घेवपाक मेळटालें.लामा जावपी भुरग्यांक पिरायेच्या सातव्या वर्साचेर मठांत व्हरताले.1959 वर्सा उपरांत चीनी हेरांखातीर शिक्षणाची सुविधा निर्माण केली.1972 वर्सा परतून सुरु केले.तशोच शाळाय सुरु केल्यो.
तिबेटी जिणेंत भारतीय आनी चीनी संस्कृतायेचो मेळ दिश्टी पडटा.थंयच्या चित्रांनी आनी शिल्पांनी बुध्दप्रतिमा चड प्रमाणांत दिसतात.मठनिर्मितींत आनी बुध्दमंदिरांनी भारतीय कलेचो विकास दिसता.ल्हासाचे शिमेचेर गान-डेन,स-रो आनी ड्रे-पुंग हे तीन व्हड मठ प्रसिध्द आसात.सगळ्या वास्तुशिल्पांभितर पोतला ह्या दलाई लामा निवासाचें शिलप् चड मन भुलोंवणें आसून संवसारीक वास्तुशिल्पांभितर ही एक लक्षणीय वास्तू आसा.धोल,घांट,तुताऱ्यो आनी बॅग पायप हीं तांची मुखेल वाद्यां.खाशेल्या प्रसंगाचेर म्हळ्यार स्वागत,लग्न,मरण अशा वेळांचेर पावित्र्याचें प्रतीक म्हणून लोकरीचो धवो गळ्यापटो दितात.बऱ्या भाग्याचें लक्षण म्हणून घराच्या पाख्याचेर,तंबूचेर,दोंगराचेर प्रार्थनाध्वज बांदतात.नाटय आनी संगीत हातूंतल्यान दंतकथा इतिकासीक घडणुकांचें दर्शन जाता.उत्सवा वेळार लोकांगितां.लोकनाटय खूब दीस चलता.वर्साचे सुर्वेक तशेंच बुध्दाचें जिणेवयले प्रसंग हांचेर उत्सव आदारिल्ले आसतात.देवतांचीं विंगड विंगड रुपां तशेंच हावभाव दाखोवपी गार आनी चाम हे लामांचे नाचाचे प्रकार आसात.धर्मश्रध्देवांगडा हे लोक शकून,अपशकून,भुतांखेतां आनी हेर भ्रामक समजुतींचेर तांचो भावार्थ आसा.
बौध्द धर्मापयलीं तिबेटांत बॉन हो आदीम धर्म आशिल्लो.सद्याच्या काळांत,थंय चडशे लोक महायान बौध्दधर्मी आसात.इकराव्या शेंकडयांत भारतीय पंडीत आतिष हाणें तिबेटी बौध्द धर्मांत खूब बदल सुचयले.हांगा धर्मगुरु लामा म्हण्टात.दलाई लामा हो धर्ममुखेल आशिल्लो हाका बुध्दाचो वा अवलोकितेश्र्वराचो अवतार मानताले.
तिबेटी भाशेचें ब्रह्मी भाशेकडेन खूब सारकेपण आसून ती इंडो-चीन समुहांतली एकाक्षरी आनी स्वरधिष्ठीत आसा.मुळाक्षरां सातव्या शेंकडयांत संस्कृतावयल्यान घेतल्यात.1960 वर्सासावन तिबेटाचेर चीनी भास लादल्या.
तिबेटी रामायणः तिबेटी भाशेंतलें रामायण.भारताभायर रामकथा पातळावपाचें काम बौध्दांनी केल्लें.तिबेटांत इ.स.आठव्या आनी णवव्या शतमानांतल्या रामायणाच्यो जायत्यो हातबरपांच्यो प्रती मेळ्ळ्यात.वाल्मिकी रामायणापरस तिबेटी रामायणाची कथा वेगळी आसा.तातूंत सीता ही रावणाचे पट्टराणयेची धूव आसून तिची जल्मपत्रिका बायापक अशूभ आशिल्ल्यान तिका दर्यांत उडयली अशें सागलां.तशेंच दशरथाक दोनूच राण्यो आशिल्ल्यो.तातूंतले धाकटे राणयेच्या पोटांत स्वता विष्णुन जल्म घेतलो आनी ताका रामन अशें नांव मेळ्ळें.व्हडले राणयेच्या पोटांत विष्णु पुतान जल्म घेतलो आनी ताका लक्ष्मण अशें म्हणूंक लागले.ह्या दोन पुतांमदीं कोणाक राज्य दिंवंचें असो दशरथाक प्रस्न पडलो.रामान लक्ष्मणाक राज्य दिवंक लायलें आनी तो तप करुंक रानांत गेलो.दर्यांतल्यान वयर काडिल्ली सीता वा लिलावती नांवाची एक चली थंयच्या शेतकामत्यांनी रामाक दिली आनी तिचेकडेन लग्न जावपाक विनयलें.राम तिचेकडेन लग्न जालो आनी उपरांत तिका घेवन अयोध्येंत वचून आपलें राज्य केलें.ह्या रामाण्यांतलो रावण सीतेचें हरण करता.पूण तिच्या आंगाक स्पर्श करिना.उपरांत रामालो सीतेचो सोद,वानरांकडेन इश्टागत आदी रावण वधा मेरेनच्यो घडणुको वाल्मिकीवरीच वर्णन केल्लयो आसात.ह्या रामाणांत रावणाचो उलोवणें आयकून राम सीतेचो त्याग करता.पूण ताचे आदींच सीता बाळंत जावन तिगेर लव-कुशाचो जल्म जाता अशें सांगलां.ह्या तिबेटी रामयणाचेर गुणभद्राचें उत्तर पुराण आनी बृहत्कथा हांचो खुबसो प्रभाव दिश्टी पडटा.
तिबो
कुकूम,गंध,बुको,काजळा सारकिल्लें कपलार केल्लें आभुशण.भारताचे संस्कृतीक परंपरेंत तिब्याक खुबूच म्हत्व आसा.पुजा संस्कार आनी मंगलकार्यां आदी सुवाळ्यां वेळार येजमानाच्या कपलार कुकमाचो तिबो लावन ताचेर अक्षता दसयतात.धर्मीक कार्याचे सुरवातेक आनी कार्य सोंपतकच निरोप घेतना पुरयत येजमानाच्या कलपार तिबो लायता.भाऊबिजे दिसा भयण भावाच्या कपलाक तिबो लायता आनी ताका उंवाळटा.सोबायेखातीरय कपलाचेर तिबो लावपाची चाल आसा.जादूविद्येंत वशीकरणाखातीर विशिश्ट द्रव्याचो तिबो लायतात.पुजेवेळार देवाक चंदनाचो,केशराचो वा कुकमाचो तिबो लायतात.आदल्या तेंपार गोरोचन,हरताल आनी मनशीळ आदी द्रव्यांचो तिबो लावपाची चाल आशिल्ली.शैव आनौ वैश्णव संप्रदायांतले लोक संप्रदाय चिन्न म्हणून विशिश्ट तरेचो तिबो लायताले.हे तिबे कस्तुरी,कुकूम,चंदन,गंगेंतली माती,तुळशीच्या मुळांतली माती,साधूच्या पांयांपोंदची माती,गोपीचंदन,तुळशीकाश्ठ,गोरोचन,रोयणीची माती आदी द्रव्यांचे आसतले.शरिराचेर बारा जागयांचेर हो तिबो लावपाचो आसता,श्राध्द,यज्ञ,जप,होम,वैश्वदेव आनी देवपुजा आदी कामां करता आसतना सुरवातेक भस्म लावन घेवंचें आनी देवाची पुजा आनी म्हानिवेद्य जातकच उपरांत चंदनाचो तिबो लावप अशें सांगलां.पंथाप्रमाण तिब्याचे आकार आनी रंग थारतात.शैवपंथी आडवो जाल्यार शाक्तपंथी वाटकुळो तिबो लायतात.वैश्णव,कबीरपंथी लोक उबो जाल्यार कांय जाण चंद्राकृती,सुर्याकृती,नागकृती अशे आपआपल्या पंथांचे,घराण्यांचे संदर्भ धरुन तिबे लायतात.ल्हान भुरग्यांक कोणाची नदर लागची न्हय म्हणून काजळाचो तिबो (तीट)लावपाची चाल आसा.
कुकूमः एक सौभाग्यचिन्न,सौंदर्यप्रसाधन आनी पुजेविधींतलो एक गरजरचो मंगल पदार्थ,होय तिब्याचोच एकप्रकार.चड करुन हिंदू कुमारिका आनी सौभाग्यवती बायलो कुकमाचो वापर करतात.कुकूम ह्या संस्कृत शब्दावयल्यान कुकूम हो शब्द आयला.मूळ शब्दाचो अर्थ केशर असो आसा.कुकूम लावपाची चाल केन्ना सुरु जाली हाचेविशीं सारकी म्हायती मेळना.पूण पोरण्या साहित्यांत ती चाल महाभारतांत अस्तित्वांत आशिल्ली असो उल्लेख मेळटा. कांय जाणांच्या मतान ही चाल आर्यांची,जाल्यार कांय लोक आर्यांनी ही चाल हेरां कडल्यान घेतली अशें मानतात.कांय लोक चालीचो
