शिवाच्या नृत्याक तांडव आनी गौरीच्या नृत्याक लास्य अशें नांव आसा.तांडव आनी लास्य हांची सुरवातेचीं अक्षरां घेवन ताल हो शब्द जाला,अशें संगिताशास्त्रांत म्हळां.ताल शब्दाचो अर्थ कांय जाण शिवशक्ती (ता=शिव,ल=शक्ती) अशेंय मानतात.काल आनी मान (प्रमाण)ह्या दोगांयच्या योगान ताल उत्पन्न जाता. ताल ज्या बोलांनी वाजोवन सादर करतात,त्या सगळ्या बोलांक मेळून,त्या तालाचो थेको म्हण्टात. पुर्विल्ल्या काळासावन लघु,गुरु,प्लुत,द्रुत आनी अणुद्रुत ह्या पांच मात्रांचेर ताल आदारिल्लो आसा.हाचेवयल्यान तालाची उत्पत्ती छंदासावन जाली आसुंये अशें दिसता. दक्षिण भारतांतल्या सालगसूडक नांवाच्या एका प्रबंधांत ध्रुवा,मठ्य,झंपा,अड्ड,त्रिपुट,रुपक आनी एलताल अशे सात ताल दिल्यात.पूण थंयच्या संगिताक हे ताल पावनाशिल्ले. ते खातीर तालांतलें दरेक आंग तिप्पट,चवपट,पांचपट,सपट आनी णवपट करुन सात तालांचे पस्तीस ताल केले.पूण तशें केल्ल्यान अर्दमात्रा आसपी आंगांक तीन,पांच हांणी गुणल्यार 11/2. 21/2 अशी अर्दवट संख्या येवंक लागली,असली अर्दी संख्या तालांत दाखोवपाक मेळना.उपरांत ही अडचण पयसावपाखातीर अर्दमात्रांक तीन ह्या विशम अंकान गुणपाबदला तांकां चारांनी गुणपाची चाल सुरु जाली.हीच पद्दत दक्षिण भारतांत चालू आसा. तालाचे धा प्राण आसात,ते अशे- कालः क्षण,लव,कला,त्रुटी वा अनुद्रुत,द्रुत,लघू,गुरु,प्लुत आनी काकपाद हांचेवतीन तालांतल्या कालाची गणना करतात.लघु अक्षराचो काल एक मात्रा मानला.ताचेवयल्यान अनुद्रुत-1/4 मात्राकाल,द्रुत-1/2 मात्राकाल,गुरु=2 मात्राकाल,प्लुत=3 मात्राकाल आनी काकपाद-4 मात्राकाल अशे मानल्यात. आंगःतालांत कालमापनाखातीर अनुद्रुत,द्रुत,द्रुतविराम,लघु,गुरु हीं जीं प्रमाणां वापरल्यांत,तांकां आंग अशें नांव आसा. क्रियाःतालांतली खरी शक्त क्रियेंत आसा.क्रियेचे ,सशब्द आनी निःशब्द अशे दोन प्रकार आसात.सशब्द क्रियेचे ध्रुवा=चुटकी वाजोवप,शंपा= उजव्या हातान आघात करप,ताल=दावो हात उंच करुन आघात करुन आनी सन्निपात=ताळी वाजोवप अशे चार भेद आसात.निःशब्द क्रियेचेय आवाप,निष्क्राम,विक्षेप आनी प्रवेश अशे चार भेद जातात.हात वयर उखलप,बोटां सोडप-आंवुळप. मार्गाःचित्र,वार्तिक आनी दक्षिण अशे मार्गाचे तीन प्रकार भरतान दिल्यात,चित्रमार्गांत कलेच्यो दोन मात्रा,वार्तिमार्गांत चार मात्रा आनी दक्षिणमार्गांत आठ मात्रा मानल्यात. जातीःत्र्यक्ष आनी चतुरस्त्र अशो तालाच्यो दोन जाती आसात.लघूचो जो अक्षकाल वा मात्राकाल,ताका जाती अशें म्हण्टात. कलाःकला म्हळ्यार भाग.कला हें एका कालप्रमाणाचें नांव आदिकालांत चच्चत्पूट,चाचपूट,षट्पितापुत्रक अशे पांच ताल आशिल्लें. उपरांत त्या दरेका तालाचें आंग दुप्पट,चवपट,आठपट अशें करुन नवे ताल केले. ग्रहः गिताची सुरुवात आनी तालाची सुरवात हीं दोनूय एकाच वेळार वा फाटींफुडें जावप,हाका ग्रह अशें नांव आसा. गीत आनी ताल एकाच वेळार सुरु जाल्यार ताका अतीतग्रह आनी गिता आदीं ताल सुरु जाल्यार ताका अनागतग्रह अशें म्हण्टात. लयःदोन क्रियांतल्या अवकाशाक लय अशें नांव आसा.विलंबीत,मध्य आनी द्रुत अशे लयीचे तीन प्रकार आसात. यतीः द्रुत,मध्य आनी विलंबीत ह्या तीन लयींचो गितांत मेळ सादप,हाका यती अशें म्हण्टात,यतीचे समा,स्त्रोतोगता आनी गोपच्छ अशे तीन प्रकार आसात. प्रस्तारःविंगड विंगड रुपांनी तालाच्या आंगांची जी कल्पना करतात,तिका प्रस्तार अशें म्हण्टात. गानं तालेन धार्यत म्हळ्यार गायन हें तालाचेर आदारिल्लें आसता अशें भरतान म्हळां.शाड्.र्गंदेवान देशी तालांची संख्या 120 मानल्या.कांय जाणांच्या मतान ती 224 जाल्यार कांय जाण ती 108 मानतात.ह्या 108 तालांतल्या कांय मुखेल तालांची नांवां अशीं आसात-चच्चत्पुटम्,चाचपुटम्,षट्पितापुत्रकम्,उध्दट्टुम्,आदिताल,दर्पणताल,चच्चरी,सिंहलीला,कमदर्प,सिंहविक्रिम,श्रीरंग,रतिलीला,परिक्रमा,गजलीला.त्रिभिन्न,राजचूडामणी,राजताल,हंसनद,जयमंगल आनी हेर. सद्याच्या हिंदुस्थानी संगितांत त्रिताल,झपताल,रुपकताल,दादरा,धमार,केरवा,झूमरा,दीपचंदी हे ताल प्रचलित आसात.कर्नाटक संगितांत ध्रुवताल,मठयताल,रुपकताल,झंपाताल,त्रिपुटताल,अड्डताल आनी एकताल हे ताल प्रचारांत आसात. भारतीय काळांत तालासंबंदीचे जायते ग्रंथ निर्माण जाल्ले.भरताचें नाटयशास्त्र,आदिभरतम्.दत्तिलम्,भरतर्णवम्,संगीतरत्नाकर,तालसमुद्र ह्या ग्रंथांनीय ताकाविशीं म्हायती मेळटा.तमीळ भाशेंतूय तालाविशीं जायते ग्रंथ आसात,भरताच्या नाटयशास्त्रांतल्या ताल अध्यायांतले चच्चत्पुटवी हे पुर्विल्ल्या ताल,108 ताल आनी ध्रुव बी सात सालगसूडक ताल हामचे उल्लेख आसात.पूण तातूंत 108 तालांचीं नांवां वा विस्कटावणी ना.दत्तिलम् ह्या ग्रंथात नाटयशास्त्रांतलीच विस्कटावणी थोडेभितर दिल्या,संगितरत्नाकरांत नाटयशास्त्र,आदिभरतम् आनी हेर संगिताविशींचे ग्रंथ हातूंतली माहीती एकठांय करुन एक तालाध्याय बरयला.आदिभरतम् आनी भरतावर्णवम् ह्या ग्रंथांनी मेळपी 108 तालांचीं नांवां सारकींच आसात. -चंद्रशेखर नारिंग्रेकर तावजःतांत्रिक संदर्भ आशिल्ली,अलंकारासदृश्य अशी प्रतिकात्मक वस्त.तावज हें उतर अरबी उतर ताविज्ञ हाचेवयल्यान आयलां.मराठींत ताविजाक ताईत म्हण्टात आनी हो शब्द ताई आनी एतु (राखण) ह्या दोन कन्नड शब्दांवयल्यान तयार जाला.फातर,धातू,लाकूड आदी वस्तूंसावन तावज करतात.पुर्विल्ल्या काळासावन भुतां-खेतांपसून वा अदृश्य शक्तींपसून राखण जावंची,ह्या हेतान तावज कांयकडेन मंत्रांचोय उपेग करतात.तावजाचो संबंद जादूविद्येकडेन आसा.शक्त,बुध्द,विद्या,धन,विजय आनी सिध्दी हांचे प्राप्तीखातीर तावज उपेगी पडटा असो
