प्रधानमंत्री, तशेंच प्रधानमंत्री पदाचेर चड काळ तिगून रावपी ती ब्रिटनाची पयली प्रधानमंत्री. मार्गारेट मध्यम वर्गांत जल्माक आयली. तिचो बापूय भुसारी म्हालाचो वेपारी आशिल्लो. ऑक्सफर्ड विश्व विद्यालयांत रसायन शास्त्राची पदवी मेळयल्या उपरांत तिणें १९५१ मेरेन रसायनशास्त्र संशोधक म्हणून वावर केला. उपरांत कांय वर्सां कर जाणकार (Tax Specialist) म्हणून वावर केलो. तशेंच निवृत्तीवेतन मंत्रीमंडळांत कनिश्ट हुद्यार ती कामाक आशिल्ली. प्रधानमंत्री एडवर्ड हिअथच्या मंत्रीमंडळांत तिका शिक्षणमंत्री पद दिल्लें.
हिअथच्या उपरांत ती कंझर्व्हेटीव्ह पक्षाची अध्यक्षा जाली. १९७९त जाल्ले ब्रिटनचे वेंचणुकेंत कंझर्व्हेटीव्ह पक्षाक भोवमत मेळून ती ब्रिटनाची प्राधानमंत्री जाली. १९८१ त फॉकलँड जुंव्याक लागून अर्जेटीना आड तिणें आपणायल्ले भुमिकेक लागून तिका खूब प्रसिद्धी मेळ्ळी. ताका लागून १९८३ त जाल्ले वेंचणुकेंत ती पर्थून वेंचून आयली आनी १९८७ तले वेंचणुकेंतूय कंझर्व्हेटीव्ह पक्षाची भोवमत मेळून ती तिसरे खेपेक ब्रिटनाची प्रधानमंत्री जाली. नोव्हेंबर १९९० दिसा तिच्या मंत्रीमंडळांतल्या कांय वांगड्यांनी तिचेर अविस्वास थाराव मांडिल्ल्यान तिका प्रधानमंत्रीपदाचो तशेंच कंझर्व्हेटीव्ह पक्षाची अध्यक्ष म्हणून राजीनामो दिवंचो पडलो.
ब्रिटनाचो माजी प्रधानमंत्री विंस्टन चर्चील हाचो नातू विंस्टन हाणें मार्गारेट थेचरान आपणायल्ल्या राजकीय आने अर्थीक तत्वगिन्यानाक ‘थेचरीसम’ अशें म्हळां. फॉकलँड जुंव्याक लागून तिणें अर्जेंटिना आड आनी देशांत विरोधकां आड आपणायल्ले भूमिकेक लागून तिका ब्रिटनच्या इतिहासांत पोलादी बायल (Iron Lady) म्हणून नामना मेळ्ळ्या. प्रधानमंत्री जाल्या उपरांत तिणें ब्रिटनांत पातळिल्ली समाजवादी वाचा बंद केली. उद्देगीक क्षेत्रांत आडमेळीं हाडपी साबार कामगार संघटना मोडून उडोवन ब्रिटीश टॅलिकॉम, ब्रिटीश गॅस, ब्रिटीश ॲरवेज, ब्रिटीश ऑयल, येरादारी, विद्युत पुरवण हांचें खाजगीकरण करून ब्रिटनाची अर्थीक स्थिती भक्कम केल्ली.
- कों. वि. सं. मं.
थेम्स:
हिका टॅमेसिस, टॅमेसा ह्या नांवांनीय वळखतात. लंडनांतल्यान व्हांवपी इंग्लंडाची ही मुखेल न्हंय. लांबाय ३३८ किमी., उदक व्हांवपी क्षेत्र १३,६५० चौ. किमी. ग्लुसॅस्टरशायर परगण्यांतल्या कॉटसवोल्ड दोंगुल्ल्यांत थेम्सहेड आनी सेव्हन स्प्रिंग्स चर्न आनी आयसिस न्हंयांच्या प्रवाहांनी हे न्हंयेचो उगम जाता. थंयसावन णव परगण्यांच्या शिमांवयल्यान उदेंतेकडेन व्हांवता वचून ध नॉअर हे थेम्स खाडींतल्यान ती दर्याक मेळटा. गॉरिंग गॅप खिंडींतल्यान दोंगुल्ल्यांचे ओळींतल्यान ती ऑक्सफर्डाक येता. तिचेवयले देंवतेचेर ऑक्सफर्ड, ॲबिंग्डन, वॉलिंगफर्ड, रेडिंग, मार्लो, मेडनहेड, विंझर, स्टेन्झ, किंग्स्टन हीं शारां आसात. थेम्सच्या देगणांत जुरासिक, मेसोझोईक, इओसीन काळांतली रेंव, माती, चून्या फातर आदी जायते थर मेळटात. तशेंच दोन लाख वर्सांआदली एके चलयेची कवटी, नवपाशाण युगांतलीं आयदनां, इतिहासाआदल्या पोरण्या काळांतले जनावरांचे अवशेश आदी म्हत्वाच्यो वस्तू ह्या देगणांत मेळ्ळ्यात. कोल्न, विंडरश, ईव्हनलोड, चार्वेल, टेम, केनेट, वे, मेडवे ह्यो थेम्साच्यो मुखेल उपन्हंयो.
हे न्हंयेदेगेवयली सोबीतकाय पळोवपासारकी आसून हेन्ली, ऑक्सफर्ड आनी केंब्रीजाक जावपी वर्सुकी व्हड्यां सर्तींची खूब नामना आसा. लंडनसावन फुडें थेम्स न्हंयेचेर गुदांव, कोठारां आनी शीतघरां बांदिल्लीं आसात. हांगा कारखाने आनी उद्देगीक इमारतीय आसात. टिलबरीक दर्यांतलीं तारवां येतात. ऑक्सफर्डाक हे न्हंयेची रूंदाय ४६ मी. टेडिंग्टनाक ७६ मी. लंडन ब्रिजा लागसार २४४ मी. ग्रेव्हझेंड हांगा ६४२ मी. आनी नोअर लागसार ८.८ किमी. आसा. न्हंयेचेर रस्त्याचे आनी रेल्वेमार्गाचे जायते पूल आसात. न्हंयेपोंदा बोगदेय आसात. हे न्हंयेचो जंय उगम जाता त्या वाठारासावन टेडिंग्टन मेरेन थेम्साची उदका येरादारी, उदकाचो वापर, प्रदुशण, नुस्त्या उद्देग, हुंवारावयलें नियंत्रण, प्रवाहमापन, संरक्षण आदी नियंत्रण १८५७ सावन ‘थेम्स कॉन्झर्व्हन्सी बोर्ड’ पळेता. १९६३ सावन हांगा प्रदुशणाआड खर उपाय करपाची वेवस्था आंखल्या. लंडनाक ६८% उदका पुरवण थेम्स न्हंय करता. ग्रँड जंक्शन आनी ग्रँड युनियन खारजां वरवीं मिडलँड हांगाचीं कारखानदारीचीं शारां जोडल्यांत. लंडनाच्या टावर ब्रिजासावन दर्यामेरेनची थेम्स न्हंय म्हळ्यार संवसारांतलो म्हत्वाचो वेपारउपेगी उदकामार्ग आसा.
- कों. वि. सं. मं.
थेरीआट्टम:
एक लोकनाच. हो नाच केरळांत ग्रामदेवाक होरावपाखातीर करतात. ह्या नाचावेळार नाचप्याच्या आंगांत देव येता अशी भावना आशिल्ल्यान ग्रामदेवाच्या उत्सवाच्या जायत्या दीस आदीं नर्तक लोक उपास आनी प्रार्थना करून स्वताक पवित्र दवरतात. ज्या देवाचो उत्सव आसता ताचें देवूळ सजयतात. रातच्या वेळार दिवे पेटोवन रोशणाय करतात. केन्नाकेन्नाय मशालींची मिरवणुकूय काडटात. ग्रामदेवतेच्या उत्सवाची ‘थीरा’ ह्या नांवान नामना आसा.
थेरीआट्टम हो उत्सव दोन ते चार दिसांमेरेन चलता. ह्या नाचांत लालित्यापरस प्रभावीपणाचेर चड भर दिता आशिल्ल्यान नर्तकाचो भेस चित्रविचित्र आसता. नर्तक आपल्या माथ्यार तांबडो आनी भांगराकोरान रंगयल्लो एक व्हड मुकूट चडयता. तोंडार, हातार आनी हेर उकत्या अवयवांचेर विचित्र नक्षी काडटा. दंडाक भांगराचो बाजूबंद, हातांत भांगराचें कडें, कमराक एक रूंद पटो बांदता आनी रंगीत कपड्याचो घागरो न्हेसता. हे लोक विरन कंदारन चामुंडी, भगवती, थमपुरती आदी ग्रामदेवतांचीं उग्र अशीं रुपां घेतात. हीं रुपां घेवपी विशिश्ट लोक आसतात. तांकां पेरूवन्नन आनी मलायार म्हण्टात. ह्या लोकांक ग्रामवेवस्थेंत खाशेले अधिकार आसतात.
हो नाच केन्ना एकल्याचो जाल्यार केन्ना दोग जाणांचो आसता. ताका धोलाची साथ आसता. नाचाची गती ल्हव-ल्हव वाडत वता आनी ताचेवांगडा धोलाचो आवाजय चडत वता. नाचपी अदिंमदीं नाचपाचो थांबलो की गावपी लोक नाचाचो विशय आशिल्ले पुराणकथेचें गायन करतात.
नर्तक खूब वेळ नाचत रावता आनी तातुंतूच गुल्ल जाता. तेन्ना ताच्या आंगांत देव आयला अशें समजून ताका उच्चासनाचेर बसयतात. तेन्ना ताच्या तोंडातल्यान आयिल्ले शब्द हे देवाचेच शब्द असो लोकांचो समज आसता. देखून भावीक लोक ताका आपल्या भविश्याविशीं प्रस्न विचारतात आनी ते सुटावे करपाक उपाय विचारून घेतात. आंगांत अवसर येतकीच देवत्व प्राप्त जावप आनी देवत्व प्राप्त जाल्ल्या मनशाकडल्यान लोकांनी
