उलोवपी आनी विद्याव्यासंगी आसता अशें कोष्ठीप्रदीपांत म्हळां.
कोंकणींत हे तिथीक तय म्हण्टात.
- कों. वि. सं. मं.
तेंडलें:
(मराठी: तोंडले; हिंदी: कांदुरी; गुजराती: घौब, गलेडू; कन्नड: तोंडलेकाई, तोंडलेबळ्ळी; संस्कृत: बिंबा, पीलुपर्णी, तुंडी; इंग्लीश: आयव्ही गोर्ड; लॅटीन: कॉक्सिनिया इंडीका, सिफॅलँड्रा इंडिका; कूळ: कुकर्बिटेसी).
बरींच वर्सां जगपी एक वखदी वेल. हिचो प्रसार भारत, श्रीलंका, मलेशिया आनी आफ्रिकेंतल्या उश्ण वाठारांत आसा. बागो, शेतां आनी पोरसांनी ही वाल लावन फुडें दर वर्सा तिचीं फळां मेळोवं येतात. रानांतय ही वाल जाता. पूण तिचीं फळां कोडू आसतात. ही वाल माटवाचेर चडयतात. फुलां एकलिंगी, एकटुकीं, धवीं वा हळदुवीं, घांटीवरी आसून ऑगस्ट ते सप्टेंबर म्हयन्यांत येतात.
फळां २.५ ते ५ सेंमी. लांब आनी १.५ रे २.५ सेंमी. जाडायेचीं, लांबट, दोनूय वटांतलीं तोंकां अशीर आसतात. तरणीं आसतना हीं फळां पाचवीं आसून तांचेर धव्यो उब्यो ओळी आसतात. ह्या फळांत हळदुव्यो, चेपट्यो आनी लांबट अश्यो जायत्यो बियो आसतात. फळांपसून भाजी करतात. तातूंत जीवनसत्वां आसतात. मुळाची साल सारक आसता. कातीच्या रोगाक भायल्यान हीं पानां वांटून लायतात.
- कों. वि. सं. मं.
तेंडुलकार, काशीनाथ शाणू प्रभू:
(जल्म: ६ जून १९३६, वेळगें - दिवचल).
सुटकेझुजारी. ताणें हायस्कूल मेरेनचें शिक्षण मराठी आनी इंग्लीशींतल्यान घेतलें. १९४६-५६ ह्या काळांत तो ‘नॅशनल काँग्रेस गोवा’ हे संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. उपरांत तो ‘आझाद गोमंतक दल’, संघटनेचो वांगडी जालो. १९४२ त ताणें नाना पाटील हाच्या फुडारपणाखाल भारतीय सुटके चळवळींत वांटो घेतलो.
नोव्हेंबर १९४२ त बेळगांवां ताका पोलीसांनी धरलो आनी हिंदुलगा बंदखणींत णव म्हयने दवरलो. १९४६ वर्सासावन ताणें गोंयचे सुटके चळवळींत वावर करूंक सुरवात केली. तेन्ना ताका परतून पोलीसांनी धरलो, खूब मार दिलो आनी बंदखणींत दवरलो. गांवांनी शिक्षणीक उदरगत जावंची म्हणुनूय तो वावर करतालो. गोंयचे सुटके उपरांत काँग्रेस कमिटीचो सचीव म्हणून तो वावर करतालो. तेभायर तो भारतीय कम्युनीस्ट पक्षाचो गोंय फांट्याचो सचीव आशिल्लो. १९७२ त भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. १८ जून १९८२ हया दिसा गोंय सरकारान ताचो भोवमान केलो.
- कों. वि. सं. मं.
तेंडुलकार, विजय:
(जल्म: ६ जानेवारी १९२८, मुंबय).
नामनेचो लेखक, वृत्तपत्र वेवसायी, अखील भारतीय किर्तीचो नाटककार. ताणें मुंबय, पुणें आनी कोल्हापुराक शिक्षण घेतलें. भुरगेपणांतच ताचेर घरांतल्या साहित्यप्रेमी वातावरणाचे संस्कार जाल्ले. बापायच्या पुस्तकांच्या दुकानांत बसून मुद्रितां तपासतनाच साहित्य आत्मसात करपाचे आनी बरपाचे धडे ताका मेळ्ळे. १९५७ मेरेन तो पुण्यांत आशिल्लो. फुडें १९६६ पसून तो मुंबय स्थायीक जालो. दिसाळ्यांखातीर बरप करप आनी संपादन करप हें ताचें सुर्वेचें उपजिविकेचे मुखेल साधन आशिल्लें.
सुर्वेक ताणें उन्हे (१९७१), रातराणी (१९७१), फुगे साबणाचे (१९७४), ह्या सारके स्फुट ललितनिबंधाझेले उजवाडाक हाडले. काचपात्रे (१९५८), व्दंद (१९६१), मेषपात्रे (१९६५), फुलपाखरू (१९७०) आदी कांय लघुकथाय ताणें बरयल्यो.
१९५५ वर्सा सावन ताणें नाट्यलेखन सुरू केलें. सुर्वेक ‘रात्र’ ही एकांकिका बरोवन ताणें आपल्या नाट्यलेखनाक सुरवात केली. ‘रात्र आणि इतर एकांकिका’ हो ताचो पयलो एकांकिका झेलो (१९५७). उपरांत ताणे अजगर आणि गंधर्व (१९६६), भेकड आणि इतर एकांकिका (१९६९) हे एकांकीझेले आनी पाटलाच्या पोरीचे लगीन (१९६५), चिमणा बांधतो बंगला (१९६६), चांभारचौकशीचे नाटक (१९७०), मुलांसाठी तीन नाटीका (१९७३) आदी कांय बालनाट्यां बरोवन उजवाडाक हाडलीं. हाचेभायर ताणें विल्यम्स हाच्या स्ट्रीट कार नेम्ड डिझायर चो ‘वासनाचक्र’, मोहन राकेश हाच्या आधे अधुरे, गिरीश कार्नाड हाच्या तुघलकचो ताणें मराठी अणकार केलो. ताणें बरयल्ल्या सामना, निशांत आनी शांतता ह्या बोलपटांच्या कथांक इनामां मेळ्ळ्यांत.
ताचें पयलें नाटक ‘श्रीमंत’ (१९५५) हाका खुबूच नामना मेळ्ळी. उपरांत माणूस नावाचे बेट (१९५६), मधल्या भिंती (१९५८), चिमणीचं घर होतं मेणाचं (१९६०), मी जिंकलो- मी हरलो (१९६३), कावळ्यांची
