अधिकार पावता. हांगा संविधानात्मक राजशाय आसा. संसदेची ‘नॅशनल ॲसेंब्ली’ आनी ‘हाउस ऑफ रिप्रेझँटेटिव्ह’ अशीं दोन सभाघरां आसात. हाऊस ऑफ रिप्रेझँटेटिव्हच्या भौमत मेळिल्ल्या पक्षाच्या नेत्याची राजा पंतप्रधान म्हणून नेमणूक करता.
अर्थीक स्थिती – थायलंड हो शेतवडीर चड भर दिवपी देश आनी वट्ट लोकसंख्येचे ८५% लोक शेतवड उद्येगांत आसात. तांदूळ हें म्हत्वाचें पीक. मको, केनाफ, ताग, ऊंस, तंबाकू, रबर हांचेंय बरेंच पीक हांगा येता. हांगा पशुपालनाकय म्हत्व आसा. हांगा रबरीचे खूब मळे आसात.
दुसर्या म्हझुजाउपरांत हांगाच्या उद्येगधंद्यांत खूब वाड जाली. हांगा शेतामळ, रानांतलें उत्पन्न आनी खनिजां हांचेर प्रक्रिया करपी उद्येग म्हत्वाचे जाल्यात. तशेंच भाताच्यो गिरणी, साकर, लाकडी सामान, सिगरेट, ताग गिरणी, शिमीट हे उद्येग हांगा आसात. सगळ्यांत व्हड उद्येग म्हळ्यार थाई ऑयल कॉर्पोरेशनान बांदिल्लो तेल निवळीकरणा कारखानो. १९६५त फायरस्टोन कंपनीन टायरांचो व्हड कारखानो सुरू केला.
कॅसिटरायंट आनी बूलफ्रॅम हीं थायलंडांतली चड म्हत्वाचीं खनिजां. जस्ताच्या संवसारीक उत्पादनांत थायलंडाचो तिसरो क्रमांक लागता. जस्ताच्या खाणींच्या वाठारांत शिंशेंय मेळटा. दक्षिण थायलंडाक थोड्या प्रमाणांत कोळसो मेळटा आनी उत्तरेक लिग्नायटाची एक खाण आसा. हांचेभायर रुपें, भांगर, हिरे, पाचू, लोखण, तांबें, मॉलिब्डॅनम, मँगनीझ, झिरकॉन, चुनखडी आनी संगमरवर हीं कांय प्रमाणांत मेळपी हेर खनीजां आसात.
बाट हें थायलंडांतलें कायदेशीर चलन. आदल्या तेंपार ताका टिकाल अशें म्हण्टाले. सतांग हें ल्हान नाणें आसून १०० सतांग म्हळ्यार एक बाट जाता. चलनाखातीर निकॅल, तांबें, जस्त, ब्राँझ ह्या धातूंचो उपेग करतात १/२, १, ५, १०, २०, २५, ५० सतांग आनी १ बाट अशीं नाणी पाडटात. १९०२ वर्सा सावन कागदी चलनाक सुरवात जाली आनी ५० सतांग आनी १, ५, १०, २०, १००, ५०० बाटांच्यो नोटी प्रचारांत आसात.
थायलंडांत १९४२ च्या कयद्याप्राण बँक ऑफ थायलंड हे मध्यवर्ती बँकेची स्थापना जाली.
ह्या देशाचे येरादारीचे वेवस्थेंत पुरायपणान उदरगत जायत आसा. १९८५ मेरेन हांगा १,५६,७७६ किमी. लांबायेचे रस्ते आशिल्ले आनी १९८६ मेरेन ३,७३५ किमी. लांबायेचे रेल्वे मार्ग आशिल्ले. बँकॉक, चियांग क्ये फ्युकेट आनी हातथाई शारांनी आंतरराष्ट्रीय विमानतळां आसात. देशाभितरली उदकांतली येरादारी न्हंयांतल्यान आनी खारजां वरवीं जाता. देशांत २२ बंदरां आसून तातूंतलें तातूंत बँकोक हें सगळ्यांत व्हड बंदर. हांगा उजवाडाक येवपी २२ दिसाळीं आसात. तातूंतलीं १३ थाई भाशेंत, चार इंग्लीश आनी १२ चीनी.
लोक आनी समाजजीण – १९९१ मेरेन थायलंडाची लोकसंख्या ५,६९,००,००० आसून वट्ट लोकसंख्येंतले चडशे चीनी आनी आग्नेय आशियाई मोंगोलियी वंशाचे भरस जाल्ले आसून धर्म, संस्कृती आनी भास हे नदरेन एकजीव जाल्ले आसात. थायलंडांत इतिहास, भास, धर्म, चालीरिती हे नदरेंतल्यान ३० वंशीक पंगड आसात. तातूंत थाईचे तीन मुखेल, तीन ह्याच पंगडासावन तयार जाल्ले उपपंगड आनी उरिल्ले हेर पंगड आसात. मुखेल पंगडांत थाई (सायाम), उदेंत थाई (लाओस) आनी उत्तरेकडले थाई अशे आसून उपपंगडांमदीं पुथाई, शान आनी लू हे आसात. जाल्यार हेर पंगडांमदीं चीनी, भारतीय, मलायी, कांबोडियन, कुई, कालेउंग, मोन, व्हिएतनामी (अन्नामी) कारेन हांचो आस्पाव जाता. देशांत बौद्ध, इस्लाम, कन्फ्युशियीन, क्रिस्तांव शीख अशा विंगड विंगड धर्मांचे लोक रावतात. हांगाच्या ९०% लोकांचो आशिल्लो बौद्ध धर्म हो राष्ट्रीय धर्म.
थाई भास ही देशाची अधिकृत भास. थाई लिपींत ३९ स्वर आनी ४४ व्यंजनां आसून तीं दावे वटेंतल्यान उजवेकडेन बरयतात. राज्यकारभारांत इंग्लिशीचो बरोच उपेग करतात. देशांत शिक्षणाचो प्रसार वाडोवपाखातीर चड प्रमाणांत यत्न चलतात.
म्हत्वाचीं थळां – वेगवेगळीं देवळां, राजवाडे, पागोडा हांचेखातीर थायलंडाची नामना आसा. बँकोकाच्या राजप्रसादाक संवसारीक नामना आसा. हांगाचें बँकॉक हें शार देशांतलें म्हत्वाचें म्हानगर आसून वेपार, कला, ललीत कला, तशेंच शिक्षणीक आनी संस्कृतीक केंद्र म्हणून ताची नामना आसा. हांगा ३०० वयर बौद्ध मठ आसात.
चीआंगमाई हें बँकॉक उपरांत देशांतलें दुसर्या क्रमांकाचें शार आसून धर्मीक, अर्थीक, संस्कृतीक, शिक्षणीक आनी येरादारीचे नदरेन उत्तर थायलंडाचें म्हत्वाचें शार. ह्या शाराक उत्तरेकडलें गुलाब (रोझ ऑफ ध नॉर्थ) म्हणून वळखप जाता. थाई हातउद्येगाचें केंद्र म्हणुनूय चीआंगमाईची नामना आसा. ‘वाट फ्रा धाद डोई सूथेप’ हो बौद्धमठ थायलंडांतल्या नामनेच्या तीर्थस्थानांतलें एक मानतात. हांचेभायर नाखोन रातचासीमा तशेंच लापांग हींय शारां म्हत्वाचीं आसात.
- कों. वि. सं. मं.
थारू:
एक आदिवासी जमात. उत्तर प्रदेशांतल्या नैनिताल जिल्ह्यांतल्या तराई नांवाच्या वाठारांत ह्या लोकांची चड वसती आसा. तशेंच बिहार आनी नेपाळ ह्या प्रदेशांनीय हे लोक आसात. नेपाळांत ह्या लोकांक सवर्ण हिंदू मानतात. कांय थारू लोकांचे बोली भाशेंत थार ह्या शब्दाचो अर्थ जंगली मनीस असो जाता. ताचेवयल्यानूच थारू हें नांव आयलां आसूं येता.
थारू लोक मोंगोलियन वंशाचे आसात. तांचो वर्ण गंवाच्या रंगाचो आसून, मोटें नाक, बारीक दोळे, रूंद पोले, रेखीव पारकड्यो अशें तांचें मुखामळ आसून ते बळिश्ट आसतात.
थारू जमातीचे उच्च आनी कनिश्ठ अशे दोन वर्ग आसात. ह्या दोनूय वर्गांनी पांच-स पोटजाती आसात. बथा, बिर्तिया, बद्वैत, दहैत, महतुम, रावत ह्यो उच्च वर्गांतल्यो पोटजाती आसून बुक्सा, खुंका, रजिया, संसा, जुगिया आनी डंग्रा हीं कनिश्ठ वर्गांतल्या उपजातींचीं नांवां आसात.
थारू जमातींत पितृसत्ताक कुटूंबपद्दत आसा. कुटूंबाचे आस्पतीचेर घरांतल्या सगळ्य़ा दादल्यांचो सारको हक्क आसता. बायलांक मात आस्पतीचो वांटो मेळना. वारसाहक्का विशींचीं सगळीं झगडीं खास पंचायत सोडयता.
घर बांदचे पयलीं थारू लोक त्या जाग्याचेर होम-हवन, देव-देवसपण करतात. घरामुखार व्हड आंगण आसून तातूंत गोठो, पाणघर आनी देवांचो ओटो आसता. ते वण्टींचेर हत्ती, हेर जनावरां, अशीं चित्रां रंगयतात.
थारू लोक थारूहाटी नांवाची एक बोली उलयतात. ती हिंदी, उर्दू,
