प्रसार केलो. ह्याच सुमाराक महाराष्ट्रांत नासिकाक वि. दा. सावरकर हाणें ‘अभिनव भारत’ हे संस्थेची स्थापणूक करून तरणाट्यांक सशस्त्र क्रांतीवादाची दिक्षा दिवपाक सुरवात केली. १८९७ वर्सा पुण्याक दामोदर चाफेकर हाणें थंयचो कमिशनर रँड हाचो खून केलो. रशिया आनी इटलींत, चड करून इटलींतल्या मॅझिनी, गॅतिबाल्डी हांच्या उदाहरणावयल्यान स्फूर्त घेवन दहशतवादी तरणाट्यांनी गुपीत संघटना काडल्यो. नाझी जर्मनी आनी फॅसिस्ट इटली हीं दोनूय राजकीय दहशतवादी कारकिर्दीचीं उदाहरणां. हीं सरकारां आपल्या कायद्यांची अंमलबजावणी करतालींच पूण सरकारी धोरणाक विरोध जावंचो न्हय इतली दहशतय ताणीं निर्माण केल्ली.
पयल्या म्हाझुजा वेळार युरोप-अमेरिकेंतूय भारतीयांनी अशा क्रांतीकारक संस्थांची स्थापणूक केल्ली. लाला हरदयाळ हाणें अमेरिकेंत हिंदी क्रांतीकारकांच्या ‘गदर’ पक्षाची स्थापणूक केली. १९११ वर्सा लॉर्ड हार्डिंग हो दिल्लींत येतना मिरवणुकीचेर जाल्लो बॉमस्फोट कलकत्याच्या माणिकांतलो बॉमस्फोट, चितगाँग शस्त्रागाराचेर घाल्लो दरोडो, नासिकांतल्या कलॅक्टर जॅक्सन हाचो खून, लाहोरांत जाल्लो साँडर्सचो खून, तशेंच भगतसिंग, सुखदेव, राजगुरू हाणीं मध्यवर्ती विधीमंडळांत घाल्लो बॉम हीं सगळीं दहशतवादी तरणाट्यांनी गाजयिल्लीं कृत्यां. तांच्यातलें गोळार गेल्ले खुदिराम बोस, भगतसिंग, सुखदेव, राजगुरू, चंद्रशेखर आझाद हांकां सुटकेझुजांतल्या इतिहासांतले राष्ट्रवीर म्हणून वळखतात. फुडें महात्मा गांधी हाणें पुरस्कृत केल्ल्या निशस्त्र प्रतिकाराच्या प्रभावाखाला भारतीय स्वातंत्र्य चळवळींत, दहशतवादाचें प्रमाण खुबूच उणें जालें. फुडल्या काळांत येवपी संघर्शाची सरकाराक वा समाजाक जाण करून दिवप हो दहशतवादाचो एक म्हत्वाचो हेत आसता. उकत्या प्रचाराक जंय परवानगी नासता, खाशेल्या उद्दिश्टांखातीर झगडपी झुजारी व्यक्तींची संख्या जेन्ना उणी आसता वा तांचें बळगें उणें पडटा थंय दहशतवाद वाडटा. गेल्ली सत्ता परतून मेळोवपाखातीर केन्नाकेन्नाय ताचो वापर करतात. दोनय तरांनी पुराय वेगळीं वेगळीं आशिल्ल्या शासन पद्दतींच्या फाटीराख्यांमदलो संघर्शूय दहशतवादी कृत्यांक जल्म दिता. फकत सत्ताधारी गटाकूच न्हय जाल्यार जनसामान्य जनतेकय दहशतवाद दाखोवंक सोदता की, प्रस्थापीत सत्ता आतां सुरक्षीत उरूंक ना. तिकाय कोणें तरी आव्हान दिलां. दहशतवादाच्या डावपेचांत दहशतवादी कृत्यांची दखल घेतली ना जाल्यार दहशतवाद निरुपयोगी थारता.
सरकारान दाखयल्ली जबरदस्ती आनी दहशतवाद हातूंत फरक आसा. सरकाराचो धाक कायद्याचे अंमलबजावणे खातीर आसा अशें दाखयता. पूण दहशतवादांत कायदो उकतेपणीं पांयांखाला माड्डिल्लो दिसता. सरकाराचें नितीधैर्य उणें करपाखातीर क्रांती वा प्रतिक्रांतीचे दिशेन पावल घालपाखातीर विरोधक दहशतवादाचें शस्त्र वापरतात. जमावाकडल्यान जावपी बेकायदेशीर सशस्त्र उठाव आनी दहशतवाद हांचें लागींचें नातें आसा, कारण दोगांयकडल्यान जबरदस्तीन विध्वंस घडोवप जाता. पूण उठाव वा बंड हें चडशे खेपे पयलीं थरयल्लें नासता. पूर्व तयारी करिनासतनाच तें घडटा. हाचे उरफाटें, दहशतवाद हो पूर्वनियोजीत आसता. झूंडशाय ही एक अशीच अराजक निर्माण करपी समुह-प्रवृत्ती. झूंडशाय भोवतेक करून दहशतवादाचो आदार घेता.
दहशतवाद हो खात्रीचो आनी जलद परिणाम दिवपी उपाय आसलो तरी मानवतावादी नदरेंतल्यान तो विध्वंसी आनी म्हणून तिरस्करणीय थारता. म्हणून अहिसात्मक चळवळीचेर भरवंसो दवरून आशिल्ल्या महात्मा गांधी सारकिल्या शांतीप्रीय फुडार्यानी ताचो निशेध केलो.
हालीं पंजाबांत खलिस्तानाचे मागणेखातीर आनी काश्मीरांत स्वतंत्र कश्मीराखातीर दहशतवादी तंत्राचो जो वापर करप चलला, ताचोय शांतीप्रिय समाजाकडल्यान निशेध जाता.
- कों. वि. सं. मं.
दळवी, जयवंत व्दारकानाथ :
(जल्म: १४ ऑगस्ट १९२५, आरवली; मरण: १६ सप्टेंबर १९९४, बोरिवली - मुंबई).
नामनेचो मराठी साहित्यीक. सिंधुदुर्ग (महाराष्ट्र) जिल्ह्यांतल्या वेंगुर्ले तालुक्यांत आरवली हांगा ताचे मूळ घराणें. ताणें कोंकणांतल्या शिरोड्या गांवांत इंग्लीश पांचवी मेरेनचें शिक्षण घेतलें. पिरायेच्या सोळाव्या वर्सा तो मुंबय गेलो. थंय इंजिनियरींगचें शिक्षण अर्द्यार सोडून ताणें मुंबई विद्यापिठाची मानसशास्त्र ह्या विशयांत एम्. ए. पदवी मेळयली.
१९४४ ते १९५१ ह्या काळांत ताणें सुर्वेक ‘दैनिक प्रभात’ आनी उपरांत ‘दैनिक लोकमान्य’ ह्या दिसाळ्यांत उपसंपादक आनी खबरांकार म्हणून नोकरी केली. १९५१ सावन मुंबयच्या ‘यु. एस्. इन्फर्मेशन सर्व्हिस’ हातूंत तो नोकरी करूंक लागलो. निमाणें हेच संस्थेत ‘मुखेल प्रकाशन अधिकारी’ ह्या पदाचेर आसतना १९७६त ताणें निवृत्ती घेतली. ह्या पदार आसतना अमेरिकन साहित्याचो मराठी अणकार करून घेवपाच्या कार्यक्रमात ताणें जबर फुडाकार घेतिल्लो. ताची बायल उमा जयवंत दळवी, चलो गिरीश आनी चली शुभांगी नेरुरकर असो ताचो घराबो आसा.
जयवंत दळवी हाच्या साहित्यीक वावराची सुरवात कथाबरपान जाली. ‘दातार मास्तर’ ही ताची पयली व्यक्तिचित्रात्मक कथा १९४८त साप्ताहिक ‘नवाकाळ’त उजवाडाक आयली, १९६० मेरेन तो फकत कथाच बरयतालो. १९६३त ताची ‘चक्र’ ही कादंबरी उजवाडा आयली आनी मराठी साहित्याच्या मळार लेखक म्हणून ताका मान्यताय मेळ्ळी. १९७० उपरांत तो नाट्य लेखनाकडेन वळलो. फुडें नाट्या लेखनातच ताका सुमाराभायर नामना आनी लोकप्रियता मेळ्ळी. कथा, कादंबरी आनी नाटक ह्या साहित्य प्रकारावांगडाच विनोदी बरपांतय ताणें आपलें नांव दवरलां. ताचीं ६० परसय चड पुस्तकां उजवाडाक आयल्यांत. ताचीं उजवाडा आयिल्लीं पुस्तकां अशीं आसात :
(१) कथासंग्रह : गहिंवर (१९५६), एदीन (१९५८), जळातील मासा (१९६१), फक्त पुरुष (१९६३), आश्रम (१९६४), रूक्मिणी (१९६५), स्पर्श (१९७४), स्वप्नरेखा (१९८२), सुखदु:खाच्या रेषा (१९८२), निराळा (१९८४), स्त्री पर्व (१९८६), घर कौलारू (१९८७), वेचक जयवंत दळवी (१९८७), सांजरात (१९८८), सोनाली (१९८९), श्रीकांत (१९८९).
(२) कादंबर्यो : ‘चक्र’ (१९६३), सारे प्रवासी घडीचे (१९६४), स्वगत (१९७०), महानंदा (१९७०), अर्थांग (१९७७), वेडगळ (१९७८), ‘सावल्या आणि प्रवाह’ (दोन कादंबर्योन एकठांय – १९७९), धर्मानंद (१९८०), आल्बम (१९८३), अधांतरी (१९८३), श्रीमंगलमुर्ती आणि कंपनी (१९८३), ऋणानुबंध (१९८४), कहाणी (१९८४), सुर्यास्त
