तात्पुरत्या स्वरूपाचे थळावे अशे उपाय करप जाताले. १८७६-१८७८त भारतांत पडिल्ल्या भिरांकूळ दुकळाक लागून १८८०त दोन भारतीय वांगडी आशिल्लें सर रिचर्ड स्टिची हाचे अध्यक्षतायेखालापयलें फॅमिन कमिशन नेमप जालें. ह्या कमिशनान सादर केल्ल्या अहवालांत दुकळ पिडेस्त वाठारांत प्रशासनान घेवपाची जतनाय, दुकळ पडचो न्हय हेखातीर करपाची फुडाराची तजवीज आनी फाटल्या १५ृ२० वर्सांतल्या काळांतल्या दुकळाचो इतिहास हांचो आस्पाव जाता. पयल्या फॅमिन कमिशनान केल्ल्या सुचेवण्यांक धरून दुकळा संबंदींची आचारसंहिता तयार करून तातूंत दुकळी कामां निर्माण करप, जाण्टे, अपंगूळ हांकां जिवीत वेतन दिवप, जमीन मालकांक तगाई रिणां दिवप, दुकळ पिडेस्त वाठारांतल्या धान्यखंडांत सूट दिवप, अन्नधान्याचे देवीघेवीचेर नियंत्रण दवरप आनी दुकळ निवारम निधी उबारप ह्या कलमांचो आस्पाव जालो. तेभायर येरादारी, शिंपणावळी सारकिल्ल्यो अन्नधान्यासंबंदीत शिफारसी करप जाल्यो. ह्यो सुचोवण्यो आनी शिफारशींच्या आदारान सरकारान १८८३त दुकळासंबंदींचे नेम तयार केले. १८९८त दुलरें फॅमिन कमिशन नेमप जालें. पयल्या कमिशनान केल्ले शिफारसीवरवीं सुचयल्ल्या आदाराच्या प्रमाणांत दुसऱ्या कमिशनाची वाड सुचयली. १८९९-१९०० ह्या काळांत पडिल्ल्या दुकळा उपरांत सरकारान १९०१त तिसरें कमिशन नेमलें. ह्या कमिशनाच्यो शिफारसी पयल्या दोन कमिशनांच्या शिफारसींक पुरक अशो आसल्यो. १९४३ सालांत पडिल्ल्या भिरांकूळ दुकळाउपरांत सरकारान एक दुकळ आयोग नेमलो. ह्या आयोगान संरक्षणात्मक आनी प्रतिबंधात्मक अशे दोन तरांचे उपाय सुचयले. संरक्षणात्मक उपायांनी आदल्या कमिशनान केल्ल्या शिफारशींचो पुर्नउल्लेख आसलो. प्रतिबंधात्मक उपायांनी शिंपणावळ, वनीकरण, सवलतीच्या दरान रिणां आनी येरादारेंत सुदारणां हांचो आस्पाव आसलो. भारताच्या स्वातंत्र्या उपरांत १९६५-६७च्या दोन वर्सांच्या दुकळांत दुकळ पिडेस्त राज्याखातीर मार्गदर्शक तत्वां सुचोवप जालें. भौशीक वितरण वेवस्थेचेर भर दिवन सवाय तरेच्या धान्याची पुरवण करपा संबंदीं तेन्ना विचार जालो.
१९७२-७३ ह्या काळांत पडिल्ल्या दुकळांत दुकळी रोजगार आनी फुकट अन्नधान्य वांटपाची कार्यावळ हातांत घेतनाच भौशिक आरोग्य, शेती उत्पादन, पियेवपाचें उदक हांचेर लक्ष दवरप जालें. हाचे फुडें १९८०-८१, १९८६-८७ वर्सा पडिल्ल्या दुकळांत ग्रामीण रोजगार येवजण, ग्रामीण पोशण येवजण, ग्रामाण उदका पुरवण येवजण आनी ग्रामीण भलायकी सांबाळप येवजण हांचेर भर दिवप जालें. -कों.वि.सं.मं.
दुदी: हातूंत काळो दुदी, कोंकण दुदी आनी तांबडो दुदी अशे तीन प्रकार आसात
काळो दुदी:(मराठी : काळा भोपळा; हिंदी : सीताफल, सफारी कुमडा, कद्दू, मीठा कद्दू, काली दुधी, पीला कोहडा;इंग्लीश : पंपकिन, स्क्वोश, रॅड गॅुर्ड, रॅड पंपकिन, मस्क मेलन, मेलन पंपकिन, कुशॉ, कॅनडा क्रूक नेक, विंटर क्रूक नेक; लॅटिन : कुकुर्बिटा मोशाटा ; कूळ : कुकुर्बिटेसी).
ही वर्सभर जगपी, दुसऱ्याच्या आदारान वयर चडपी वाल. पानां मोव, खंडीत आसून तांचेर चडशें धवशे वा रंगीत थिपके आसतात. पानांच्या देंठार मोव केंस आसतात. फळांचो देंठ वाटकुळो आनी खोल आसून फळाक जोडिल्ल्या जाग्यार ते पातळ्ळिल्ले आसतात. फळांनी चड करून दोन प्रकार दिसतात. एका प्रकारांत तीं कांय प्रमाणांत गुळगुळीत आनी लांबट वाटकुळीं वा बसकीं आसतात. तरणीं आसताना हीं फळां गाड पाचवीं आनी पिकतकच तांचे भायलेवटेन पाचव्या निळ्या रंगाचें नाजूक आवरण आसता. गराचो रंग हळदुवो वा काळपट जांबळो आसता. बियो सपाट आनी करड्या वा तपकिरी रंगाच्यो आसून तांची देग बियांच्या रंगापरस वेगळ्या रंगाची आसता.
ह्यो पिकाक उश्ण हवामान लागता. रपूर आर्द्रता आनी सौम्य तापमान आशिल्ल्या वाठारांत हें पीक बरें येता.ह्या पिकाक खंयचीय पूण बरी निचऱ्याची जमीन मानवता. वालीचीं मुळां जमनीच्या वयल्या भागांत वाडपी आनी पसरपी आसतात. पावसाळी पिकाची लागवड जून-जुलय म्हयन्यांनी जाल्यार वायंगण्या पिकाची लागवड जानेवारी-मार्च म्हयन्यांनी करतात. नांगरून बरे भुसभुशीत केल्ले जमनींत ८० सेंमी. व्यासाचीं वाटकुळीं आळीं खणून, तांतूत भरपूर शेणखत घालून दरेका आळ्यांत ३-४ बियो लायतात. वायंगणी पिकाक गरजेप्रमाण ४-५ वा ८-१० दिसांनी उदक दितात. ह्या पिकाक हॅक्टेरीं ८० कील नायट्रोजन (दोन हप्त्यांनी) ५० कील फॉस्फरस आनी तितलेंच पॉटॅश दितात. बीं लायतकच तीन ते चार म्हयन्यांनी हे दुदी तयार जातात. ताचेउपरांत दोन म्हयन्यांमेरेन फळां मेळत रावतात. फळां काडटना देंठाचो कांय भाग दवरून काडटात. हीं फळां ४-६ म्हयने तिगतात. पावसाळी पिकांचे हॅक्टरी उत्पादन १३,७००-१८,८०० कील आनी वायंगणी पिकाचें उत्पादन ६५००-७५०० कीच आसता.काळो दुदी मुखेलपणान शाकेखातीर वापरतात.
फळांचो सुकील्लो गर थुकयेंतल्यान येवपी रगत आनी फुफुसांतल्यान जावपी रक्तस्त्राव हांचेर गुणकारी थरता. फळाक लागून आशिल्ल्या देंठाचो भाग सुकोवन उदकांत शिजोवन विखारी जिवान दंश केल्ल्या जाग्यार लायल्यार बरें.
ह्या पिकाक भुरी, तंतुभुरी, मर आनी वायरसजन्य रोग जातात. भुरीखातीर गंधकाचो आनी तंतुभुरीखातीर ताम्रयुक्त कवकनाशकांचो वापर करतात. ह्या पिकाक पैंगीळ आनी मूस ह्यो किडी लागतात. पैंगीळाखातीर १% लिडेनाची पावडर आनी मुसाक लागून मॅलॅथिऑन फवारतात. कोंकण दुदी: (मराठी : दुधी भोपळा; हिंदी : कद्दू, तुमरी, लौकी; गुजराती : दुधी, तुबंडा; कन्नड : हळगुंबळा; संस्कृत : तुंबक, कटुतुंबी; इंग्लीश : बॉटल गुर्ड, कॅलबश गुर्ड, कॅलबश क्युकंबर; लॅटीन : लॅजिनेरिया सायसेसेरिया,ल्युकँथा; कूळ : कुकुर्बिटेसी).
हे केंसाळ वालींत आनी काराथें, तवशें हेंच्या वालींनीं शारिरीक लक्षणां सारकींच आसतात. हाचीं फुलां धवीं आनी एकलिंगी आसून फळां सादारणपणान लांबट १.८ सेंमी. मेरेन आनी वजन ९ किलांमेरेन आसता. फळांचो रंग लेव पाचवो आसून साल सुळसुळीत आसता. फळां पिकतकच साल धवी जाता. बी धवी, १.६ ते ८ सेमी लांब आनी गउळगुळीत. फळांतलो गर मोव आनी खावपाक मेळटा असो आसून ताची भाजी, खीर वा हालवो करतात.
ही वाल मूळची आफ्रिकेंतली आसून तिचीं फळां दर्याच्या उदकांवांगडा
