वरवीं बुध्दान मनशामदीं आत्मविस्वास निर्माण करपाचो यत्न केला.
धम्मपदांतल्यो कांय गाथा अश्यो आसात -
सब्बपापस्स अकरणं कुसलस्य उपसंपदा ।
सचित्तपरियोदपनं एतं बुध्दान सासनं ।।
धम्मपद-183) अर्थ - सगळ्या पापांपसून पयस रावप, सगळ्या बऱ्या गजालींची गजालींची जतनाय करप आनी स्वताचें मन शुध्द दवरप - हीच बुध्दाची शिकवण आसा.
मनो पूब्बङ्गमा धम्मा मनो सेट्ठा मनोमया ।
मनसा चे पसन्नेन भासति वा करोति वा ।
ततो नं सुखमन्वेति छाया व अनपायिनी ।। (धम्मपद - 2)
अर्थ - मन हें सगळ्या प्रवृतींचें पुरोगामी आसा. तांच्यांत मनच श्रेश्ठ आसा. सगऴ्यो प्रवृत्ती मनातल्यान उत्पन्न जातात. जर कोणेंय प्रसन्न मनान भाशण केलें वा कार्य केलें जाल्यार केन्नाच साथ ना सोडपी सावळेप्रमाण सूख ताचे फाटल्यान येता.
यो दुक्खस्स पजानाति इधेव खयमत्तनो ।
पन्नभारं विसञ्ञत्तं तमह ब्रूमि ब्राह्मण ।।
धम्मपद -402)
अर्थ - जो ह्याच जल्मांत आपल्या दुख्खविनाशाचो मार्ग जाणटा, तो आपलो सगऴो भार उतरावन उडयता आनी जो आसत्की विरयत आसता, ताकाच हांव ब्राह्मण म्हण्टां. तत्त्त्वगिन्यानासारख्या क्लिश्ट विशयाची फोडणिशी करपी ह्या ग्रंथाच्या लिखाणाची शैली आकर्शक आसा. समर्पक उपमा, दृष्टांत दिवपी अलंकारांनी युक्त अशीं वाक्यां हीं ह्या ग्रंथाचीं साहित्यीक खाशेलपणां आसात.
धम्मपदांतलें लिखाण बौध्द धर्मियांमदीं आदरणीय आसाच, पूण तातूंतल्या वैश्र्वीक आनी शाश्वत विचारांक लागून बौध्द धर्माभायरूय ह्या ग्रंथाक आदर्श ग्रंथ अशी मान्यताय प्राप्त जाल्या. बऱ्याच प्रगत भाशांनी धम्मपदाचो अणकार जाल्ले आसात. मॅक्स म्यूलर, डॉ. राधाकृष्णन, राहूल सांकृतायन, पु. म. लाड हे धम्मपदाचे कांय अणकारपी आसात. सुरेश आमोणकार हाणें धम्मपदाचो कोंकणी अणकार करपाचो वावर हातांत घेतला. -दादू भि. मांद्रेकार - कों. वि. सं. मं.
धरण : व्हांवत्या उदकाचो व्हड प्रमाणांत सांठो करपाखातीर बांदिल्ली गडगंज वणत. इत्सीत सुवातेर उदकाची पुरवण करपाच्या उद्देशान, न्हंयेच्या वा तत्सम व्हांवत्या उदकाच्या प्रवाहाच्या तोंडार एक गडगंज अशी वणत बांदून उदकाचो सांठो करतात आनी हें उदक उपरांत हे वण्टीक आशिल्ल्या दारांतल्यान, तयार केल्ल्या पाटांतल्यान (Canal) इत्सीत सुवातेर व्हरतात. उण्या प्रमाणांत उदकाचो सांठो करपाक जंय ल्हान वणत बांदप जाता ते वण्टीक बांद अशें म्हण्टात.
इतिहास : धरणां आनी बांदांचो इतिहास खूब पोरणो. पुर्विल्ल्या काळांत गीमाच्या दिसांनी शेताखातीर आनी मनशाच्या हेर उपेगाखातीर तशेंच हुंवारापसून राखण जावपाखातीर इजिप्त, मेसोपोटॅमिया, चीन आनी भारत ह्या देशांनी धरणां बांदप जातालीं.
सगळ्यांत पोरणें धरण मीनीझ ह्या राज्याच्या मॅम्फिसांतले राजधनीक उदका पुरवण करपाखातीर बांदिल्लें. नायल न्हंयेचेर कोशेश नगरांत इ.स. पयलीं 2900 च्या अदमासाक बांदिल्लें हें धरण 15 मीटर उंचायेचें आसा. हेच न्हंयेचेर बांदिल्लें 106 मीटर लांबायेचें आनी 15 मीटर उंचायेचें साद-एल्-काफारा हें धरणूय सगळ्यांत पोरणें मानतात. इ.स. पयलीं 1000 वर्सां मेरेन अॅसिरियी लोकांनी शेतांखातीर टायग्रिस न्हंयेचेर समारा आनी हेर सुवातींनी धरणां बांदलीं.
भारतांत आनी श्रीलंकेंत पुर्विल्ल्या काळांत शेताच्या उपेगाखातीर कितलींशींच मातयेचीं धरणां बांदप जाल्लीं. इ. स. 500 ते 1800 ह्या काळांत दक्षिण भारतांत पल्लव आनी हेर राजांनी मातयेचीं धरणां बांदिल्ल्याचें उल्लेख मेळटात. इ.स. च्या दुसऱ्या शेंकड्यांत करिकाल ह्या चोल राजांनी बांदिल्ल्या कावेरी न्हंयेवयल्या म्हान अनईकट्टु (ग्रँड अॅनिकट) ह्या फातरी बांदापसून आयज लेगीत तंजावर जिल्ह्यांतल्या हजारांनी हॅक्टर शेताखातीर उदक वापरतात. भारतांतलें पयलें व्हड फातरी धरण म्हळ्यार पुण्यालागसार खडकवासलाक 1879 वर्सा बांदिल्लें धरण. रोमी लोकांनी इटली, उत्तर आफ्रिका आनी हेरकडेन व्हड फातरांचीं धरणां बांदलीं. इराणांत चवदाव्या शेंकड्यांचे सुरवेक केबर नांवाचें 26 मीटर उंचायेचें धरण बांदलें. गॅलिलिओ, न्युटन, जी. डब्ल्यू. फोन लायप्निट्स, रॉबर्ट हूक, दान्पेल बेर्नुली, लेनर्ट ऑयलर, द ला हयर आनी शार्ल कुलंब हांणी केल्ल्या सैध्दांतिक कार्याक लागून द्रव्यांचे गूणधर्म आनी संरचना सिध्दांत हांच्या गिन्यानांत मोलादिक भर पडिल्ली. एकुणिसाव्या शेंकड्यांत बांदिल्लें पयलें धरण म्हळ्यार 1866 वर्सा बांदिल्लें फ्रांसांतलें 52 मीटर उंचायेचें धरण आसा. जगांतल्या मुखेल अशा धरणांभितर चडशीं सगळीं धरणां 1930 वर्सा उपरांत बांदिल्लीं आसात.
उदक सांठोवप आनी उदकाची उंचाय वाडोवप हें धरणाचें मुखेल कार्य आसता. उदकाच्या सांठ्याचे खूब उपेग आसतात. शेताच्या कामाखातीर, गांवांक उदकाची पुरवण करपाखातीर, उदका-शक्तीच्या आदारान विद्युत् निर्मिती (जलविद्युत् केंद्र), हुंवार-नियंत्रण, खेळां-तळें, उदका येरादारी अशा विंगडविंगड कारणांखातीर धरणां बांदतात. भारतांत कावेरी न्हंयेचेर आनी अमेरिकेंत टॅनेसी न्हंयेचेर अशा उद्देशांनी धरणां बांदल्यांत. उदकाची उंचाय वाडोवप हो धरणाचो दुसरो उद्देश. प्रवाहाक आडखळ जातकच प्रवाहांतल्या उदकाचो पांवडो चडटा. ताका लागून उदकाची उर्जा वाडटा आनी हे उर्जेचो उपेग गुरूत्वाकर्शी प्रवाहाखातीर
