संबंद पशुबळीकडेन लायतात.पशूक मारुन ताच्या रगताचो तिबो नवे व्हंकलेक लावन घरांत प्रवेश करपाची चाल एका वेळार दक्षिणेंतल्या लोकांमदीं आशिल्ली.हे प्रथेचें रुपांतर कालांतरान कुकूम लावपाचे प्रथेंत जालें आसूं येता.
सातव्या-आठव्या शतमाना उपरांत साहित्यांत कुकमाचे उल्लेख व्हड प्रमाणांत मेळटात.तंत्र साहित्यांत कुकमाच्या तिब्याक खुबूच मह्त्व दिलां,हिंदू धर्मांत आनी हिंदू संस्कृतायेंत कुकमाक सौभयाचिन्न म्हणून सुमाराभायर म्हत्व आसा.हिंदू बायलो ताका सौभग्य लेणे मानतात.देवपुजा,लग्नसुवाळो,मुज आदी विधींनी कुकमाचो वापर म्हत्वाचो आनी मंगलकारक मानलां.मंगलकार्या वेळार वा देवपुजेवेळा जोंधळ्यांक ता तांदळांक कुकूम लावन अक्षता तयार करतात.नवे वस्तूक कुकूम घालून उपरांत ती वापरतात.आदल्या तेंपार व्होंवळीक-पत्रिकेक कुकूम लावपाची चाल आशिल्ली.तेचपरी घरांत सवायशीण बायल कुकमाची देवाणघेवाण करतात.न्हवऱ्या-व्हंकलेक कुकूम लावपाची चाल पारशी लोकांमदींय आसा.हिंदू धर्मांत घोव मेल्यार,ताचे अंतिमक्रिये वेळार ताचे बायलेच्या कपलावयलो कुकमाचो तिबो बळयां पुसतात,विधवा बायलेक तिबो लावपाचो अधिकार उरना म्हणून कपलाची सोबा सांबाळपाखातीर,ती हय-न्हयशी बारीक काळी तिकली लायता.कांय विधवा बायलो कपलार पाडून घेतात.आतांच्या आधुनीक काळांत विधवा बायलो कुकमाचो तिबो लायतात.
वेगवेगळ्या वाठारांनी आनी समाजांनी कुकूम लावपाच्यो वेगवेगळ्यो पद्दती रुढ आसात.तेचपरी आवडीप्रमाण ककमाच्या आकारांनी वेगवेगळे प्रकार दिसतात.
सादी तिकली.अर्दचंद्राकृती आकार,आडवी चिरी,उबी चिरी,चंद्रबिंबावरी वाटकुळो कुकूम अशे तरेकवार प्रकार आसात.
सुको कुकूम(पिंजर) आनी ओलो कुकूम(वासाचें गंध) अशे कुकमाचे दोन प्रकार आसात.हळदीचेर क्षार वा आम्ल हांची रसायनीक प्रक्रिया करुन कुकूम तयार करतात.विरल( ) सल्फुरीक आम्लांत हळदीकुटां भिजत दवरल्यार तांबडो रंग येता,तातूंत पापडखार आनी टाकणखार भरशिल्यार गाड तांबडो रंग येता.उपरांत हळदीकुटां सुकोवन दळटात आनी चोळून तांची वस्त्रगाळ पूड करतात.हो सुको कूकुम.
मेणांत कालोवन तयार केल्लो तांबडो कुकूम आनी गोमाच्या द्रव्यांत रंग वापरुन केल्लो कुकूम अशे ओल्या कुकमाचे दोन प्रकार आसात.मेणांत कालयल्ल्या कुकमांत केन्ना हिंगूळ वा शेंदूर आदी विखारी द्रव्यां वापरतात,दुसरे तरेचो कुकूम तयार करतना हून उदकांत डॅक्स्टीन भरसूळ खळ तयार करतात आनी तातूंत उदकांत विरगळपी इओझीन रंग वा तत्सम तांबडो रंग भरशितात.खळ इबाडचो न्हय देखून तातूंत कांय प्रमाणांत संरक्षक घालतात.हें मिश्रण थंड जातकच तातूंत सुगंधी द्रव्यां घालतात.तांबडया रगांच्या कुकमाभायर काळे,जांबले.पाचवे आनी वेगवेगळ्या रंगांचे कुकूम म्हणून वापरांत येवपी पदार्थ ओल्या वा पेन्सिलीच्या रुपांत बाजारांत मेळटात.
हळदीकुटां ,पापडखार आनी सवागी विशिश्टी मिश्रणापसून कुकूम तयार करपाची एक सोंपी पद्दत आसा.हालीच्या तेंपार तांबडया रंगावांगडाच बायलो वेगवरगळयसस रंगांचें गंध वापरतात.ते भायर रंगांच्यो कागदी आनी प्लास्टीकच्यो तिकल्यो मेळटात.
तियात्रः (पळेयात कोंकणी साहित्य).
तिरुकल्याणमः तमीळनाडू राज्यांतली एक परब.तमीळ भाशेंत लग्नाक कल्याण अशें उतर आसा.तिरुकल्याणम ही शिव आनी पार्वतीच्या लग्नाची परब.दक्षिणेंतल्या जायत्या शिवाच्या देवळांनी विशिश्ट तिथीक हो उत्सव जाता.रामेश्वराक आशाढ कृष्ण अश्टमीसावन श्रावण शुध्द पंचमीमेरेन हो परब चलता. श्रावण शुध्द चवथी दिसा पार्वतीची मुर्ती तिच्या देवळांतल्यान रामकुंड तिर्थाचेर बसता असो समज आसा.थंय भाविकांची गर्दी जामिल्ली आसता.उपास करपी जायत्यो बायलो पार्वतमुखार केळीचीं पानां मांडून तांचेर तिचेखातीर फळां मांडटात.तांचे भोंवतणी फुलांची रांगोळी काडटात आनी धपदीप लायतात.त्याच दिसा मध्यानेच्या सुमाराक तपस्विनी पार्वतीक मेळपाक शिवाची उत्सवमुर्ती पालखेळतल्यान मिरवणुकीन वाजत-गाजत रामकुंडाकडेन वता.हे मिरवणुकेंत मदल्या भागाक नटयल्लो हती आसता.मिरवणुकेचे फाटल्यान ब्राह्मण चार वेदांचे मंत्रघोष करित वतात.तांचे फाटल्यान टाळ आनी फिडल हांच्या तालार तेवारम गावपी भजनी मेळे चलतात.
नागपंचमीच्या दिसा दनपरां रामनाथपुरमच्या वेपाऱ्यांवतीन एक ब्राह्मण पार्वतीखातीर रस्मी वस्त्रां आनी मंगळसूत्र घेवन हतयावयल्यान देवळांत येता.देवळाच्या उदेंत दाराक लागून आशिल्लो लग्नामाटव फुलांनी सजयतात.उपरांत गोरज म्हुर्ताचेर भाविकांचे उपस्थितींत शिव-पार्वतीचें लग्न लायतात.फुडें चार दिसांनी शिव पार्वतीवांगडा एक मैल अंतराचेर आशिल्ले गंधमादन दोंगुल्लेचेर वता.
तमीळनाडूंतल्या कांय देवळांनी हो उत्सव आठ-णव दिस चलता.परबेचे सुरवातेक मुखेल पुरयत अष्टदिक्पालांची स्थापना करता आनी गुढी लावन ताची पुजा करता.उपरांत मंत्र म्हणून होम-हवन करतात.दरेका दिसा वेगवेगळ्या देवतांच्य मुर्तीची मिरवणूक काडटात.निमाण्या दिसा एके व्हड सजयिल्ले माचयेर शिव-पार्वतीच्यो मुर्ती दवरुन तांचेमुखार करमणुकीचे कार्यक्रम करतात.ही परब जातकच दिकपालांचें विसर्जन करुन गुढी देंवयतात.दुसऱ्या दिसा देवदासींच्या नाचाचो खास कार्यक्रम जाता
