परस उणें तांबें आसत जाल्यार जलधातू सोद पद्दतीन (hydrometallurgy)तांबें काडटात. कडोवपाच्यो पद्दतीः(1) खाणींतल्यान काडिल्लें खनीज गिरणींत घालून बारीक पिठो करतात.ह्या पिठयांतली निरुपयोगी माती(gangue) कुशीक काडून,उरिल्ल्या पिठयांत उदक आनी हेर रसायनां घालतात आनी तें वारो दिवन धवळटात.अशें करतकच फेंस येता.नाका आशिल्ली माती (gangue) उदकापोंदा बसता.उदकावयल्या फेंसांतल्या खनिजांत 95% परस चड तांबें आसता.हो खनीज पिठो भट्टेंत भाजले उपरांत (Roasting) तातूंतले आर्सेनिक (arsenic) आनी अँन्टीमनी (Antimony) उडन वता. भाजिल्लें खनीज उपरांत कोळसो आनी रेंव भरसून व्हडले भट्टेंत घालून कडयतात.उपरांत फेर्रस ऑक्सायडाचें मळांत रुपांतर जाता.हो मळ वयर एकठांय जातकच कुशीक काडटात आनी कॉपर सल्फायड आनी फेर्रस सल्फायड हांचें मिश्रण मेळटा.ह्याच मिश्रणाक मॅट अशें म्हण्टात.हें कडयल्लें मॅट (matte) दुसरे भट्टेंत घालून ताचेर प्रकिया करतात.अशें करतकच काडिल्या तांब्यांतलो सल्फर डायॉक्सायड वायू भायर वता आनि तांबें 98% शुध्द जाता. 2)अ) जलधातू सोद पद्दत(hydrometallurgy)-उण्या प्रमाणांत आशिल्ल्या खनिजाची रास (सुमार 1,00,000 टन) सुमार वर्सभर उदकांत भिजोवन दवरतात आनी तातूंत वारो सोडटात(copper sulphate) जाता.कॉपर सल्फेट विरगळ्टा आनी ताचें पाचवें उदक राशीपोंदा पाझरता.तें उदक क्राँकिटाच्या टांकयांनी एकठांय करतात.खनिजाचे
