देखरेख करतालो. ताका पालव दिवपाक चार कारभारी वांगड्यांचें एक मंडळ आसतालें. ह्या वांगड्यांची नियुक्ती गृहमंत्र्याचे बुद्दीन राष्ट्रपती करतालो. तातूंतलो एक वांगडी मुखेल कारभारी परिशद वांगडी आनी बाकीचे तीन कारभारी वांगडी आसताले.
म्हानगरी परिशदेचो मुखेल संचालक हो मंडळाचो अध्यक्ष आसतालो. ह्या राज्यांतल्यान तीन आनी लोकसभेंत सात वांगडी वेंचून दिताले. डिसेंबर १९९१त, संविधानाचे ७४ वे दुरुस्तीक धरून ७० वांगडी आनी ७ मंत्री गण आशिल्ली विधानसभा, ह्या राष्ट्रीय राजधानी आशिल्ल्या प्रदेशाखातीर निर्माण केली. तेन्नासावन दिल्ली ह्या केंद्रशासीत राज्याचो कारभार मुखेलमंत्र्याच्या फुडारपणाखाला विधानसभेच्या मार्गदर्शनावरवीं चलता. ५ सप्टेंबर १९६६ दिसा पास जाल्ल्या थारावावरवीं ह्याअ राज्यांत उच्च न्यायालयाची स्थापणूक जाली. ७ एप्रिल १९५८ दिसा दिल्लींत म्हानगरपालिकेची स्थापणूक जाली. तातूंत १०६ वांगडी आसतात.
दिल्लीच्या केंद्रशासीत प्रदेशांत दिल्ली म्हानगरपालिका, नवी दिल्ली नगरपालिकीय समिती आनी दिल्ली कँटोनमँट मंडळ अशे तीन थळावे प्रशासकीय विभाग आसात.
अर्थीक स्थिती : शारीकरणाचे प्रक्रियेंतल्यान, हांगाची लागवडीची जमीन दिसानदीस उणी जायत वता. तांदूळ, गंव, ज्वारी, मको, बाजरी, बार्ली, कापूस, सांसवां, तेलबियां, ऊंस, मिरसांग हीं हांगा पिकतात. हांगा व्हड असो एकूय शिंपणावळ प्रकल्प ना. ल्हान ल्हान शिंपणावळ प्रकल्प आनी ल्हान न्हंयांसावन शेतांक उदक मेळटा. लागवडीखाला जमीन उणी आसली तरी शेतांत यंत्रां लायिल्ल्यान पिकां व्हडा प्रमाणांत येवंक लागल्यांत. हांगाचे शेतकार आतां भाजीपालो, फ्ळफळावळ, दूद वेवसाय, कुकडां पोसप हांचेर चड भर दिवपाक लागल्यात. आज दिल्लींत भाजीपालो खूब प्रमाणांत पिकता. गंवाचेंय पीक व्हडा प्रमाणांत येवपाक लागलां. गंव पिकोवपाक आयज दिल्लीचो भारातांत दुसरो क्रमांक लागता.
दिल्ली आनी नवी दिल्ली हें आधुनीक शार आज उत्तर भारतांतलें सगळ्यांत व्हड वेपारी केंद्र. उद्येगधंद्यांच्या मळारूय हांगा बरीच उदरगत जाल्या. १९४७ वर्सा सावन सरकार उद्येगधंद्याच्या मळार भर दीत आयला. ब्लेडी तयार करप, पोलाद ओतकाम, वखदां, रसायनां, रंग, इलॅक्ट्रॉनीक वस्तू, विद्युत उपकरणां, टेलिव्हिजन, रेडिओ आनी तांचे मेकळे भाग, सायकली आनी तांचे मेकळे भाग, रबराच्यो वस्तू, प्लास्टीकाच्यो वस्तू, मोटारींचे मेकळे भाग, सुक्ष्म उपकरणां, सुती आनी लोकरी कपड्याच्यो गिरणी, वनस्पती तुपाच्यो गिरणी, तांबें आनी पितूळचीं आयदनां करपाचे कारखाने हांगा सुरू जाल्यात. जोतीं, चामड्याच्यो वस्तू, कंवचेच्यो वस्तू, घड्याळी, केबल तयार करपी आनी हेर वस्तू करपी कारखाने हांगा आसात.
दिल्ली प्रशासनान राजधानी भोंवतणीं ग्रामीण उद्येगीक वसाहत उबारपाची एक म्हत्वाची येवजण आंखिल्ली आसून अलीपूर कांझाव्ला, नजफगढ, नांगलोई जाट आनी पालाम ह्या पांच खेड्यांतल्यो उद्येगीक वसाहती सगळ्यांत व्हड आसात. दिल्ली प्रदेशांतल्या ल्हान सान उद्येगांनी हस्तीदंतकाम, भांगर आणी रुपें हाचें भरतकाम आनी नक्षीकाम आनी सोबीत तांब्यापितूळचीं आयदनां करप आनी हेरांचो आस्पाव जाता.
येरादारी आनी संचारण : दिल्ली प्रशासनाचें केंद्र आशिल्ल्यान देशाच्या चारूय दिशांनी तिनूय प्रकारांची म्हळ्यार लोहमार्ग, राजमार्ग आनी हवाई मार्गांनी येरादारी एकासारकी चालूच आसता. पुर्विल्ल्या काळासावन ह्या राज्याक म्हत्व आशिल्ल्यान ह्या शाराचो हे नदरेन खूब विकास जाल्लो आसा. मध्य युगांत आनी चड करून मोगल काळांत येरादारीच्या मळार भारतांतल्या हेर राज्यांपरस दिल्ली शारांत खूब उदरगत जाल्ली. एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या अर्दाक सावनूच दिल्लीचो सबंद लोहमार्गांनी आनी राज्यमार्गांनी देशाच्या चारूय दिशांनी जोडपाक सुरवात जाल्ली.
१९१२त ब्रिटीश सरकारान हिंदुस्थानाची राजधानी कलकत्यासावन दिल्लीक हाडली आनी तेन्नासावन ब्रिटीश येरादारी मळार चड भर दिवपाक लागले. पांच राष्ट्रीय म्हामार्ग दिल्लीकसावन वतात. हांगा रेल्वे मार्गांचें जाळें आसून कलकत्ता, मुंबय आनी चेन्नई ह्या भारतांतल्या मुखेल शारांक दिल्ली शार रूंदमापी रेल्वे रूळांनी जोडिल्लें आसा. हांगा दोन विमानतळ आसून ‘इंदिरा गांधी इंटरनॅशनल ॲरपोर्ट’ हो आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आसा आनी पालाम हो देशाभितल्ले येरादारीची वेवस्था सांबाळटा.
आकाशवाणीचें मुखेल कार्यालय आनी दूरध्वनी यंत्रणेचें सगल्यांत व्हड कार्यालय दिल्लीक आसा. हांगा उजावाडाक येवपी १२ मुखेल दिसाळीं आनी ६० मुखेल नेमाळीं आसात. तांच्यो भासो मुखेलपणान इंग्लीश, हिंदी, उर्दू वा पंजाबी आसात.
लोक आनी समाजजीण : १९९१ चे जनगणनेप्रमाण १,४८३ चौ. किमी. क्षेत्रांत ९३,७०,४७५ लोक रावतात. दर चौ. किमी. ६,१३९ लोक अशें प्रमाण आसा. दर १,००० दादल्यां फाटल्यान ८३० बायलो हांगा आसात. लोकसंख्या वाडीचें प्रमाण ७६.०९% आसून, इंग्लीश, हिंदी, उर्दू आनी पंजाबी ह्यो हांगाच्यो मुखेल संपर्काच्यो आनी उलोवपाच्यो भासो आसात.
दिल्लींत ८१.६% लोक हिंदू आसात. उरिल्ले चडशे मुसलमान. तांचो राजकीय आनी भौशीक जिणेचेर व्हड प्रभाव पडला. शीख, जैन, क्रिस्तांव, बौध्द ह्याय धर्मांचे लोक हांगा आसात. भारतांतल्या सगळ्या धर्मांचो प्रभाव हांगा पडला.
वैदिक धर्मासावन आयजमेरेनच्या सगळ्या धर्मांचें चित्र हांगा पळोवपाक मेळटा. हांगाचे गांवगिरे आनी नागरी जिणेंत खूब फरक आसा. गांवच्या लोकांची रावपाची, खावपाची आनी न्हेसपाची पद्दत सादी. सादारण लोक फातर वा विटांच्या घरांनी रावतात. कांय लोक मातयेच्या घरांनी रावतात. हिंदू आनी हेर धर्मांच्या लोकांभितर घरां, भेस आनी जेवणखाण हातूंत व्ह्डलोसो फरक ना. शारांतल्या दादल्या-बायलांचेर आर्विल्ल्या भेसांचो प्रभाव पडला. शारांतल्यो बायलो भौशीक जिणेंत बरोच वांटो
