शाळा (१९६४), सरी ग सरी (१९६४), एक हट्टी मुलगी (१९६७) ही नाटकां रंगमाचयेर हाडलीं. १९६८ त ताणें ‘शांतता कोर्ट चालू आहे’ हें नाटक रंगमाचयेर हाडून राष्ट्रीय पावंड्यार नामना मेळयली. ह्या नाटकाक कमलादेवी चट्टोपाध्याय इनाम मेळ्ळें आनी भारतीय भाशांनी ताचे अणकारूय जाले.
ताचे उपरांत ताणें – अशी पाखरे येती (१९७०), गिधाडे (१९७१), सखाराम बाइंडर (१९७२), घाशीराम कोतवाल (१९७३), दंबव्दीपचा मुकाबला (१९७४), भल्याकाका (१९७४) आनी बेबी (१९७६) हीं नाटकां बरयलीं. ताणें सुमार विसांवयर नाटकां बरयल्यांत.
तेंडुलकार हो मुळांत वास्तववादी परंपरेचो नाटककार. प्रसंगाप्रमाण ताचे बरपावळींत ताणें कल्पनारम्यतेचो वापर केल्लो. दिसता. पूण तातूंत लेगीत वास्तवतेचें दर्शन घडटा. सामान्य लोक धवाडे नोकरेचो वर्ग आनी गरीब दुबळे लोक हाचीं सुखदुख्खां ताणें आपले साहित्यकृतींत चितारल्यांत. दीसपट्टे जिणेंतल्यो जिव्यो घडणुको आपल्या असामान्य कसबांत माचयेर उब्यो करप हें ताच्या नाट्य लेखनाचें मर्म. ताच्या नाटकांनी मनीस जिणेंतली क्रुरताय, विकृती, कुरूपताय हाचें दर्शन घडटा. तातूंत काव्य आनी कारूण्य हांच्यो छटा दिसून येतात.आपल्या चिंतनावरवीं तो बरपावळींत नवे प्रयोग करीत आसता.
भारतीय समाजांतलो हिंसाचार ह्या विशयावयल्यान संशोधनाखातीर ताका नेहरू अभ्यासवृत्ती दिल्या. तेभायर ताका जायतीं हेर इनामां मेळ्ळ्यांत.
- कों. वि. सं. मं.
तेगबहादूर:
(जल्म: १६२१, अमृतसर – पंजाब; मरण: ११ नोव्हेंबर १६७५, दिल्ली).
शिखांचो णववो गुरू. शिखांचो सवो गुरू हरगोविंद हाचो तो सगळ्यांत धाकटो पूत. शिखांचो धावो गुरू गोविंदसिंग हाचो बापूय. ताचे आवयचें नांव नानकी. ताचें मूळ नांव त्यागमल अशें आसलें. तो व्हड जातकच तरसाद बहादूर जातलो आनी धर्माचे बाबतींत व्हड काम करतलो अशें ताच्या बापायन भविश्य सांगून दवरिल्लें. ताचे वयल्यान फुडें ताचें नांव तेगबहादूर जालें.
तो सुंदर, हुशार आनी विव्दान आशिल्लो. पिरायेच्या आठव्या वर्सा कर्तारपूरच्या लालचंदजी खत्री हाची चली गुजरी हिचेकडेन ताचें लग्न जालें. बापायच्या मरणाउपरांत तो बकाला ह्या गांवांत वचून विरक्त जिवीत जगपाक लागलो.
शिखांचो आठवो गुरू हरकिशन हाच्या मरणाउपरांत १६६४ त तेगबहादूर हाका णववो गुरू म्हणून गादयेर बसयलो. पूण ताचो भाव धीरमल आनी पोरण्या मसंदांनी (धर्मप्रचारकांनी) हे गादयेखातीर संघर्श सुरू केलो. उपरांत तेगबहादूर कांय दिस बकाला हांगा रावन अमृतसराक गेलो. थंय वतकच ताका कळ्ळें, शीख मसंदांनी थंयच्या हरीमंदिराचो ताबो घेतला आनी थंय नाका आशिल्ले भ्रश्टाचार चालू आसा. पूण तो तांकां आळाबंद हाडूंक शकलोना.
उपरांत तेगबहादूर आपल्या बापायच्या गांवांत किरतपुराक गेलो. थंयूच ताका मसंदांनी आनी भावांनी खूब त्रास दिलो. तेन्ना ताणें आपणाखातीर शिवालीक पर्वतमाळेंत एका नगराची वसणूक केली आनी थंय आपली गादी स्थापून तो धर्मप्रचार करपाखातीर भोंवडी करूंक लागलो. हें नगर आनंदपूर ह्या नांवान शिखांचें नामनेचें आनी पवित्र थळ जालें. पाटणाक ताची बायल बाळंत जावन ताका चलो जाल्ल्याची खबर ताका आसामांत कळ्ळी. होच भुरगो शिखांचो धावो आनी निमाणो गुरू गोविंदसिंग.
तेगबहादूरान आसाम ते काश्मीरमेरेन आपल्या धर्माचो प्रसार करून जायत्या हिंदूंक आनी मुसलमानांक शीख धर्माची दिक्षा दिली. ताची ही करणी औरंगजेबाक आवडली ना. ताणें काश्मीरच्या सुभेदाराक थंयच्या सगळ्या हिंदूंक मुसलमान करपाचो आदेश दिलो. अशा वेळार तेगबहादूरान हिंदूंचें फुडारपण केलें. तेन्ना औरंगजेबान ताका आग्राक धरलो आनी दिल्लीक हाडून चांदनी चौकांत ताचो शिरच्छेद केलो. तेन्ना जैना नांवाच्या एका भंग्यान ताची गोमटी उबारून आनंदपूराक हाडली. तेगबहादूराक मारिल्लो त्या जाग्याची ‘सीसगंज गुरूव्दारा’ म्हणून नामना आसून तें पवित्र मानतात. तेगबहादूराच्या ह्या आत्मबलिदानान पुराय पंजाब खुबळ्ळो. आपलो धर्म आनी स्वाभिमान हांची राखण करपाक जायते शीख तरनाटे फुडें आयले. तेगबहादूर धीरवान आनी हुशार आशिल्लो. पूण तो दयाळू आशिल्लो.
तेगबहादूरान तरेतरेच्या विशयांचेर ११६ पदां रचल्यांत. हीं पदां फुडें गुरू गोविंदसिंगान ‘ग्रंथसाहिबात’ आस्पावन घेतल्यांत.
- कों. वि. सं. मं.
तेजी:
तेजी हो शब्द ‘तेजस’ ह्या संस्कृत शब्दावयल्यान आयला. तेजस म्हळ्यार प्रखरताय. अर्थीक नदरेन तेजी म्हळ्यार म्हालाच्या वेपारी दरांत जाल्ली जलद वाड आनी हाका अनुसरून वेपारी घडणुको आनी घडामोडी हांच्यांत जाणवपासारकी जाल्ली वाड. अर्थीक क्षेत्रांत म्हालाच्या उत्पादनांत झपाट्यान वाड जावपी काळ आनी हाका लागून उणी जावपी बेकारी आनी उणे जावपी म्हालाचे दर ह्या काळाकूय तेजी म्हण्टात.
एकुणिसाव्या शेंकड्यासावन आनी दुसर्या म्हाझुजाचे पयलीं हे चड – उतार वा तेजी – मंदी एका थरावीक अंतरान म्हळ्यार सात-आठ वर्सांनी येताली.
शॅर बाजारांतली तेजी – ज्या वेळार शॅर बाजारांत शॅरांची मागणी वाडटा आनी विक्रेक आशिल्ल्या शॅरांचो उणाव भासता, तेन्ना शॅरांचे दरेंत कल्पनेभायाली वाड जाता. हाकाच शॅर मार्केटांतली तेजी म्हण्टात.
फेब्रुवारी १९९२ वर्सा मुंबयच्या स्टॉक मार्केटांत शॅर बाजारांतली हतिहासीक तेजी जाली. मुंबयच्या शॅर बाजारांत दर ५ ते ७ वर्सांनी तेजी येता. पूण १९९२ वर्सा आयिल्ली ही तेजी कृत्रीम तरेन तयार केल्ली आशिल्ली.
मार्केटांत कांय थरावीक कंपन्यांचे शॅर्स व्हड प्रमाणांत विकते घेवन, मार्केटांत तांची बोली सामकी उणी करप. हाका लागून त्या शेरांचे दर वयर वतात. ही प्रक्रिया जेन्ना मोठ्या प्रमाणांत जाता, तेन्ना सगळो शॅर बाजार वयर येता. जर एकेच कंपनीविशीं अशी गजाल घडली जाल्यार ते कंपनीचे शॅर्स तेजींत आसात अशें म्हण्टात. चड करून आपलो नवो इश्यू बाजारांत येतना आपल्या दलालांचे वतीन ही प्रक्रिया घडोवन हाडपी कंपनी आमकां मुंबयच्या स्टॉक मार्केटांत पळोवंक मेळटा.
- दिनेश रा. मणेरकार
