'चोळ ग्रथ ' लिपी म्हण्टाले.फुडें हे लिपीक बदल जायत गेलो आनी तिचें तुळू लिपींत रुपांतर जालें.सोळाव्या शतमानामेरेन तुळू आनी मल्याळम लिपी एकच आशिल्ल्यो.
सद्याचे तुळू लिपींत आनी पुर्विल्ले तुळू लिपींत व्हडलोसो फरक मेळना.पंदराव्या-सोळाव्या शतमानासावन तुळू लिपींतली हातबरपां मेळटात.मलबारांतली हातबरपां मेळटात.मलबारांतलीं हातबरपां वांकडी-तिकडीं बरयिल्लीं मेळटात.ह्या हातबरपाचें लिपीक आर्य एलत्तु अशें नांव आशिल्ले.दक्षिण कॅनरांतलीं हातबरपां मात खूब सुंदर आसात.तुळू ही निकतीच वयर सरपी भास आशिल्ल्यान तिचें व्हड साहित्य आजून निर्माण जावंक ना .पंदराव्या शतमानांतल्या अळूप राजा कुलशेखर चवथो आळुपेंद्र हाचे शिलालेख तुळू भाशेंत आनी मल्याळ्म लिपींत आसात.
तूपः लोणी कडयतकच तातूंतलो उदकाचो अंश वचून उरता तो पदार्थ.दुदापसून केल्ल्या हेर खंयच्या पदार्थापरस तूप चड बरे स्थितींत उरता.म्हणून उश्ण कटिबंधांतल्या देशांत लोणयापरस तुपाचोच वापर चड करतात.
पयलीं दुदाचें धंय करुन धंय कचकचावन लोणी काडटकच आनी लोणी कडोवन तूप करतात.तूप कडोवपाक सुमार 80 सॅ ते 125 सॅ.मेरेन तापमान लागता.115 सॅ.परस चड तापमानाचेर कडयल्ल्या तुपाक करपट वास येता.अशा प्रकारचें तूप भारतांत कांय थरावीक वाठारांनी वापरतात.120 सॅ तापमान दवरुन थोडो वेळ लोणी कडयल्यार तुपांतलें कॅराटीन आनी ‘अ’जीवनसत्व नश्ट जायना आनी तूप रवाळ(खेखरीत) जाता.मंदाग्नीचेर लोणी कडयता आसतना वयर उबिल्लो चिखोल काडून उडयतात.बोमाडे येवापाचे थांबतकच तशेंच एक तरेचो वास येवंक लागतकच आयदन सकयल दवरतात.तुपाचेर तरंगपी पदार्थ तळाक बसतकच तूप निवळून घेतात.
थरावीक बाजारपेठेंत थरावीक प्रकाराचें तूप खपता.देखून वेगवेगळे कडच्यान आयिल्लें अद्या कढाच्या तुपाचेर शुध्दिकरण कारखान्यांत प्रक्रिया करची पडटा.तूप निवळपाक दोन तीन वरां लागतात.ताचें तापमान 60 सॅ .जातकच तें डब्यांत भरतात.बरें रवाळ तूप जावपा खातीर हे डबे हालूंक दिनात.40 सॅ तापमानाक डब्याच्या कडांनी तुपाचो रवो (खरखरीत) जावंक लागता.उत्तर प्रदेशांत हाथरस गांवांत रवो (खरखरीत) नाशिल्लें आनी दिसपाक मेणाभशेन आशिल्लें तूप तयार करतात.
घरगुती तूप कडयतना तातूंत हळदींचीं पानां घालतात.हालींहालीं अशें दिसून आयलां की दालचीनी,हळद,लवंग,मिरी,जायफळ वा सूंठ हातूंत विरगळपी प्रतिऑक्सिडीकारक पदार्थ आसतात.ताचे लागून तुपाची रुच इबाडना आनी तें चड दीस तिगूंक शकता.
रवाळपण,रंग,स्वरुप हांचो तुपाच्या मोलाचेर परिणाम जाता.गायचें तूप हळदुवें जाल्यार म्हशीचें तूप धवें आसता आनी ताका लवे पाचवी सया मारता.रुचीवयल्यान तुपाचें मोल थारायतात.म्हशीच्या तुपाक महाराष्ट्र,गुजरात.कर्नाटक.मध्यप्रदेश,पंजाब हरयाना आनी उत्तर प्रदेशांत मागंणी आसा.बंगाल,तमीळनाडू,राजस्थानांत गायच्या तुपाक मागणी आसा.बोकडेच्या तुपाक एकेतरेचो वास येता.बोकडी-मेंढयाचें तूप बाजारांत विकूंक येना.गुजरातांतल्या मेहसाण जिल्ह्यांत हळदुवें तूप वा बोकडेचें दूद ह्या वेपारी नांवांन वळखतात,तें तूप तयार जाता.तें तूप गाय,म्हस,बोकडी आनी मेंढरी हांच्या तुपाची भरसण आसता.त्या तुपाचो गोडशें करपाक उपेग जाता.
लोणी कडयतकच आयदनाच्या तळाक तांबसो पदार्थ उरता ताका मूर म्हण्टात.तातूंत उदक 10.12% वसो 18.30% आनी दुदांतले हेर घन पदार्थ 55.70 % आसतात.मिठाईखातीर तिचो उपेग करतात.पूण प्रत्यक्षांत ती मनशान खावपाक योग्य नासता.ती परती शुध्द केल्यार तिच्यांतलो तुपाचो अंश काडून ती शाबिनिर्मिती खातीर वा जनावरांचें खाद्य म्हणून उपेगी पडटा.
खार सायेच्या लोणयाचें तूप करचे आदीं खारसाण काडून उडयतात आनी मागीर तें कडयतात.खाऱ्या लोणयाचें तूप म्हारग पडटा देखून चड करुन सायच एकदम कडयतात.बिहारांतल्या मोंघीर आनी दरभंगा जिल्ह्यांनी हे पद्द्तीन लोणी कडयतात.गोड सायेपसून केल्ल्या तुपाक देशी लॊणयापसून कडयल्ल्या तुपाभाशेन विशिश्ट रुच येना देखून सायेक विरजण लायतात.तेच खातीर धंयोपसून लोणी जावपाक आदार मेळटा आनी तुपूय बरें जाता.सायेचें एकदम तूप करपाचीय एक पद्दत टांगनिकांत आसा.
भारत सरकाराच्या 1954 च्या ‘प्रिवॅन्शन ऑफ फूड अडल्टरेशन रुल्स’ ह्या कायद्या प्रमाण तुपांत सादारणपणान उदक 0.3 % आनी वसाम्लां 3.0 % हाचेपरस चड आसूंक जायना.तुपाचो उपेग चडसो जेवण खाणा खातीर आनी विशेश करुन मिठाय करपा खातीर करतात.शुध्द तुपांत ए डी आनी इ हीं जिवनसत्वाम आसतात.तुपाचे जायते वखदी उपेग आसात.तुपाक धर्मीक म्हत्वय आसा.होम हवन सारकिल्ल्या धर्मीक कार्यांनी तुपाचो वापर करप जाता.देवा मुखार तुपान भिजिल्ले वातीचे दिवे लावपाची खाशेली आंगवण करप जाता.वनस्पती पासून तयार केल्ल्या थरावीक तरेच्या तेलाचो रंग,दाटाय आनी कांय प्रमाणांत गुणधर्म तुपासारके आसता.जनावरांच्या दुदापसून तयार जावपी तुपाचें प्रमाण उणें जाल्ल्यान आनी ताचें मोलय चड आशिल्ल्यान जेवणा-खाणाखातीर खऱ्या तुपाच्या जाग्यार वनस्पतीच्या तूप सदृशी तेलाचो वापर करप जाता.गांवगिऱ्या वाठारांनी ह्या वनस्पती तेलाक,तूप आनी दुदापसून जावपी तुपाक गांवठी तूप म्हण्टात.
आयुरर्वेदीक साहित्यांत तुपाविशीं म्हायती मेळटा ती अशी-वेगवेगळ्या द्रव्यांच्या सरकारान हजारांनी कर्मां करपी एक द्रव्य.तूप हें गोड,शांत.शीत,थंड,अग्नीदीपक,कफवर्धक,वातापित्तशामक आसून शुक्रधातू आनी दोळे हांकां हिताचें.तेज आवाज,याद,रुप,तरणेंपण,शक्त,जीण वाडोवपी,मानसिक.दोश निवळावपी आनी शरीर स्निग्ध करपी.तशेंच शारिराक हिताचें म्हणून दर दिसा घेवपासारकें हें द्रव्य.
तूरः(हिंदीः तुअर,अरहर दाल,गुजरातीः तुवेरी,डांगरी कन्नड तुवरी संस्कृतः तुवारिका,तुवरी,आढकी इंगलीशः पूजन पी,कज्जन पी लॅटीनः कजानसम कजान कन्नडः इंडिकस कूळः लेग्युमिनोजी,उपकूळ पॉपिलिऑनेटी).
हें झाड सादरण 1,2 ते 3 मी.3 मी.उंचायेचें,वर्सभर वा चड वर्सां जगपी,सांगांचें झाड.ताचीं संयुक्त पानां तिनदळी आसून दलां लांबट तोंकाचीं
